Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Tramp Putinlə "görüş qapısı"nı tamamilə qapadır: ABŞ indi artıq Rusiyanın məğlub olmasını istəyir
ABŞ və Rusiya indi müharibə ilə diplomatiya arasında yeni balans axtarışına məcbur qalıblar... Belə anlaşılır ki, nə Ağ Ev, nə də Kreml yaxın vaxtlarda Ukrayna böhranının tam həllinə hələ hazır deyil...
Ukrayna savaşı ətrafında maksimum səviyyədə gərginləşən qarşıdurma ABŞ-Rusiya münasibətlərində yeni mərhələyə keçdi qaçılmaz edib. Ancaq ABŞ-Rusiya qarşıdurmasına nəzarəti tam itirmək istəməyən Tramp administrasiyası “təzyiq və dialoq balansı”na bağlı siyasətə üstünlük verir. Və bu baxımdan, Ağ Evin yeni sanksiya strategiyasına Kremlin şərtli atəşkəs mesajları ilə reaksiya verməsi böyük maraq doğurur.
Məsələ ondadır ki, “Reuters” agentliyinin məlumatına görə, Tramp administrasiyası Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalar paketi hazırlayır. Bəzi iddialara görə, bu dəfə Ağ Evin tətbiq edəcəyi məhdudiyyətlər əsasən Rusiyanın bank sektoruna və neft tədarükündə istifadə olunan infrastruktur obyektlərinə birbaşa təsir göstərəcək. Və bu addım Ağ Evin Kreml üzərində təzyiq mexanizmini bir pillə daha yüksəltmək niyyətindən xəbər verir.
Eyni zamanda, ABŞ və Avropa Birliyi Rusiyanın dondurulmuş aktivlərinin Ukrayna üçün silah alınmasına yönəldilməsi məsələsini artıq daha ciddi şəkildə müzakirə etməyə başlayıb. Bu plan reallaşarsa, faktiki olaraq, Rusiya maliyyə vəsaitləri Ukrayna savaşında istifadə olunacaq silahların maliyyələşdirilməsinə xidmət etmiş olacaq. Bu isə həm iqtisadi, həm də siyasi mənada, Rusiya üçün ikili və sarsıdıcı zərbə deməkdir.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ və Avropa Birliyinin yeni sanksiyalar paketi əvvəlki mərhələlərdən fərqli olaraq, yalnız Rusiyanın maliyyə sistemini deyil, həm də birbaşa enerji infrastrukturunu hədəf alır. Burada əsas məqsəd isə Kreml üçün həyati əhəmiyyət daşıyan enerji gəlirlərini daraltmaqdır. Bu baxımdan, yeni sanksiyalar bir neçə önəmli məqsədə - Rusiyanın enerji ixrac imkanlarını məhdudlaşdırmağa, qlobal enerji bazarında ABŞ-ın təsir payını artırmağa, eləcə də, Çin və Hindistan kimi Rusiya neftinin əsas alıcılarını sıxışdırıb, bundan imtinaya məcbur etməyə hədəflənib.
Beləliklə, ABŞ məhz “enerji diplomatiyası” vasitəsilə Rusiyanın maliyyə və geopolitik təsir dairəsini mümkün olduqca daraltmağa çalışır. Ancaq “Reuters”in məlumatına görə, Tramp administrasiyası “Rosneft” və “Lukoil” şirkətlərinə qarşı tətbiq edilən sanksiyalardan sonra bir neçə həftəlik fasilə götürmək qərarına da gəlib. Bu isə Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyaların əsas məqsədinin yalnız cəza deyil, həm də nəticə yönümlü siyasi-iqtisadi təzyiq aləti olduğunu göstərir. Yəni, Ağ Ev indi daha çox Kremlin reaksiyasını müşahidə edir. Və böyük ehtimalla müşahidələrin yekun nəticələrinə əsasən, Rusiyaya qarşı atacağı yeni addımların istiqamətini müəyyənləşdirəcək.
Maraqlıdır ki, Ağ Evin son sanksiyalarının ardınca, Rusiya prezidenti Vladimir Putinin müşaviri Kirill Dmitriyev dərhal ABŞ-a səfər edib. O, Ağ Evdə Rusiyanı atəşkəsə razı sala biləcək şərtləri təqdim edib. Rusiya rəsmisi bildirib ki, Kreml üç əsas məsələni - Ukraynaya təhlükəsizlik zəmanətlərini, rusdilli əhalinin yaşadığı ərazilərin hüquqi statusunu və Ukraynanın neytrallıq statusunun beynəlxalq hüquqi çərçivədə tanınmasını müzakirə etməyə hazırdır.
Əslində, Kreml təmsilçisinin təqdim etdiyi bu şərtlər Rusiyanın yalnız “minimum strateji tələblər”idir. Başqa sözlə, Kreml müharibəni dayandırmaqdan daha çox, hazırkı hərbi nəticələri siyasi reallıq kimi tanıtmağa çalışır. Kiril Dmitriyevin vurğuladığı məqamlar Rusiyanın hazırda əsas məqsədinin sülh sazişi imzalamaq deyil, məhz Ukrayna savaşı üçün “dondurulmuş münaqişə” statusunu qlobal məkanda legitimləşdirmək olduğunu göstərir.
Ancaq ABŞ prezidenti Donald Tramp isə bildirib ki, Rusiya lideri Vladimir Putinlə görüş yalnız Ukraynada sülh sazişinə dair razılıq əldə edilərsə, mümkün olacaq. Ağ Ev sahibinin Rusiyaya "təslim ol" mesajı kimi görünən bu bəyanatı böyük ehtimalla həm daxili auditoriyaya, həm də beynəlxalq tərəfdaşlara yönəlmiş açıq siyasi mesaj xarakteri daşıyır. Prezident Donald Tramp daxili siyasət üçün özünü “sanksiyalarla təzyiq göstərən, ancaq sülh üçün dialoqdan qaçmayan” siyasi lider kimi təqdim edir.
Xarici siyasət baxımından isə Ağ Ev sahibinin bu mövqeyi ABŞ-ın “sərt, ancaq hesablama ilə qurulmuş diplomatiya” strategiyasının davamı kimi görünür. Ağ Ev sahibi bir tərəfdən Kremli iqtisadi blokada ilə qlobal məkandan təcrid etməyə çalışır. Digər tərəfdən isə Ukrayna savaşının sülh masasında yekunlaşması üçün "siyasi-diplomatik qapı"nı açıq saxlamağa üstünlük verir. Və bu nizamlama modeli, yəni, “təzyiq və dialoq balansı”na bağlı strategiya Tramp administrasiyasının hazırda Ukrayna savaşına münasibətdə xarakterik yanaşma tərzidir.
Göründüyü kimi, hazırda ABŞ-ın Ukrayna savaşına yönəlik siyasəti əsasən iki paralel xətt üzrə formalaşır. Ağ Ev bir tərəfdən, sanksiyalarla və enerji blokadası ilə Rusiya iqtisadiyyatını qlobal bağlantılardan tamamilə məhrum etmək, enerji gəlirlərini məhdudlaşmaq, Kremlin hərbi və maliyyə resurslarını zəiflətmək məqsədi güdür. Digər tərəfdən isə Tramp administrasiyası siyasi-diplomatik şərtlər və sülh təşəbbüslərində israrlı davranmaq, Rusiyanı danışıqlara məcbur etmək niyyətindədir.
Çünki bu hədəflərə nail olacağı təqdirdə, Tramp administrasiyası ABŞ-ı beynəlxalq sülh vasitəçisi kimi təqdim etmək, eləcə də Ağ Evin qlobal siyasi-diplomatik rolunu bərpa etmək imkanları qazana bilər. ABŞ-ın strateji maraqları baxımından, Ağ Evin israrla irəliləməyə çalışdığı bu iki istiqamət həm də bir-birini tamamlayır. Yəni, iqtisadi sanksiyalar Rusiyanı daimi təzyiq altında saxlayır, siyasi-diplomatik mesajlar isə prezident Donald Trampın potensial “sülh uğuru” kimi formalaşdırılır.
Belə anlaşılır ki, ABŞ əslində, Ukrayna savaşının nizamlanma prosesini "kollektiv Qərbin gücü və sülh diplomatiyası"nın əsas simvolu kimi təqdim etməyə çalışır. Ona görə də, indi Rusiyanın “şərtli sülh” çağırışları və ABŞ-ın “şərtli siyasi-diplomatik dialoq” siyasəti bir-birinə paralel inkişaf edir. Və bu vəziyyət onu göstərir ki, nə Ağ Ev, nə də Kreml yaxın vaxtlarda Ukrayna böhranının tam həllinə hələ hazır deyil.
Əksinə, qarşıduran tərəflər - ABŞ və Rusiya indi müharibə ilə diplomatiya arasında yeni balans axtarışına məcbur qalıblar. Ağ Ev üçün bu, prezident Donald Trampın qlobal geopolitik iradəsini ön plana çəkmək, Kreml üçün isə Rusiyada ölkədaxili sabitliyi qorumaq vasitəsidir. Bu balans mərhələsi qlobal enerji bazarlarında, Avropanın təhlükəsizlik sistemində və Ukrayna savaş poliqonunda yeni strateji düzən də yarada bilər.
Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat" Media Qrupu
ƏLAQƏLİ XƏBƏRLƏR
XƏBƏR LENTİ
26 Oktyabr 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ