Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Yadplanetlilərin yaşaya biləcəyi yer – Maraqlı kəşf
Alimlər ağ cırtdanların ətrafında fırlanan planetlərin həyatın təmin edilməsi üçün lazım olan suyun ola biləcəyi ilə bağlı yeni nəzəriyyə irəli sürüblər. Bu planetləri müşahidə etmək həyatı dəstəkləyə bilən yeni dünyaların kəşfinə səbəb ola bilər.
Bu barədə “Space” məlumat yayıb.
Bütün ulduzlar, o cümlədən Günəşimiz gec-tez ölür. Təxminən 5 milyard ildən sonra Günəş nüvə sintezi üçün hidrogen ehtiyatı tükəndiyi üçün ölməyə başlayacaq. Əvvəlcə Günəşin nüvəsi kiçilməyə başlayacaq, onun temperaturu artacaq və ulduzun xarici təbəqələri termonüvə reaksiyalarını işə salaraq Günəşi qırmızı nəhəngə çevirəcək. Bu prosesdə Günəş Merkuri və Veneranı və ola bilsin ki, Yeri udacaq. Bununla belə, Günəş sistemindəki digər planetlər və peyklər, məsələn, Yupiter və Saturnun buzlu peykləri bu prosesdən faydalana bilər. Buzlu səthlərin əriməsi maye suyun yaranmasına və bəlkə də həyatın yaranmasına səbəb ola bilər.
Termonüvə reaksiyaları başa çatdıqdan sonra Günəş öz xarici təbəqələrini kosmosa ataraq, sıx nüvə - ağ cırtdan buraxacaq. Bu proses Günəşə bənzər bütün ulduzlar üçün xarakterikdir.
Ağ cırtdanlar isti doğulsalar da, parlaq və parlaq olsalar da, ölçülərinə görə Yerlə müqayisə edilə bilər və çox istilik yaymırlar. Ağ cırtdan ətrafında fırlanan planetdə maye suyun mövcud olması üçün o, ulduzdan təxminən 1,5 milyon kilometr məsafədə olmalıdır ki, bu da Yerdən Günəşə olan məsafənin təxminən 1%-ni təşkil edir. Problem ondadır ki, əvvəlcə ulduza yaxın olan planetlər məhv edilib və xarici planetlər maye suyu dəstəkləmək üçün ağ cırtdandan çox uzaqdır.
ABŞ-ın Madison ştatındakı Viskonsin Universitetindən Juliet Becker hesab edir ki, ulduz sisteminin xarici hissəsindən olan planetlər ağ cırtdana yaxınlaşaraq miqrasiya edə bilər. Tidal miqrasiya adlanan bu proses sistemdə qalan planetlər arasında dinamik qeyri-sabitlik səbəbindən baş verir. Qeyri-sabitlik planetlərdən birinin uzadılmış orbit almasına və ağ cırtdana yaxınlaşmasına səbəb olur. Cazibə qüvvəsinin təsiri ilə planetin orbiti zaman keçdikcə daha dairəvi olur və o, ulduza yaxın dövrə vurmağa başlayır.
Astronomlar bu hərəkət edən planetləri ağ cırtdanların fonunda görə bilirlər. Bu cür planetlərin atmosferində suyun mövcudluğunu müəyyən etmək üçün tranzit spektroskopiyadan istifadə etmək olar. Ağ cırtdanlar o qədər kiçikdirlər ki, yerüstü planetin tranziti onun atmosferini ətraflı şəkildə xarakterizə etməyə imkan verir.
Su həyatın zəmanəti deyil, lakin əvvəllər donmuş dünyaların ulduzlarının ölümündən sonra yaşayış üçün yararlı ola bilmə ehtimalı alimləri bu yeni mühitlərdə yadplanetlilər həyatı axtarmağa sövq edir.//Lent.az
XƏBƏR LENTİ
24 Noyabr 2024
23 Noyabr 2024
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ