Onlayn ictimai-siyasi qəzet
İrəvanın vaxtı bitir... - o sənədin 18-ci “bəndi”
Bakının konstitusiya ilə bağlı haqlı tələbinin gözardı edilməsi yeni müharibəyə gətirib çıxara bilər; analitiklərə görə, yeni eskalasiyaya səbəb Ermənistandır
2025-ci ilin 1/4-i arxada qaldı. Əfsus ki, Ermənistan rəhbərliyi hələ də Azərbaycan və Türkiyə ilə barışığa tələsirmiş kimi görünmür. Yoxsa ötən 3 aydan böyük sülh naminə lazımınca faydalanardı. Doğrudur, bu arada tərəflər arasında 17 bəndlik sənəd layihəsi razılaşdırılıb.
Lakin ədalətli və əbədi sülh önündə bütün əngəllərin aradan qalxdığını söyləmək mümkün deyil. Ən ciddi maneə isə əlbəttə ki, Ermənistan Konstitusiyasında Azərbaycan və Türkiyəyə qarşı ərazi iddiaları ilə bağlı müddəalardır. Buna açar şərt və ya obrazlı şəkildə 18-ci “bənd” də demək olar. Bakının bu haqlı tələbinin gözardı edilməsi isə yeni müharibə riskinin qalması və artması deməkdir.
Erməni politoloq Beniyamin Poqosyana görə, Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi 2026-cı ilin ortalarından əvvəl imzalanmayacaq. O qeyd edib ki, sazişin imzalanması Ermənistan Konstitusiyasının dəyişdirilməsinə bağlıdır və bu, Azərbaycanın əsas tələbidir. “Sülh müqaviləsinin 2026-cı ilin ortalarından əvvəl imzalanacağını gözləmirəm. Konstitusiya layihəsi yalnız 2026-cı ilin yay-payız aylarında referendum üçün hazır olacaq. Ermənistan hakimiyyəti seçkilərdə sülh sazişinin razılaşdırılmış mətnini və yeni konstitusiya layihəsini seçicilərə təqdim edəcək. Nikol Paşinyan hökuməti bunu sülh və müharibə arasında seçim kimi təqdim etməyə çalışacaq, yəni onlar seçilsə və sonra yeni konstitusiya qəbul olunsa, o zaman sülh şansı yaranacaq, amma başqa qüvvə qalib gəlsə, müharibə ehtimalı xeyli yüksək olacaq”, - Poqosyan qeyd edib.
Xatırladaq ki, Ermənistanda növbəti parlament seçkiləri gələn il keçiriləcək. Bəs rəsmi İrəvan vəziyyətin kritikliyinin fərqindədirmi? Tutaq ki, sənəd imzalandı, diplomatik əlaqələr nə qədər müddətə qurula, qarşılıqlı şəkildə səfirliklər açıla bilər?
Paşinyan bu və ya digər səbəbdən hakimiyyətdən getsə, yeni qüvvə 17 bəndlik anlaşmaya sadiq qalacaqmı? Yaxud Azərbaycan və Türkiyə ilə barışıqdan sonra İrəvan terrorçulara qoyulmuş abidələri (“Nemezis”, Njde və s.) sökəcəkmi?
Zaur Məmmədov
Bakı Politoloqlar Klubunun rəhbəri Zaur Məmmədovun fikrincə, yeni eskalasiyaya səbəb Ermənistandır. Onun sözlərinə görə, Ermənistan sülh müqaviləsinə hazır deyil və Azərbaycana qarşı təxribatlarını davam etdirir: “Ermənistan ordusu faktiki olaraq artıq bir aya yaxın vaxtdır ki, şərti sərhədlərdə atəşkəsi pozur. Mart ayının ilk həftələrində Ermənistanın Müdafiə Nazirliyi bunu inkar edirdisə, son 1 həftə ərzində erməni sakinlərinin videoçəkilişləri zamanı yaşadıqları kəndlərdə atəş səslərinin eşidilməsi ilə bağlı paylaşımları faktları inkar edən nazirliyi və eyni bəyanatlar səsləndirən Avropa İttifaqının mülki monitorinq missiyasını ifşa etdi. İstisna deyil ki, ABŞ-Rusiya danışıqlarının nəticəsi kimi Rusiyanın bölgəyə qayıdışından qorxan Paşinyan öz hakimiyyətini qorumaq üçün hərbi eskalasiyaya gedir və Ermənistan üzərində Qərbin təhlükəsizlik qarantiyasını genişləndirmək istəyir”.
:1200.jpg)
Ramiyə Məmmədova
Siyasi şərhçi Ramiyə Məmmədova isə konstitusiya dəyişikliyini qaçılmaz sayır: “Paşinyan buna getməyə hazırlaşır. Ancaq cəmiyyəti öyrəşdirmək və hazırlamaqla referenduma yaxınlaşır. Bu gün səslənən bəyanatlar daxili auditoriyanı sakitləşdirməyə hesablanıb. Erməni rəsmiləri deyə bilməzlər ki, Bakının tələbi əsasında qanunvericiliyə dəyişiklik etməyə hazırlıq görülür. Sadəcə, bu proses yubanacaq. Çünki müharibə tez başa çata bilər, sülh isə gec əldə olunur. Xüsusən də qarşı tərəf ermənilərdirsə, o zaman onların cığallıq edəcəyini həmişə gözləməliyik. Amma bəzən hərb meydanında zəfər sülh quruculuğundan tez başa gəlir”.
R.Məmmədovanın sözlərinə görə, Azərbaycanla Ermənistan arasında dayanıqlı sülhə illər lazım olacaq: “İlk növbədə yollar blokadadan çıxmalıdır ki, regionda sabitlik əbədilik qazansın. Bunun üçün Ermənistan tələsməlidir. Paşinyan iqtidarının vaxtçı çatmaya bilər və prosesin tərs dönüşünə şahid ola bilərik. Ona görə addımları sürətləndirməlidirlər. İkincisi, konstitusiya dəyişməlidir ki, yekun sülh sənədi imzalansın. Əks təqdirdə, Azərbaycan hər hansı sazişə qol çəkməyəcək. Yarımçıq razılaşma gələcəkdə başımıza iş aça bilər. O ki qaldı ermənilərin faşistlərin, terrorçuların abidələrini sökməsi, bunlar gələcəyin işidir, zaman tələb edir. Bizim üçün prioritet məsələ danışıqları sürətləndirmək və dialoqu intensivləşdirmək olmalıdır. Çünki danışıqlarda fasilə yarananda ortalığa müxtəlif təxribatlar girir, kənar müdaxilələr olur. Bu da pauza yaranmasına gətirib çıxarır”.
Qeyd edək ki, Ermənistan Prezidenti Vaaqn Xaçatryan martın 31-də İrəvanda almaniyalı həmkarı Frank-Valter Ştaynmayerlə birgə mətbuat konfransı sülhdən danışıb. Sitat: “Ermənistan Azərbaycanla sülh yaratmağa çalışır və hesab edir ki, bütün mövcud və potensial çətinliklər danışıqlar masası arxasında həll oluna bilər. Biz sülh sazişinin imzalanması ilə bağlı işimizi ardıcıl aparırıq. Bizim qarşımızda regionda, xüsusən də Azərbaycanla sülhün bərqərar olması vəzifəsi durur və bu məqsədə çatmaq üçün var gücümüzlə çalışırıq. İnanırıq ki, mövcud və olacaq çətinliklər aşılandır və istənilən məsələni danışıqlar masası arxasında həll etmək olar”. Xaçatryan həmçinin qeyd edib ki, müharibə və münaqişələr dövrü arxada qalıb və Cənubi Qafqazda yeni müharibələr üçün artıq resurslar yoxdur. Ermənistan Prezidenti əlavə edib ki, hazırda masada hazır sənəd var.
Emil SALAMOĞLU,
“Yeni Müsavat”
XƏBƏR LENTİ
04 Aprel 2025
03 Aprel 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ