Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Buraxılış imtahanlarının vaxtı dəyişdirilməlidirmi - ekspertlərdən təklif
“11-ci sinif şagirdlərinin məktəbə gəlmə öhdəliyinin aradan qaldırılması kimi tədbirlər nəzərdən keçirilməlidir”
Məlum olduğu kimi, bu ilin buraxılış imtahanlarının tarixi bəlli olub. Belə ki, DİM-in yaydığı məlumata görə, tam (11 illik) orta təhsil səviyyəsi üzrə buraxılış imtahanı iki zona olmaqla 2 və 9 mart tarixlərində keçiriləcək.
Ümumi (9 illik) orta təhsil səviyyəsi üzrə buraxılış imtahanı isə üç zona üzrə 13, 20 və 27 aprel tarixlərində təşkil olunacaq.
Bir sıra təhsil ekspertləri buraxılış imtahanlarının mart və aprel ayında keçirilməsini birmənalı qarşılamır. Bəziləri təklif edir ki, buraxılış imtahanlarının vaxtı dəyişdirilsin, ya da mart ayında imtahan verdikdən sonra 11-ci sinif şagirdlərinin məktəbə gəlmə öhdəliyi aradan qaldırılsın.
Elşən Qafarov
Mövzu ilə bağlı təhsil eksperti Elşən Qafarov “Yeni Müsavat”a danışıb. Ekspert qeyd edib ki, buraxılış imtahanlarının vaxtının dəyişdirilməsi ilə bağlı dəfələrlə təkliflər irəli sürüb: “Təhsil alanların yekun attestasiyası haqqında qaydalar Nazirlər Kabinetinin 12 dekabr 2016-cı il tarixli 498 nömrəli qərarı ilə müəyyən olunur. Ümumorta təhsil səviyyəsi üzrə təhsil proqramlarının attestasiyası 9-cu sinfin yekun qiymətləndirməsi ilə ölçülür. Tam orta təhsil səviyyəsində isə 11-ci sinfin yekun attestasiyası qiymətləndirmə ilə ölçülür.
Çox təəssüf ki, mart ayında hələ tədris ilinin başa çatmasına 13 həftə qalmış və yaxud da apreldə 10 həftə qalmış imtahanların keçirilməsi tədris proqramlarının hələ tam öyrədilməməsi ilə nəticələnir.
Dövlət İmtahan Mərkəzi bildirir ki, 11-ci sinif üçün martdan sonra olan mövzuları salmırıq, 9-cu siniflər üçün isə apreldən sonra olan mövzuları salmırıq. Bu zaman sual yaranır: bu mövzular attestasiyada istifadə olunacaqsa, o zaman uşaqlara niyə həmin mövzuları keçirlər? Bu, məktəblərdə ciddi problemlərə səbəb olur və nəticədə uşaqlar məktəblərə gəlmirlər. Bu, məsələnin bir tərəfidir. İkinci tərəfi isə odur ki, bu gün ali məktəblərə sənəd verən hər 10 nəfərdən 10-u repetitor yanında və ya kurslarda hazırlaşır. İmtahanın tez keçirilməsi nəticəsində həmin repetitorlarda proqramı çatdırmaq üçün əlavə məşğələlər keçirilir, şagirdlər isə yüklənirlər. Bütün bu proses valideynlərin vəsaiti və şagirdlərin istismarının hesabına başa gəlir, nəticədə isə uşaqlarda ruh düşkünlüyü, əlavə yüklənmələr, psixoloji gərginlik, dözümsüzlük və digər simptomlar müşahidə olunur.
Çünki buraxılış imtahanlarının nəticələri birbaşa qəbul imkanlarına təsir edir.
Ümumiyyətlə, buraxılış imtahanlarının mart ayında keçirilməsinin heç bir xüsusi səbəbi yoxdur. Dövlət İmtahan Mərkəzi imtahan keçirəndən bir neçə gün sonra nəticələri elan edə bilər. Təhsil ekspertləri olaraq, hesab edirik ki, iyun ayının birinci yarısında buraxılış imtahanlarını keçirmək olar, çünki bu da heç bir xüsusi hal yaratmaz. Beləliklə, imtahanların vaxtını iyunun birinci yarısına keçirmək ən məqbul addım olar".
Təhsil eksperti Kamran Əsədov isə qeyd edib: "Mart ayında keçirilən buraxılış imtahanlarından sonra 11-ci siniflərdə dərs prosesi demək olar ki, tamamilə pozulur. Şagirdlər üçün buraxılış imtahanı ümumtəhsil mərhələsinin yekun qiymətləndirməsi kimi qəbul edilir və bu imtahandan sonra onların tədris prosesinə marağı kəskin şəkildə azalır. Əksər hallarda şagirdlər məktəbə yalnız formal şəkildə gəlir və dərslərdə iştirak etsələr belə, onların dərsə diqqəti və aktivliyi minimuma enir. Bu hal sinif rəhbərləri və fənn müəllimləri üçün də ciddi çətinliklər yaradır, çünki artıq tədris mühitində şagirdlərin öyrənmə marağını qorumaq mümkün olmur.
Mart imtahanından sonra sinif rəhbərlərinin öhdəlikləri isə formal olaraq qüvvədə qalır. Şagirdlərin dərslərə davamiyyətinin təmin olunması, məktəbə gələnlərin inzibati qeydiyyatı və davranış məsələləri sinif rəhbərinin üzərində qalmağa davam edir. Lakin real vəziyyət ondan ibarətdir ki, şagirdlər dərs prosesindən kənarda qalır, bəzi hallarda isə ümumiyyətlə məktəbə gəlmir. Bu isə məktəblərin resurslarının və müəllimlərin vaxtının səmərəsiz istifadəsinə gətirib çıxarır".
Ekspert qeyd edir ki, aprel, may və iyun aylarında 11-ci siniflərdə dərs mühiti pozulduğundan tədris proqramlarının icrası formal xarakter alır: “Şagirdlərin motivasiyasızlığı və məktəbə gəlməməsi tədrisin keyfiyyətinə birbaşa təsir göstərir. Müəllimlər tədris proqramını bitirsələr belə, şagirdlərin öyrənmə nəticələrinin effektivliyinə nail olmaq mümkün olmur. Bundan əlavə, məktəbdə qalan azsaylı şagirdlər arasında intizam problemləri yaranır, çünki buraxılış imtahanını artıq verdiklərini və tədris ilinin faktiki olaraq başa çatdığını düşünən şagirdlər məktəb qaydalarına riayət etməkdə də passivlik göstərir.
Bu vəziyyət həm təhsil sisteminin məntiqinə, həm də resursların səmərəli istifadəsinə uyğun gəlmir. Mart ayında keçirilən buraxılış imtahanı şagirdlər üçün “yekun” kimi qəbul edildiyindən, onların sonrakı aylarda məktəbə gəlməsi tədris prosesinin formal davamından başqa bir şey deyil. Təhsil sisteminin bu problemi həll etməsi üçün ya buraxılış imtahanlarının tədris ilinin sonunda keçirilməsi, ya da mart ayında imtahan verdikdən sonra 11-ci sinif şagirdlərinin məktəbə gəlmə öhdəliyinin aradan qaldırılması kimi tədbirlər nəzərdən keçirilməlidir".
Kamran Əsədovun fikrincə, əks halda, mövcud praktika təhsil prosesində intizam və keyfiyyət problemlərini daha da dərinləşdirəcək.
Xalidə GƏRAY,
“Yeni Müsavat”
XƏBƏR LENTİ
14 Yanvar 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ