Onlayn ictimai-siyasi qəzet
BMT-də “casus müharibəsi”nin qurbanı - “Şelokov işi”nin bilinməyən tərəfləri
1978-ci ildə dünya Birləşmiş Millətlər Təşkilatı ilə bağlı ən müəmmalı və mürəkkəb casus qalmaqallarından birinin şahidi olub. “Şelokov işi” kimi tanınan bu məsələ uzun müddət gizli əməliyyatların, diplomatik intriqaların və nüfuz uğrunda mübarizənin təcəssümü kimi yadda qalıb.
Sovet diplomatiyasının üsulları
Karyeralarının əvvəlində bir çox sovet diplomatlarına “əməkdaşlığa cəlb etmə” sənəti üzrə təlim keçirilib. Bu, şiddətli rəqabət və məhdud manevr imkanları şəraitində baş verib. 1978-ci ildə beynəlxalq siyasət arenasında yeni reallıqlar açılmağa başlayanda sovet diplomatları informasiya əldə etmək və BMT-də qərarların qəbuluna təsir göstərmək üçün bütün mövcud üsullardan istifadə ediblər.
Arxiv məlumatlarına görə, sovet agentləri tez-tez potensial şəxslərin zəif nöqtələrini hədəf alıblar. Onlar üçün zəif tərəfləri, qorxuları və ambisiyaları müəyyən etmək vacib olub. Çünki sonradan bu hallar “əməkdaşlığa cəlb etmə”yin uğurlu olma şanslarını dəfələrlə artırıb. Onlar təkcə diplomat yox, psixoloji texnikanın bütün arsenalından istifadə edən əsl manipulyasiya ustaları olub.
Hədəflər arasında BMT əməkdaşları ilə yanaşı, onların qohumları da olub. Bu kontekstdə “Şelokov işi” o dövrün əsl simvoluna çevrilib.
Stanislav Şelokov 1932-ci ildə Rusiyanın kiçik şəhərlərindən birində dünyaya göz açıb və gənc yaşlarından beynəlxalq arenada karyera qurmaq arzusunda olub. Şelokov sovet diplomatik xidmətinin ən istedadlı işçilərindən biri olsa da, qaranlıq işlərə qarışıb.
1978-ci ildə o, SSRİ-nin BMT-dəki nümayəndəsi təyin olunub. Bununla belə, pərdə arxasında Şelokov böyük dövlətlərin şahmat oyununda piyadaya çevrilib. O, həm sovet, həm də Qərb kəşfiyyat orqanlarının diqqət hədəfinə düşüb və bu, sonda onun sonunu gətirib.
Qərblə mürəkkəb münasibətlər
Dünyada baş verən siyasi dəyişikliklər fonunda SSRİ ilə Qərb arasında münasibətlər gərginləşib və Şelokov istər-istəməz “casus müharibəsi”nin mərkəzində olub. O, öz əlaqələrindən istifadə edərək, Qərbin planları, eləcə də mövqelərində mümkün zəifliklər barədə məlumatları öyrənməyə çalışıb.
Ancaq Şelokovun fəaliyyəti haqqında məlumatlar qarşı tərəfin əlinə keçib.
Qərb kəşfiyyat xidmətləri onu izləməyə başlayıb və tezliklə onun fəaliyyəti ifşa olunub. İştirak etdiyi casus oyunları əsl qalmaqala çevrilərək təkcə karyerasını deyil, bütün sovet diplomatiyasının reputasiyasını təhdid edib.
“Şelokov işi” qalmaqalı beynəlxalq arenaya böyük təsir göstərib. SSRİ-nin reputasiyası zədələnib və bir çox ölkələr Sovet İttifaqı ilə münasibətlərinə yenidən baxmağa başlayıblar. Analitiklərin fikrincə, bu qalmaqal nəticəsində dövlətlər arasında etimad səviyyəsi xeyli aşağı düşüb.
Üstəlik, bu hadisə BMT tarixində dönüş nöqtəsi olub. Bir çox dövlətlər SSRİ-nin xarici siyasət manevrlərinə daha tənqidi baxmağa başlayıblar və təhlükəsizlik tədbirlərini gücləndiriblər. Xüsusilə, 1979-cu ildə diplomatların həssas məlumatlara çıxışı ilə bağlı yeni qaydalar tətbiq edilib ki, bu da kəşfiyyatçıların işini xeyli çətinləşdirib.
“Şelokov işi” ilə bağlı şayiələr sürətlə bütün dünyaya yayılıb. Jurnalistlər bu mövzunu fəal şəkildə araşdırmağa başlayıblar və tezliklə qalmaqal əsas xəbərə çevrilib. Qəzetlər casus intriqaları ilə bağlı başlıqlarla dolub və ictimaiyyəti yeni detallar maraqlandırıb. BMT-də, beynəlxalq diplomatiyanın ürəyində olan casus oyunlar çoxları üçün inanılmaz və qəbuledilməz bir şey idi.
Qərb mətbuatı SSRİ-ni gözdən salmaq üçün vəziyyətdən fəal istifadə etdiyi halda, Rusiyada çoxları Şelokovu qurban kimi qəbul edib. Onun siyasi oyunda “günah keçisi” kimi istifadə olunduğu və işlədiyi sistemin uğursuzluqlarının əvəzini ödədiyi haqda danışılıb. Lakin buna baxmayaraq, onun karyerası məhv olub.
1980-ci ildə çoxsaylı araşdırmalar və proseslərdən sonra Şelokov diplomatik xidməti tərk etmək məcburiyyətində qalıb. Onun karyerası başa çatıb və adı iki böyük dövlət arasında dinc, yanaşı yaşama ümidlərinin süqutunun simvoluna çevrilib. Lakin “Şelokov işi”ndən çıxarılan dərslər bu günə qədər aktuallığını qoruyur. Bu məsələ sadəcə tarixi hadisə deyil, beynəlxalq siyasətlə bağlı təhlükə və riskləri əks etdirən real hadisəyə çevrilib.
İlkin Nəcəf, xüsusi olaraq Musavat.com üçün
XƏBƏR LENTİ
19 Aprel 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ