Onlayn ictimai-siyasi qəzet
DİN-dən vətəndaşlara daha bir çağırış - soyğun zənglərinə yox deyin!
Əvvəllər soyğunçular maska ilə gəlirdi. İndi isə maskaya, qapınıza gəlməyə, qarşınızı kəsib gözlərinin qarşısında bıçaq hərləyib pul tələb etməyə ehtiyac qalmayıb. Bir telefon zəngi kifayət edir ki, kartınızdakı pul sizinlə danışan naməlumun kartına transfer olunsun.
Mexanizm də çox sadədir. Siz tanımadığınız nömrədən gələn zəngə “alo” deməklə soyğunçu ilə təmasa girirsiniz və az sonra min bir fırıldaq işlətməklə bank kartınıza aid məlumatları alıb hesabınızda “təmizlik” işləri aparırlar.
Daxili İşlər Nazirliyi növbəti dəfə vətəndaşlara xəbərdarlıq edir ki, xarici nömrədən şübhəli zəng gəlirsə, telefonu açmayın, mesajı oxumayın, linkə klikləməyin. Həmin nömrələri dərhal bloklamaq tələyə düşməmək üçün ən uyğun yoldur. Əksini edib danışacaqsızsa, soyğunçuların növbəti qurbanı elə siz olacaqsız.
DİN-dən verilən 29 may tarixinə aid rəsmi məlumatda qeyd olunur ki, təkcə bir gündə onlarla vətəndaşın bank kartından 2250, 1200, 1145, 350, 170, 155, 80, 58, 50, 25 manat olmaqla müxtəlif məbləğlərdə vəsait oğurlanıb. Bu rəqəmlər sadəcə statistikadır.
Balansında pulu olmayanların kredit limiti varsa, onu da boşaldırlar. Vətəndaş həm pulunu itirir, həm də adına borc yazılır.
“Bakı” Hüquq Şirkətinin rəhbəri Natiq Ələsgərov Musavat.com-a deyib ki, vəziyyətdən çıxış yolu vətəndaşların mütəmadi maariflənməsi və tövsiyə olunan qaydalara riayət etmələrindən keçir:
“Bu, artıq fərdi məsuliyyət deyil. Bu, dövlət, banklar və cəmiyyət olaraq kollektiv mübarizə tələb edən bir təhlükədir. Hər bir vətəndaş bilməlidir ki, CVV/CVC kodları, OTP parolları, kart nömrəsi və son istifadə tarixi şəxsi məlumatdır. Heç bir bank və ya dövlət qurumu bu məlumatları sizdən tələb etmir.
Zəng gəlirsə və bank adından danışılırsa, qətiyyən inanmadan rəsmi qaynar xəttə zəng edin və məlumatı yoxlayın. Telefon və mesajlar vasitəsilə verilən vədlər - xəyali qazanc, sığorta təklifi, “hesabınız təhlükədədir” kimi qorxu mesajları – hamısı klassik sosial mühəndislik texnikalarıdır, dələduzluqdur. Məqsəd sizi qorxudub şəxsi məlumatları almaqdır”.
N. Ələsgərov bildirib ki, bankların da bu işdə məsuliyyəti danılmazdır:
“Bəli, bir tərəfdə vətəndaşın diqqətsizliyi varsa, digər tərəfdə bankların texniki müdafiəsizliyi, sürətli transfer sistemlərində təhlükəsizlik mərhələlərinin olmaması və ya SMS-lə OTP kodlarının zəif qorunması problemi dayanır.
Bankların böyük əksəriyyəti təhlükəsizlik tədbirləri barədə sadəcə reklam bannerləri ilə kifayətlənir. Amma real mühafizə sistemi məsələn, iki faktorlu autentifikasiya, dinamik CVV texnologiyası, təhlükəli tranzaksiyalara avtomatik bloklama mexanizmi hələ də bir çox bank sistemlərində ya yoxdur, ya da qeyri-aktivdir.
Bir insan bir neçə saniyə ərzində xarici IP-dən kart məlumatlarını daxil edib pul çıxarırsa, burada bank sistemində avtomatik xəbərdarlıq sistemi işə düşməlidir. Çox təəssüf ki, Azərbaycan banklarında belə hallarda xəbərdarlıq sistemi işə düşmür. Belə olduqda sual yaranır ki, niyə vətəndaşlar bu qədər rahatlıqla aldadılır? Çünki bank sistemləri proaktiv yox, reaktiv işləyir. Zərər baş verdikdən sonra hərəkətə keçirlər.
Azərbaycanda bank təhlükəsizlik sistemləri yenilənməlidir. Dinamik CVV texnologiyası tətbiq olunmalıdır. Yəni hər alış-veriş üçün dəyişən CVV kodu olmalıdır. Şübhəli əməliyyatlar üçün real vaxtda avtomatik bloklama mexanizmləri qurulmalıdır. Müştəriyə “təhlükəli əməliyyat” barədə dərhal bildiriş getməlidir.
Maarifləndirmə kampaniyaları sistemli olmalıdır. Dövlət və banklar birgə, əyani və virtual maarifləndirmə aksiyaları keçirməlidir”.
Natiq Ələsgərov təhlükənin qarşısının alınması üçün məktəblərdə və universitetlərdə rəqəmsal təhlükəsizlik dərsləri təşkil edilməsini də təklif edir:
“Vətəndaşın maliyyə savadlılığı artırılmalıdır. Sadə vətəndaş bilməlidir ki, “sənə pul göndərmək istəyirik, kart nömrəni yaz” ifadəsi təhlükənin ilk cümləsidir.
Kibercinayətlərlə bağlı daha sərt cəzalar müəyyənləşdirilməli, kart məlumatlarını satan və ya istifadə edən şəxslər mütləq məsuliyyətə cəlb edilməlidir. Bu, sadəcə texniki məsələ deyil. Bu, vətəndaşların təhlükəsizlik məsələsidir. Çünki hər oğurluq bir vətəndaşın bank sisteminə, hüquq-mühafizə sisteminə inamını azaldır. Banklar bu məsuliyyətdən qaça bilməz. Bu təhlükəni görməməzdən gələ bilməzlər.
Elə bir sistem qurulmalıdır ki, vətəndaş bu oyunların qurbanı olmasın!”
E.MƏMMƏDƏLİYEV,
Musavat.com
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ