Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Tramp Zelenskiyə qarşı: qazanan Ərdoğandır
Son dövrlərdə Ukrayna ətrafında hadisələr sürətlə dəyişir. Prezident Volodimir Zelenskinin Ankaraya səfəri və onun Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla apardığı danışıqlar bu prosesdə mühüm dönüş nöqtələrindən biri kimi qiymətləndirilir. Əslində, Türkiyə və Ukrayna arasında strateji əməkdaşlıq uzun müddətdir ki, davam edir və bu əlaqələr təkcə iqtisadi və diplomatik deyil, həm də hərbi sahədə dərinləşməkdədir.
Xatırladaq ki, Ankara Qərb dövlətlərindən fərqli olaraq, Ukraynaya hərbi yardım məsələsində daha operativ və səmərəli davranıb. Türkiyə “Bayraktar” pilotsuz uçuş aparatlarını Ukraynaya təqdim edərək, onların istifadəsi ilə bağlı heç bir məhdudiyyət qoymayıb. Bundan əlavə, Ukrayna üçün Türkiyənin hərbi gəmiqayırma zavodlarında yeni döyüş gəmiləri inşa edilir. Ərdoğan administrasiyası Rusiyaya qarşı sanksiyalara formal şəkildə qoşulmasa da, Ankaranın Ukraynaya verdiyi dəstək danılmazdır.
Türkiyənin Ukrayna ilə bağlı siyasi və hərbi rolu təkcə silah və texnika təminatı ilə məhdudlaşmır. Xüsusilə də, Mariupolda “Azovstal” zavodunda döyüşən “Azov” batalyonunun döyüşçülərinin taleyinə dair danışıqlarda Ankara əsas vasitəçi qismində çıxış edib. Həmçinin, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin ilk aylarında baş tutan İstanbul danışıqları da Türkiyənin bu münaqişədə mühüm diplomatik güc olduğunu göstərdi.
Yeni vəziyyət: Türkiyə əsas oyunçu kimi
Zelenskinin Ankarada səsləndirdiyi “Ukrayna və Türkiyə Avropanın ən güclü ordularına malikdir” ifadəsi təsadüfi deyil. Bu bəyanat, əslində, Ukraynanın təhlükəsizlik baxımından Türkiyəyə arxalandığını və Ankara ilə daha sıx əlaqələr qurmaq niyyətində olduğunu göstərir. Üstəlik, ABŞ və Avropa İttifaqının Ukraynaya münasibətdə getdikcə daha qeyri-müəyyən və zəif siyasət aparması fonunda Türkiyənin rolu daha da ön plana çıxır.
Vaşinqton və Kiyev arasındakı münasibətlərin gərginləşməsi, xüsusilə də Trampın Zelenskiyə qarşı sərt tənqidlər səsləndirməsi bu səfərin əhəmiyyətini daha da artırır. ABŞ-ın Kiyevi əvvəlki kimi açıq şəkildə dəstəkləməməsi və Avropa İttifaqının da qeyri-müəyyən mövqe tutması, Ukraynanı yeni müttəfiqlər axtarmağa məcbur edir. Bu baxımdan, Türkiyə Ukraynanın strateji tərəfdaşı kimi çıxış edir və bu münasibətlərin daha da güclənəcəyi gözlənilir.
Ərdoğan administrasiyası regionda balans siyasəti yürütməyə çalışır. Ankara bir tərəfdən Rusiya ilə iqtisadi və enerji əməkdaşlığını davam etdirir, digər tərəfdən isə Ukraynaya açıq və effektiv dəstək göstərir. Bu yanaşma Türkiyəni Qərb və Rusiya arasında mühüm vasitəçi və eyni zamanda, regional güc mərkəzinə çevirir.
Trampın siyasəti və ABŞ-Ukrayna münasibətlərində qeyri-müəyyənlik
ABŞ daxilində Trampın Zelenskiyə yönəltdiyi tənqidlər və Kiyevin müəyyən razılaşmaları tanımamaq siyasəti siyasi arenada geniş müzakirələrə səbəb olub. ABŞ-ın keçmiş administrasiyasının bəzi üzvləri və Avropa liderləri Trampın bu mövqeyini tənqid edərək, Vaşinqtonun Ukraynaya dəstəyinin zəifləməsinin ciddi geosiyasi risklər doğura biləcəyini bildiriblər.
Böyük Britaniyanın baş naziri və Fransa prezidenti artıq Vaşinqtona səfər edərək, Tramp administrasiyası ilə bu məsələləri müzakirə etməyi planlaşdırırlar. Belə bir vəziyyətdə, Türkiyə Kiyev üçün daha etibarlı tərəfdaş kimi görünür. Çünki Ankara verdiyi vədləri yerinə yetirir və Ukrayna ilə əməkdaşlığını konkret addımlarla möhkəmləndirir.
Tarixdən dərslər: Azərbaycan və ABŞ münasibətləri kontekstində paralellər
Bu gün Trampın Ukraynaya münasibətdə sərgilədiyi mövqeni Azərbaycana qarşı tətbiq edilmiş 907-ci düzəlişlə müqayisə etmək olar. Həmin dövrdə ABŞ, Azərbaycanın Ermənistanın təcavüzü ilə üzləşdiyi zaman, Bakıya qarşı sanksiyalar tətbiq edərək, faktiki olaraq işğalçı tərəfi dəstəkləmişdi. Eyni zamanda, Vaşinqton Azərbaycanın “kifayət qədər demokratik olmaması” ilə bağlı müxtəlif tənqidlər səsləndirirdi. Bu baxımdan, Tramp administrasiyasının Ukraynaya yönələn sərt ritorikası və dəstəyin zəiflədilməsi geosiyasi proseslərdə Amerikanın keçmişdəki mövqeyini xatırladır.
Gələcək perspektivlər: Türkiyə və Ukrayna münasibətləri nə vəd edir?
Tramp administrasiyasının gələcək kursu və Ukrayna ilə bağlı siyasətində hansı dəyişikliklər olacağı hələ dəqiqləşməyib. ABŞ-ın Ukraynaya dəstək məsələsində yumşalma nümayiş etdirib-etdirməyəcəyi də açıq sual olaraq qalır. Ancaq bir məsələ aydındır: Türkiyə artıq Ukrayna üçün əsas oyunçulardan birinə çevrilib və bu rolun daha da güclənəcəyi gözlənilir.
Türkiyə NATO daxilində ikinci ən güclü orduya sahibdir və geosiyasi baxımdan Qara dəniz, Orta Asiya və Yaxın Şərq arasında mühüm strateji mərkəz rolunu oynayır. Ərdoğan isə uzunmüddətli siyasi strategiya yürütməyi bacaran liderdir. Bu, Türkiyəni həm regional, həm də qlobal səviyyədə güclü aktor kimi formalaşdırır.
Beləliklə, Ukrayna ilə ABŞ arasındakı münasibətlərdə qeyri-müəyyənlik davam etdiyi bir dövrdə, Ankaranın Kiyevə dəstəyi Ukraynanın geosiyasi balansını dəyişə bilər. Türkiyə bu prosesdə sadəcə taktiki addım atmır, həm də öz strateji maraqlarını nəzərə alaraq, uzunmüddətli siyasət qurur.
Məqalə “Minval.az” saytının siyasi şərhçisi Nurani Qasımovanın müəllif yazısı əsasında hazırlanmışdır.
Orijinal burada: https://minval.az/news/124448675
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
22 Fevral 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ