Onlayn ictimai-siyasi qəzet
ABŞ və müttəfiqlərinə qarşı Çin-Rusiya-Koreya bloku formalaşır – Azərbaycan strateji yolayrıcında
Sentyabrın 3-də Pekində İkinci Dünya Müharibəsində Qələbənin 80 illiyi və Yaponiyaya qarşı Çin Xalq Müqavimət Müharibəsinə həsr olunan parad keçiriləcək. Paradda Çin milli istehsalı olan hərbi texnikalar təqdim ediləcək. Mərasimdə Rusiya prezidenti Vladimir Putin, KXDR lideri Kim Çen In, o cümlədən bir sıra ölkələrin liderləri iştirak edəcək. Bu haqda xəbərlər yayılandan sonra mərasimi yeni dünya düzəninin anonsu kimi qiymətləndirənlər də az deyil.
Politoloq Qabil Hüseynli Musavat.com-a deyib ki, Pekində keçiriləcək hərbi paradı sadəcə yubiley xarakterli tədbir kimi qiymətləndirmək düzgün deyil:
“Burada əsas məqam Çin, Rusiya və Şimali Koreya liderlərinin eyni məkanda və eyni platformada çıxış etməsidir. Bu, beynəlxalq münasibətlərdə yeni trendlərin formalaşdığına açıq işarədir. Çin bu tədbiri özünün diplomatik resursu kimi istifadə edir. Pekin çalışır ki, Qərbin yaratmağa çalışdığı Rusiyanın təcridi modelini yarsın. Eyni zamanda, Çin göstərir ki, Pxenyan üzərində hələ də təsir gücü var. Bu, Si Cinpinin həm regional, həm də qlobal liderlik iddiasını gücləndirir. Rusiya üçünsə bu parad Ukraynada davam edən müharibə fonunda beynəlxalq dəstək nümayiş etdirmək imkanıdır. Moskva Qərbin təzyiqlərini neytrallaşdırmaq üçün istənilən siyasi jestə ehtiyac duyur. Şimali Koreya ilə hərbi-texniki əməkdaşlıq Kremlin mövqelərini müəyyən qədər gücləndirir. Şimali Koreya illərlə izolasiya şəraitində qalmışdı. İndi isə Kim Çen In Çinin və Rusiya liderləri ilə eyni səhnəni bölüşməklə Pxenyan özünü beynəlxalq səhnəyə geri qaytarır. Bu, həm legitimlik məsələsi, həm də ABŞ-la mümkün danışıqlarda mövqelərin möhkəmləndirilməsi deməkdir. Pekində keçiriləcək paradda tribunada dayanacaq Si Cinpin, Vladimir Putin və Kim Çen İn simvolik olaraq yeni blokun nüvəsini təmsil edirlər. Bu blok yalnız hərbi güc nümayişi ilə kifayətlənmir, həm də iqtisadi, texnoloji və enerji əməkdaşlığı ilə dərinləşir. Burada ən mühüm məqam odur ki, ABŞ və Qərb müttəfiqlərinin yaratmağa çalışdığı izolyasiya modeli gözlənildiyi qədər səmərəli alınmır. Əksinə, təcrid olunmalı tərəflər bir-birilə daha sıx əməkdaşlıq quraraq geosiyasi oyunda alternativ mərkəz formalaşdırırlar. Paradın fonunda verilən mesaj odur ki, artıq qlobal siyasətdə vahid dominant qüvvə yoxdur, dünya çoxqütblü nizam mərhələsinə qədəm qoyub”.
Politoloq bildirib ki, bu istiqamətdə hərəkətlilik Qərb üçün ciddi siqnaldır:
“Bu üçlüyün parad tribunasında görünməsi ABŞ və müttəfiqlərinə mesajdır ki, artıq yeni bir güc oxu formalaşır. Burada söhbət sadəcə simvolik birlikdən getmir, həm də praktiki əməkdaşlıq perspektivləri reallaşdırılır. Söhbət tərəflərin silah tədarükü, enerji resursları mübadiləsi və beynəlxalq arenada bir-birinə siyasi dəstək verməsindən gedir. Pekində keçiriləcək parad qlobal siyasətdə yeni soyuq müharibənin konturlarını daha da aydınlaşdırır. Dünya faktiki olaraq ikiyə bölünür. Bir tərəfdə ABŞ və onun müttəfiqləri, digər tərəfdə isə Çin, Rusiya və Şimali Koreya dayanır. Əgər bu üçlüyə gələcəkdə İran da qoşularsa, Yaxın Şərqdən Uzaq Şərqə qədər tamamilə fərqli geosiyasi reallıq yaranacaq. Bu proseslərin fonunda kiçik və orta dövlətlər, o cümlədən Azərbaycan üçün əsas məsələ balanslı siyasəti qorumaqdır. Çünki qarşıda gələn illərdə böyük güclərin qarşıdurması daha da kəskinləşəcək”.
Politoloq deyib ki, Azərbaycan yeni şaxələnən dünya nizamda ən həssas coğrafiyalardan birində yerləşir. Bir tərəfdən Avropa ilə enerji əməkdaşlığı, digər tərəfdən Rusiya ilə sərhəd, eyni zamanda isə Çinlə “Bir Kəmər - Bir Yol” layihəsi çərçivəsində strateji tərəfdaşlıq var:
“Bu reallıq ölkəmizi böyük güclər arasında körpü rolunda saxlayır. Amma önümüzdəki illərdə seçimlərin sərtləşməsi mümkündür. ABŞ və Avropa İttifaqı regionda mövqelərini qorumağa çalışacaq, Rusiya öz təsirini itirməmək üçün addımlar atacaq, Çin isə Orta Dəhliz vasitəsilə Azərbaycanı Asiyaya bağlayan əsas qapı hesab edir. Bu üç marağın kəsişməsində Azərbaycanın əsas vəzifəsi balansı qorumaqdır. Bu balans siyasətinin əsas parametrləri enerji diplomatiyasını davam etdirmək, Avropa üçün qaz və neft ixracatçısı kimi mövqeləri gücləndirmək, eyni zamanda Asiya bazarlarına çıxışı genişləndirmək ola bilər. Cənubi Qafqazda sülhün təmin olunması, xüsusən də Ermənistanla münasibətlərin normallaşması Azərbaycanın beynəlxalq dayaqlarını möhkəmləndirəcək. “Orta Dəhliz”in inkişafı sayəsində Azərbaycan təkcə tranzit ölkə yox, həm də texnoloji və logistika mərkəzinə çevrilə bilər. Bütün bunlarla yanaşı Rusiya ilə münasibətlərdə Moskvanın həssaslığını nəzərə alınmalı, təhlükəsizlik və enerji sahələrində əməkdaşlıq davam etdirilməlidir. Əslində, Azərbaycanın gələcəkdə hansı tərəfdə dayanacağı sualı çox incə və strateji bir məsələdir. Tarixi təcrübə göstərir ki, Azərbaycanın ən uğurlu dövrləri balanslı siyasət dövründə olub. Həm Qərblə, həm də Şərqlə işləyə bilmək, amma heç bir gücün orbitinə tam daxil olmamaq ölkəmiz üçün ən real və təhlükəsiz yoldur”.
Politoloq bildirib ki, dünyada qütbləşmə prosesi geriyədönməz hal alıb və bu fonda Azərbaycan neytrallığını itirmədən, amma çevik manevrlərlə öz milli maraqlarını qorumalıdır.
E.MƏMMƏDƏLİYEV,
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
29 Avqust 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ