Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Mirziyoyev imzaladı: Türk dünyasında yeni güc mərkəzi: Bakı–Ankara–Daşkənd oxu yaranır
Özbəkistan Prezidenti Şövkət Mirziyoyev çərşənbə günü Budapeştdə keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının qeyri-rəsmi sammitində iştirak edib və bir sıra təkliflərlə çıxış edib.
Musavat.com xarici mediaya istinadla bildirir ki, o, Özbəkistanın təşəbbüsü ilə hazırlanmış “Türk dövlətləri arasında strateji tərəfdaşlıq, əbədi dostluq və qardaşlıq haqqında Müqavilə”nin imzalanmasının aktuallığını vurğulayıb.
Sammitdən bir gün əvvəl Prezident Mirziyoyev Özbəkistanla Azərbaycan arasında müttəfiqlik münasibətlərini hüquqi şəkildə rəsmiləşdirən qanunu imzalayıb. Eyni zamanda bu sənəd Daşkəndin, 2021-ci ildə Türkiyə və Azərbaycan arasında imzalanmış strateji sənəd olan Şuşa Bəyannaməsinə rəsmi şəkildə qoşulmasını da təsdiqləyir. Beləliklə, əvvəllər ikitərəfli olan bu sənəd ilk dəfə çoxtərəfli xarakter alır.
Prezident Mirziyoyevin 21 may 2025-ci il tarixli fərmanına əsasən, Özbəkistan Azərbaycan, Rusiya və Qazaxıstan da daxil olmaqla bir sıra müttəfiq ölkələrin vətəndaşlarına ölkəyə daxili şəxsiyyət vəsiqələri ilə daxil olmaq imkanı yaratmaq niyyətindədir. Xarici İşlər Nazirliyinə bu ölkələrlə üç ay ərzində danışıqlara başlamaq və nəticəyə uyğun təkliflər təqdim etmək tapşırılıb.
Azərbaycanlı analitik Söhbət Məmmədov “НГ” (Nezavisimaya Qazeta) nəşrinə bildirib ki, “Müttəfiqlik haqqında müqavilənin imzalanması və Özbəkistanın Şuşa Bəyannaməsinə qoşulması yeni bir ittifaqın formalaşması kimi qiymətləndirilə bilər”. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan bu ittifaqı başqa inteqrasiya birliklərinə qarşı yönəltmir, əksinə, ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlıqları milli maraqları əsasında genişləndirir.
Xatırlatma: Şuşa Bəyannaməsinin mahiyyəti
2021-ci ilin iyununda Qarabağın simvolik şəhəri olan Şuşada imzalanmış bu sənəd Azərbaycan və Türkiyə arasında hərbi-strateji ittifaqı rəsmiləşdirən bəyannamədir. Şəhərin müharibədən sonra Azərbaycanın nəzarətinə keçməsi onun geosiyasi əhəmiyyətini daha da artırıb.
Erməni əsilli ekspert Armen Xanbabyan isə "Nezavisimaya Qazeta"ya hadisəni belə şərh edib: “Daşkəndin Şuşa Bəyannaməsinə qoşulması pantürkist və atlantikist dairələrin uğurudur. Bu, Özbəkistanın Qərblə əlaqələrə yönəlmiş çoxşaxəli siyasətini davam etdirdiyini göstərir.” O, həmçinin qeyd edib ki, bu proses Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Türk dünyasını İstanbul ətrafında birləşdirmək strategiyasının böyük nailiyyətidir. “Ərdoğanın qazancı böyükdür, çünki Özbəkistan Mərkəzi Asiyanın ən əhalisi çox olan və iqtisadi inkişaf templəri yüksək olan ölkəsidir.”
Şuşa Bəyannaməsi yalnız hərbi deyil, iqtisadi və humanitar sahələrdə də əməkdaşlıq nəzərdə tutur. Özbəkistanın sənədə qoşulması ilə bu əməkdaşlıq üçtərəfli mexanizmə çevrilir. Yəni, hərbi qarşıdurma halında Ankara və Bakı artıq Daşkəndi təkcə mənəvi yox, real müdafiə vasitəsilə də dəstəkləməlidir.
Bəyannamə çərçivəsində:
• Müdafiə sənayesi üzrə əməkdaşlıq,
• Ortak hərbi təlimlər,
• Kəşfiyyat məlumatlarının paylaşılması planlaşdırılır.
Xanbabyan qeyd edib ki, Türkiyə NATO üzvüdür və bu, Şimali Atlantika Alyansının Özbəkistandakı təsir imkanlarının genişlənməsi anlamına gəlir. “Ankara bu yolla Cənubi Qafqazdan sonra Mərkəzi Asiyada da təhlükəsizlik proseslərinin mərkəzi olmaq istəyir”, – deyə o bildirib.
TDT Baş katibi Kubanıçbek Omuraliyev Report.az saytına bildirib ki, İstanbulda keçiriləcək IDEF-2025 sərgisi çərçivəsində ilk dəfə üzv ölkələrin müdafiə sənayesi rəhbərlərinin görüşü baş tutacaq. Bu, çoxşaxəli müdafiə əməkdaşlığının təməlini qoyacaq. Ardınca müdafiə nazirlərinin görüşü planlaşdırılır. Eyni zamanda, ortaq təhlükəsizlik konsepsiyası hazırlanır.
Bu konsepsiyanın məqsədləri:
• Radikalizm və ekstremizmlə birgə mübarizə,
• İslamofobiya və ksenofobiyaya qarşı ortaq mexanizmlərin yaradılması,
• Üzv dövlətlərin sərhədlərinin təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi.
İlham Əliyev daha balanslı lider kimi önə çıxır
Siyasi müşahidəçi Dərya Karaev qeyd edir ki, Azərbaycan diplomatiyasının yüksəlişi fonunda Mərkəzi Asiyada Türkiyənin dominantlığına qarşı müəyyən ehtiyatlılıq müşahidə olunur. Bu baxımdan İlham Əliyev TDT çərçivəsində daha neytral və qəbul edilən lider obrazı ilə ön plana çıxır.
Karaev onu da əlavə edib ki, Özbəkistanla Azərbaycan arasında elan edilən ittifaq klassik hərbi blok deyil, daha çox dostcasına neytrallıq xarakteri daşıyır. Özbəkistanın xaricdə hərbi iştirakı və Azərbaycanla quru sərhədinin olmaması bu yanaşmanı gücləndirir.
Qaynaq: https://www.ng.ru/cis/2025-05-21/5_9257_uzbekistan.html
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
24 May 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ