Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Təyyarə qəzalarının açarı - "Qara qutu" NƏDİR...
Qara qutu, əsasən aviasiya və nəqliyyat sənayesində istifadə olunan, müxtəlif texniki və əməliyyat məlumatlarını qeyd edən xüsusi bir cihazdır.
Musavat.com xəbər verir ki, adı "qara qutu" olsa da, bu cihazlar əslində parlaq narıncı rəngdə olur ki, qəza zamanı onları asanlıqla tapmaq mümkün olsun. Qara qutular təyyarə qəzalarının səbəblərini araşdırmaq və gələcəkdə oxşar hadisələrin qarşısını almaq üçün həlledici əhəmiyyət daşıyır.
Bu cihazlar iki əsas bölmədən ibarətdir:
1. Uçuş məlumatlarının qeyd cihazı
Bu bölmə təyyarənin texniki parametrlərini qeydə alır. Məsələn:
Sürət
Hündürlük
İstiqamət
Mühərriklərin vəziyyəti
Avtopilot sistemlərinin fəaliyyəti
2. Kabin səs qeyd cihazı
Təyyarə pilotlarının kabindəki danışıqları və digər səslər, məsələn, həyəcan siqnalları burada qeyd olunur.
Qara qutunun tarixi
Qara qutunun ixtirası 1950-ci illərdə avstraliyalı alim David Warren tərəfindən həyata keçirilmişdir. İlk prototiplər analoq sistemlərdən ibarət idi və məlumatları məhdud bir zaman intervalı üçün qeyd edə bilirdi. İllər keçdikcə bu texnologiya rəqəmsal sistemlərlə əvəz olundu və yaddaş tutumu artırıldı.
Qara qutu necə işləyir?
Qara qutular ekstremal şəraitdə də məlumatları qoruyub saxlamaq üçün nəzərdə tutulub.
Onlar yüksək temperatur (1,000°C-yə qədər), güclü zərbələr (3,400 g-ə qədər), dərin su təzyiqi (6,000 metr dərinliyə qədər) kimi şərtlərə dözümlüdür.
Qəza zamanı cihazın tapılmasını asanlaşdırmaq üçün ultrasəs siqnal yayıcı ilə təchiz olunur.
Qara qutunun əhəmiyyəti
Qara qutular aviasiya təhlükəsizliyinin təkmilləşdirilməsində əvəzedilməz rol oynayır. Onlar aşağıdakı məqsədlərə xidmət edir:
Qəzaların araşdırılması: Təyyarə qəzalarının dəqiq səbəblərini müəyyən etmək üçün.
Təhlükəsizlik təkmilləşdirmələri: Keçmiş hadisələrdən öyrənilərək yeni təhlükəsizlik standartlarının yaradılması üçün.
Hüquqi araşdırmalar: Qəzalarla bağlı məhkəmə işlərində mühüm sübut kimi.
Məşhur qəzalarda qara qutuların rolu
Bir neçə nümunə:
1. Air France Flight 447 (2009)
Hadisə: Təyyarə Rio-de-Janeyrodan Parisə uçarkən Atlantik okeanına düşdü. Təyyarənin qalıqları və qara qutusu hadisədən iki il sonra okeanın dərinliklərindən tapıldı.
Qara qutunun rolu: Qara qutudan alınan məlumatlar göstərdi ki, pilotlar təyyarənin sürət sensorlarından biri buzlandığı üçün avtopilotdan çıxıb. İnsan faktorları və təlimdəki boşluqlar qəzanın əsas səbəbi kimi müəyyən edildi.
Nəticə: Aviasiya təlimləri təkmilləşdirildi və sürət sensorlarının daha etibarlı modellərlə əvəz olunması tövsiyə edildi.
2. Malaysia Airlines Flight MH370 (2014)
Hadisə: Kuala-Lumpurdan Pekinə uçan təyyarə radar ekranlarından yox oldu və naməlum istiqamətə getdi.
Qara qutunun rolu: Təyyarənin qara qutusu hələ də tapılmayıb. Bu, qəzanın dəqiq səbəblərinin müəyyən edilməsində ciddi maneələr yaratdı.
Nəticə: Bu hadisədən sonra təyyarələrin real vaxt rejimində izlənməsi və məlumatların canlı yayımı ilə bağlı yeni texnologiyalar araşdırılmağa başlandı.
3. Lion Air Flight 610 (2018)
Hadisə: Boeing 737 MAX təyyarəsi havaya qalxdıqdan bir neçə dəqiqə sonra dənizə düşdü.
Qara qutunun rolu: Qara qutudan alınan məlumatlar göstərdi ki, təyyarənin Manevr Xüsusiyyətlərini Artırma Sistemi (MCAS) səhv məlumat alaraq təyyarəni qeyri-sabit hala gətirib.
Nəticə: Boeing 737 MAX təyyarələri dünya üzrə uçuşlardan çıxarıldı və MCAS sistemi yenidən dizayn edildi.
4. Swissair Flight 111 (1998)
Hadisə: Təyyarədə qısaqapanmadan yaranan yanğın təyyarəni idarəolunmaz hala gətirdi və nəticədə o, Atlantik okeanına düşdü.
Qara qutunun rolu: Qara qutudan alınan məlumatlar yanğının səbəbini və onun təyyarənin elektrik sistemlərinə təsirini aşkara çıxardı.
Nəticə: Təyyarələrdə yanğına qarşı daha sərt qaydalar tətbiq edildi və elektrik naqilləri yeni materiallarla təkmilləşdirildi.
5. Turkish Airlines Flight 981 (1974)
Hadisə: Təyyarənin arxa yük qapısının açılması təzyiq itirməsinə və struktur zədələnməsinə səbəb oldu.
Qara qutunun rolu: Qara qutu yük qapısı dizaynındakı çatışmazlıqları müəyyən etdi.
Nəticə: Yük qapılarının kilidləmə mexanizmləri ilə bağlı yeni təhlükəsizlik standartları tətbiq edildi.
6. Asiana Airlines Flight 214 (2013)
Hadisə: Boeing 777 təyyarəsi San-Fransisko hava limanında eniş zamanı sürətini düzgün tənzimləmədiyi üçün yerə çırpıldı.
Qara qutunun rolu: Qara qutudan alınan məlumatlar göstərdi ki, pilot avtopilota güvənib və sürət nəzarətində səhv edib.
Nəticə: Təlim prosesləri yenidən nəzərdən keçirildi və eniş zamanı pilotların əl ilə idarəetməni üstünlük vermələri tövsiyə edildi.
Gələcəkdə qara qutular
Müasir aviasiya texnologiyası qara qutuları daha da təkmilləşdirmək üzərində işləyir.
Gələcəkdə bunlar olacaq:
Canlı məlumat yayımı: Təyyarələrdən qara qutu məlumatlarının real vaxt rejimində ötürülməsi planlaşdırılır.
Daha kiçik və yüngül dizaynlar: Yaddaş tutumu artırılsa da, cihazların ölçüsü kiçildilir.
Nəticə
Qara qutu aviasiyada təhlükəsizlik mədəniyyətinin əsas elementlərindən biridir. Onun təkmilləşdirilməsi yalnız aviasiyada deyil, digər nəqliyyat vasitələrində də təhlükəsizlik standartlarının artmasına töhfə verir. Bu cihazın saxladığı məlumatlar, həm keçmiş hadisələrdən dərs çıxarmağa, həm də gələcəkdə təhlükəsizliyi təmin etməyə xidmət edir.
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
27 Dekabr 2024
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ