Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Mərkəzi Asiyanın Azərbaycanla layihələri Qərbin diqqət mərkəzində
Avropa İttifaqının ayırdığı vəsaitlər ölkəmizə nə qazandıracaq?
Aprelin 4-də Özbəkistanın Səmərqənd şəhərində Avropa İttifaqı-Mərkəzi Asiya sammiti keçirilib. Sammitdə Avropa İttifaqı rəhbərliyi, Mərkəzi Asiya dövlətlərinin - Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Tacikistan və Qırğızıstanın prezidentləri, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (AYİB) və digər maliyyə qurumlarının rəsmiləri iştirak edib.
Bu, Mərkəzi Asiya dövlət rəhbərləri və Aİ arasında tam tərkibdə keçirilən ilk böyük tədbirdir. Analitiklər sammitin Aİ ilə Mərkəzi Asiya arasında əməkdaşlığın yeni mərhələsinin əsasını qoyacağını gözləyirlər. Hələ tədbirdən öncə Avropa Komissiyasının (AK) rəhbəri Ursula fon der Lyayen bildirib ki, Özbəkistanda keçiriləcək sammiti Aİ-nin xarici tərəfdaşlarla ticarət əlaqələrinin şaxələndirilməsi strategiyasının bir hissəsi və ABŞ-ın tariflərinə Avropanın reaksiyasının elementlərindən biri kimi qiymətləndirir: “Bizim ABŞ tariflərinə cavab vermək üçün strategiyamızın bir hissəsi ticarətin diversifikasiyası olacaq. Ticarət biznesin olduğu yerdə gedir. Avropanın artıq 76 ölkə ilə ticarət müqavilələri var və Aİ bu şəbəkəni genişləndirir”.
Sammitdə Ursula fon der Lyayen Avropa İttifaqının Mərkəzi Asiya ölkələrinə 12 milyard avro sərmayə qoyacağını açıqlayıb. Onun sözlərinə görə, vəsait Qlobal Gateway proqramı çərçivəsində ayrılacaq. Fon der Lyayen bildirib ki, investisiyalar regionda yeni layihələr axınına səbəb olacaq: “Bu gün biz strateji tərəfdaşlığa başlayırıq. Bu tərəfdaşlıq göstərir ki, siz Avropa İttifaqına arxalana bilərsiniz. Məhz irəliləyişi sürətləndirmək üçün bu gün mən qürurla 12 milyard avro dəyərində Qlobal Keçid İnvestisiya Paketini elan edirəm. Bu, Avropa İttifaqı və üzv dövlətlərdən investisiyaları bir araya gətirəcək. Biz buna Avropa komandası yanaşması deyirik və bu, Mərkəzi Asiyaya yeni layihələr xətti başladacaq”.
AK Prezidenti vurğulayıb ki, hazırkı sammit münasibətlərdə yeni bir fəsil açır: “Bu gün biz strateji tərəfdaşlıq başladırıq. Bu tərəfdaşlıq göstərir ki, siz Aİ-yə güvənə bilərsiniz. Birlikdə işləyərək biz hər iki regionumuza fayda verən daha sıx əlaqələr qura bilərik. Bu il keçiriləcək daha iki forum irəliləyişi qiymətləndirmək üçün fürsət olacaq və əməkdaşlığın yeni sahələri araşdırılacaq”.
Elan edilən məbləğin 3 milyard avrosu nəqliyyat sahəsində layihələrə, 2,5 milyard avrosu kritik minerallara, 6,4 milyard avro iqlim və enerji təşəbbüslərinə, 100 milyon avro isə rəqəmsal əlaqəyə ayrılacaq.
Sammitdə açıqlanan məlumata əsasən AYİB yeddi milyard avroya qədər yaşıl enerji və kritik minerallar sahəsində layihələr portfeli hazırlayır.
Səmərqənddə müzakirə olunan mövzular arasında Mərkəzi Asiyadan və Xəzər dənizindən keçməklə Azərbaycan üzərindən Avropaya yükdaşımaların reallaşdırıldığı Transxəzər nəqliyyat dəhlizinin fəaliyyətinin genişləndirilməsi, eyni marşrutla Mərkəzi Asiyada istehsal olunacaq yaşıl enerjinin Avropaya çatdırılması da var idi. Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev sammitdəki çıxışında bildirib ki, Qazaxıstan, Özbəkistan və Azərbaycan Xəzər dənizi üzərindən yaşıl enerji ötürmə xəttinin tikintisi üzrə işlərə başlayırlar: “Qazaxıstan bərpa olunan enerji və təmiz yanacaq sahəsində layihələr həyata keçirir. Biz külək və günəş enerjisinin gücünü artırır, həmçinin çoxillik partnyorlarımız olan ”Total", “Eni”, “Svevind” və digər Avropa şirkətləri ilə birlikdə “yaşıl” hidrogen istehsalı üçün layihələr hazırlayırıq. Bundan əlavə, Qazaxıstan Özbəkistan və Azərbaycanla birlikdə Avropa bazarlarına əlavə çıxış imkanı ilə Xəzər dənizi üzərindən yaşıl enerji ötürücü xəttinin tikintisi üzrə genişmiqyaslı layihə üzərində işə başlayır".
Özbəkistan prezidenti Şavkat Mirziyoyev isə diqqəti Transxəzər dəhlizinə yönəldərək, Azərbaycanın layihə çərçivəsində böyük işlər gördüyünü vurğulayıb.
Səmərqənddəki sammitlə eyni gündə Bakıda Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 11-ci və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 3-cü iclasları keçirilib. Tədbirdə çıxış edən energetika naziri Pərviz Şahbazov Azərbaycanın meqa təşəbbüslərin həyata keçirilməsinə başladığını elan edib: “Bu çərçivədə Azərbaycanın külək enerji stansiyalarından, o cümlədən Mərkəzi Asiyadan yaşıl enerji Avropaya çatdırılacaq”.
Onun sözlərinə görə, ötən il təbii qaz Avropa İttifaqında elektrik enerji istehsalının 13 faizini təşkil edib: “Bəzi ölkələrdə bu, 35-40 faizə çatıb. Yaşıl Enerji Dəhlizlərinə gəldikdə isə, Xəzər dənizi-Qara dəniz-Avropa, Mərkəzi Asiya-Azərbaycan, Azərbaycan-Türkiyə və Azərbaycan-Gürcüstan-Türkiyə- Bolqarıstan - bunlar strateji layihələrdir və məhz Avropa enerji təchizatının şaxələndirilməsinə xidmət edir. Dəhlizin texniki əsaslandırılması təlimatlarına gəldikdə, demək istəyirik ki, bununla bağlı birgə müəssisə yaradılıb. Bu, Mərkəzi Asiya ilə Azərbaycan Enerji Dəhlizi arasında olan birgə müəssisədir. Asiya İnkişaf Bankı, o cümlədən Asiya İnfrastruktur İnvestisiya Bankı layihəni maliyyələşdirməyə başlayıb. İki potensial ixrac marşurtları var. Bununla bağlı biz qeyd etmək istəyirik ki, burada Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə və Bolqarıstan arasında elektrik əməkdaşlığı ilə bağlı anlaşma memorandumu imzalanmalıdır”.
Aİ-nin Mərkəzi Asiyanın regional və beynəlxalq layihələrinə qoşulması, maliyyələşdirmə yolu ilə onlarda iştirakı Azərbaycan üçün ciddi faydalar gətirə bilər. Həm Transxəzər nəqliyyat dəhlizi, həm də Mərkəzi Asiya-Azərbaycan-Avropa Yaşıl Enerji layihəsində açar ölkələrdən biri olaraq Azərbaycan üçün hər iki layihənin uğurlu icrası vacibdir. Bu uğurlu icra isə bilavasitə Aİ-nin mövqeyindən birbaşa asılıdır. Bu baxımdan, Brüsselin həmin layihələrin icrasına ayırdığı vəsaitlər hansı ölkədə xərclənməsindən asılı olmayaraq, Azərbaycana da fayda gətirəcək.
Yazını hazırladı: Dünya SAKİT
XƏBƏR LENTİ
05 Aprel 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ