Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Piylənməyə qarşı psixoloji yanaşma: Bədən şəkli və özünə güvən
Piylənmə yalnız fiziki sağlamlığa təsir göstərən bir vəziyyət deyil. O, eyni zamanda insanın psixoloji vəziyyətini, özünə münasibətini və sosial münasibətlərini də dərin şəkildə təsirləndirir. Xüsusilə qadınlarda bu proses daha da mürəkkəbləşir. Cəmiyyətin gözləntiləri, bədən idealına dair yanlış təsəvvürlər və sosial mediada yayılan stereotiplər qadınların bədənlərinə qarşı münasibətini formalaşdırır və bəzən bu münasibət özünə güvənin itməsi, depressiya və yemək pozuntuları ilə nəticələnir. Bu səbəbdən piylənməyə qarşı psixoloji yanaşma, sağlam bədən imicinin formalaşdırılması və psixoloji dəstəyin təmin olunması uzunmüddətli və dayanıqlı çəki idarəçiliyində mühüm yer tutur.
Beləliklə, piylənmənin səbəbləri arasında yalnız qidalanma və fiziki hərəkətsizlik deyil, həm də psixoloji faktorlar mühüm rol oynayır. Qadınlar çox zaman emosional yeməyə, yəni stress, narahatlıq və ya özünü tənqid hissi zamanı həddindən artıq yeməyə meylli olurlar. Bu isə mənfi emosiyaların qida vasitəsilə “nəzarətdə saxlanması” davranışıdır. Vaxt keçdikcə bu hal vərdişə çevrilir və artıq çəki artımı ilə nəticələnir.
Ən çox rast gəlinən psixoloji təsirlər isə bunlardır: Özünü sevməmək və öz bədənindən utanmaq, sosial təcrid və insanlarla ünsiyyətdən qaçınma, yeməklə əlaqəli günahkarlıq hissi, depressiya və ya narahatlıq pozuntuları, mükəmməllik istəyi və özünü cəmiyyətin standartlarına uyğunlaşdırmaq təzyiq.
Bədən obrazı: Cəmiyyətin yaratdığı illüziyalar
Cəmiyyətin qadın bədəninə dair gözləntiləri əsrlər boyu müxtəlif şəkillərdə dəyişsə də, müasir dünyada sosial media və reklam sənayesi “incə bədən = gözəllik = dəyər” mesajını yaymaqda davam edir. Bu isə xüsusilə gənc qadınlarda və qızlarda müəyyən fəsadlara yol aça bilir. Məsələn, öz bədənini olduğu kimi qəbul edə bilmir, dəfələrlə uğursuz diyet sınaqları və bunun doğurduğu psixoloji sarsıntılar keçirir, anoreksiya və bulimiya kimi yemək pozuntularına meyllilik yaranır, cəmiyyətdə özünü yetərsiz hiss edir və daimi müqayisə içində yaşayır. Unutmaq olmaz ki, bədən obrazı insanın öz bədəni haqqında düşüncə və hisslərinin toplamıdır. Bu obraz obyektiv reallıqdan çox, subyektiv qavrayışdan ibarətdir. Əgər bir qadın aynaya baxaraq yalnız mənfi tərəfləri görürsə, bu artıq yalnız fiziki deyil, ciddi psixoloji bir problemdir.
Özünə güvənin bərpası və mənfi düşüncə tərzinin dəyişdirilməsi
Piylənmə ilə mübarizə yalnız kalori saymaq və idman etmək deyil, eyni zamanda daxili dialoqun dəyişdirilməsidir. Qadınlar özlərini mənfi ifadələrlə tənqid etdikdə, bu tənqid motivasiya yaratmaq əvəzinə depressiyaya yol açır.
Mütəxəssislər qeyd edir ki, pozitiv düşüncə tərzini inkişaf etdirməyin bir sıra yolları var.
- Daxili tənqidçini tanımaq: “Mən kifayət qədər yaxşı deyiləm” düşüncəsini fərq edib əvəzləmək.
- Affirmasiyalar (pozitiv təsdiqlər): “Bədənimə qulluq edirəm, çünki onu sevirəm” kimi ifadələr gündəlik təkrar edilməlidir.
- Güzəştli yanaşma: Özünə qarşı şəfqətli və anlayışlı olmaq, hər addımda “qüsursuzluq” gözləməmək.
- Kiçik qələbələri qeyd etmək: Sadəcə çəki itkisi deyil, hər bir sağlam vərdişin formalaşması bir uğurdur.
Psixoloqlar bu yanaşmaya “özünə şəfqət” (self-compassion) yanaşması deyirlər. Özünə qarşı sevgi və anlayışla yanaşan qadınlar daha dayanıqlı və uzunmüddətli dəyişikliklərə nail olurlar.
Bir çox qadın üçün bədənlə bağlı problemlər uşaqlıqdan gələn travmalar, valideyn münasibətləri və ya sosial təzyiqlərlə əlaqəlidir. Bu səbəbdən bəzən sadəcə motivasiya kifayət etmir. Psixoterapiya bu hallarda effektiv yanaşma ola bilər.
Mütəxəssislərin tövsiyə etdiyi yanaşmalar bunlardır:
- Koqnitiv-davranış terapiyası (CBT) – mənfi düşüncələrin müəyyənləşdirilməsi və dəyişdirilməsi
- Yemək pozuntuları üzrə terapiyalar - emosional yemə davranışlarının dərk olunması və dəyişdirilməsi
- Bədən fokuslu terapiya - bədənin qəbul edilməsi və onunla yenidən əlaqə qurmaq
Qrup terapiyaları - oxşar problemlərlə qarşılaşan qadınlarla paylaşım və dəstək.
Psixoloji dəstək yalnız problemi “müalicə” etmir, həm də qadının daxili gücünü oyadaraq sağlam həyat tərzini davamlı hala gətirir.
Sağlam bədən imici: Fərdi yanaşma və daxili rifahın harmoniyası
Sağlam bədən imici hər kəs üçün fərqlidir. Bəzi qadınlar üçün bu, incəlik deməkdirsə, bəziləri üçün enerji dolu olmaq, rahat hərəkət etmək və ya qarderobda istənilən geyimi seçə bilməkdir. Burada əsas məsələ, cəmiyyətin deyil, fərdin özünün istədiyi və qəbul etdiyi bədən obrazının formalaşdırılmasıdır.
Bədən imicinin sağlam şəkildə formalaşması üçün tövsiyə olunur: Öz bədəninə minnətdar olmaq, ruh və bədən tarazlığını qorumaq, fiziki sağlamlıqla yanaşı emosional sağlamlığa da vaxt ayırmaq.
Piylənməyə qarşı mübarizə təkcə arıqlamaqla bitmir. Bu proses yalnız rəqəmlərlə ölçülə biləcək bir nəticə deyil. Əsas məqsəd çəkini sabit saxlamaq, bədəni sevmək və sağlam vərdişləri həyat tərzinə çevirməkdir. Bu isə yalnız fiziki fəaliyyətlə deyil, eyni zamanda dərin psixoloji balansla mümkündür. Sağlamlıq təkcə xarici görünüşlə deyil, daxili tarazlıqla da ölçülür.
Beləliklə, piylənmə ilə mübarizədə psixoloji amillərin rolu gözardı edilə bilməz. Bədən obrazı, özünə güvən, sosial təsirlər, cəmiyyətin gözləntiləri və insanın daxili dialoqu qadının sağlamlıq yolunda qarşılaşdığı əsas baryerlərdən sayılır. Lakin bu baryerlər aşılmaz deyil. Özünü olduğu kimi qəbul etmək, mənfi düşüncə tərzlərini dəyişdirmək, daxili tənqidi səsləri susdurmaq və psixoloji dəstəyə açıq olmaq qadınlara sağlam həyat tərzini mənimsəməkdə və onu qorumaqda güclü təməl yaradır. Bu həm də uzunmüddətli motivasiyanın formalaşmasına və davranış dəyişikliyinin davamlı olmasına kömək edir.
Çəkiyə qarşı mübarizə bədənin dəyişməsi ilə deyil, düşüncələrin dəyişməsi ilə başlayır. Qadın özünü sevdikcə, bədəni də ona cavab verəcək. Özünü sevən və dəyərli sayan qadın, sağlamlığına da daha həssas və məsuliyyətli yanaşacaq. Bu, həm psixoloji rifahın, həm də fiziki sağlamlığın qapısını açan əsasdır.
Qeyd edək ki, yazı Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirilən, Qadın Haqları və Gender Bərabərliyi İctimai Birliyi tərəfindən icra olunan “Qadınlar arasında piylənmənin qarşısının alınması" layihəsi çərçivəsində hazırlanıb.
Yazıda əks olunan fikir və mülahizələr müəllifə aiddir və Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin rəsmi mövqeyini əks etdirməyə bilər.
Xalidə Gəray
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
03 Iyul 2025
02 Iyul 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ