Onlayn ictimai-siyasi qəzet
SSRİ-nin Pörl-Harboru -Koreya savaşı Vaşinqton və Moskvanı müharibəyə sürükləyib
1950-ci ilin yayın ortalarında Koreyada vətəndaş müharibəsi başlayıb. KXDR-in şimalında Kommunist Partiyası SSRİ-dən, cənubdakı kapitalistlər isə ABŞ-dən dəstək alıb. Moskva hətta Uzaq Şərq hərbi qrupunu gücləndirməli olub. Koreyalılar arasında müharibə az qala SSRİ ilə ABŞ arasında müharibəyə çevriləcəkdi. SSRİ-nin Pörl-Harboru Suxaya Reçka hərbi aerodromunda baş verib.
Göylərdə savaş
1950-ci il SSRİ və ABŞ-nin hərbi gəmiləri və təyyarələri ilə bağlı bir sıra insidentlərlə yadda qalıb. Aprelin 8-də Sovet İttifaqının “La-11” qırıcısı Latviyanın Liepaja şəhəri yaxınlığında Baltik dənizi üzərində ABŞ hərbi dəniz qüvvələrinə məxsus özəl bombardmançı təyyarəni vurub.
May ayında Çukotka üzərində hadisə təkrarlanıb. İyunun 25-də başlayan Koreya müharibəsi Uzaq Şərqdə gərginliyin artmasına səbəb olub. Yarımadada hərbi əməliyyatların intensivləşməsinin ertəsi günü Cənubi Koreya hərbi gəmiləri neytral sularda sovet gəmisi “Plastun”u atəşə tutub.
Nəticədə kapitan da daxil olmaqla dörd sovet dənizçisi ölümcül yaralanıb.
Sentyabrın 4-də SSRİ hərbi dəniz qüvvələrinin Çinlə bağlanmış müqaviləyə əsasən istifadə etdiyi Dalyan limanına yaxınlaşan naməlum esminesin hərəkətlərini müşahidə etmək üçün Konstantin Korpayevin komandanlığı ilə kəşfiyyat təyyarəsinin ekipajı həyəcan siqnalı ilə havaya qalxıb. Onu iki döyüşçü müşayiət edib.
Hədəfə yaxınlaşarkən SSRİ təyyarəsi 11 Amerika qırıcısı tərəfindən hücuma məruz qalıb. Havada qısamüddətli döyüşdən sonra kəşfiyyat təyyarəsi alovlanıb və okeana düşüb. Hər üç pilot həlak olub.
ABŞ və SSRİ arasında onsuz da mürəkkəb olan münasibətləri pik həddə çatdıran Primorsk diyarının Xasanski rayonunun Perevoznaya körfəzi yaxınlığındakı Suxaya Reçka kəndi yaxınlığında Sakit okean donanması aviasiyasının aerodromuna iki ABŞ “Lockheed F-80C” qırıcısının hücumu olub.
Ərazi Vladivostokdan təxminən 150 km və SSRİ-Koreya sərhədindən 100 km məsafədə yerləşib. Aerodrom 1930-cu illərdə tikilib və metal perforasiya edilmiş plitələrlə möhkəmləndirilmiş torpaq uçuş zolağına malik olub. SSRİ belə əraziləri 1941-45 ci illərdə baş verən müharibədə ABŞ-dən “Lend-liz” şərtləri ilə alıb.
54-cü hərbi hava ordusunun 190-cı qırıcı aviasiya diviziyasının 821-ci alayının döyüş növbətçiliyində olan 1-ci aviasiya eskadronu hücuma məruz qalıb. Həmin vaxt yalnız növbətçi hissə döyüş hazırlığında olub. Digər pilotlar bazar günü olduğu üçün istirahət ediblər. Həm də təlimlər bazar ertəsi başlamalı olub.
Saat 16:17-də Vladivostok istiqamətindən aşağı hündürlükdə bir cüt qeyri-adi formalı təyyarə peyda olub. Onlar qəfildən aşağı düşüb pulemyotdan atəş açıblar.
Amerika təyyarələri iki dəfə aerodrom üzərindən alçaqdan uçaraq, bort silahları ilə hərəkətsiz təyyarələrə atəş açıblar. Qəribədir ki, “Lockheed F-80C”lər Lend-Liz ilə Sovet İttifaqına verilmiş Amerika istehsalı olan “Bell P-63 Kingcobra” təyyarəsinə hücum edib. Basqın o qədər tez baş verib ki, sovet pilotlarının təhlükəni dəf etməyə hazırlaşmaq üçün kifayət qədər vaxtı və resursları olmayıb. Altı təyyarə sıradan çıxarılıb, biri isə yanaraq tamamilə kül olub. 821-ci aviasiya alayının şəxsi heyəti arasında itkilər barədə heç bir məlumat dərc edilməyib. Təbii ki, ABŞ-nin hücumunu “uğursuz” etmək üçün sovet hərbçiləri arasında itkilərin olmadığı yazılıb.
190-cı qırıcı aviasiya diviziyasının mühəndisi L.Manzon bildirib ki, yanan təyyarələr söndürülüb. Onların bəziləri sonradan təmir olunsa da, on ədədə yaxını intervaldan çıxarılıb. Manzonun sözlərinə görə, əsas günah qərargah rəisinin üzərinə qoyulub. Bundan əlavə, növbətçi eskadrilya komandirlərini və növbətçi zənciri qorxaqlığa görə məsuliyyətə cəlb edilib.
Hərbi prokurorluq işə başlayıb. Nəticədə qərargah rəisi təyyarənin eskadrilyalar tərəfindən park edilməsinə icazə verməklə təlimatları pozmaqda və uçuşdan dərhal sonra Vladivostok hava hücumundan müdafiə ilə əlaqəni təşkil etməməkdə təqsirli bilinib. Manzon özü prosesə ekspert kimi gətirilib. Müstəntiqdən Amerika təyyarələrini qırıcıların silahları ilə yerdən vurmağın mümkün olub-olmadığını soruşduqda o, oradakı pulemyotların təyyarəyə bərkidilməsi ilə izah edib. Buna görə də, növbətçi hissənin pilotları yalnız öz təyyarələrini vura bilərdilər.
O dövrdə 821-ci qırıcı aviasiya alayının uçuş hazırlığı üzrə 3-cü aviasiya eskadronunun komandirinin müavini vəzifəsini tutan məşhur sovet pilotu Vladimir Zabelin müsahibələrinin birində qeyd edib ki, hücumda əslində iyirmidən çox təyyarə zədələnib.
Dollarla bağışlanan günah
Hücum “Lockheed F-80C” təyyarələrinin pilotları Alton Kvonbek və Allen Diefendorf tərəfindən həyata keçirilib. Daha sonra onlar ifadələrində bildiriblər ki, naviqasiya səhvinə görə yollarını azıblar və təyyarənin gövdələrindəki sovet ulduzlarını Şimali Koreya ulduzları ilə səhv salıblar. Basqın cəmi bir neçə dəqiqə davam edib, lakin onun nəticələri uzun illər Sovet-Amerika münasibətlərində hiss olunub və Koreya müharibəsinin gedişatına ciddi təsir edib.
Ertəsi gün, 1950-ci il oktyabrın 9-da SSRİ xarici işlər nazirinin müavini Andrey Qromıko ABŞ-nin Moskvadakı səfirinə etiraz notası verib. Hadisəyə cavab olaraq ABŞ prezidenti Harri Truman SSRİ-yə müraciət edərək, ölkəsinin günahını etiraf edib və sovet əmlakına dəymiş hər hansı zərərin ödəniləcəyinə dair söz verib. Amerikalılar hadisənin naviqasiya xətası və pilotun zəif hesablamalarının nəticəsi olduğunu bildiriblər və qırıcı dəstənin komandiri vəzifəsindən uzaqlaşdırılıb.
1990-cı ildə “The Washington Post” qəzetində SSRİ-nin aerodromunu güllələyən iki pilotdan biri Kvonbaekin “Rusiya ilə qısa müharibəm” başlıqlı məqaləsi dərc olunub. 40 il əvvəl rəhbərləri kimi o, naviqasiya xətası versiyasını müdafiə edib. Veteran iddia edib ki, o, obyekti KXDR-dəki hərbi aerodromla səhv salıb. Bütün hallarda SSRİ ABŞ-dən sıradan çıxan təyyarələrin pulunu alıb. Dollar koreyalılardan başqa bütün küsülüləri barışdırıb. 75 il əvvəl olduğu kimi hazırda koreyalılar düşməndir, onlara “qorxma-qorxma” deyən ABŞ-la Rusiya da qarşı duran tərəflərdir.
İlkin Nəcəf, xüsusi olaraq Musavat.com üçün
ƏLAQƏLİ XƏBƏRLƏR
XƏBƏR LENTİ
12 Iyun 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ