Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Əsədi bitirən Colani kimdir? -Suriyanın yeni lideri olmağa iddialı HTŞ rəhbəri haqda DOSYE
Suriyada Bəşər Əsəd rejiminin zəifləməsi və ölkədəki münaqişələrin yeni mərhələyə keçməsi müşahidə olunur.
Musavat.com bildirir ki, 2011-ci ildən başlayan vətəndaş müharibəsi rejimi tükədib. İran və Rusiyanın dəstəyi ilə mövcudluğunu qorumağa çalışan Əsəd hökuməti artıq ərazilər üzərində tam nəzarəti təmin edə bilmir. Xüsusilə İdlib və Hələb bölgələrindəki döyüşlər rejimin hərbi və siyasi gücünün tükəndiyini göstərir.
Bu prosesdə Heyət Təhrir əş-Şam (HTŞ) lideri Məhəmməd Colani ön plana çıxır. Artıq Colani təkcə bir hərbi lider deyil, Suriyanın gələcək siyasi arxitekturasını formalaşdırmaq iddiasında olan bir şəxs kimi tanınır. O, həm Suriyanın daxili siyasətində, həm də beynəlxalq münasibətlərdə diqqət mərkəzinə çevrilib.
Məhəmməd Colani kimdir?
Əsl adı Əhməd Hüseyn əl-Şər’a olan Məhəmməd Colani Suriyanın Dər’a bölgəsində dünyaya gəlib. Onun ailəsi Əbdül Nəsir rejiminin tərəfdarları olub. Bu səbəbdən Colaninin siyasi təfəkküründə erkən yaşlardan etibarən ərəb millətçiliyi və İslamçılıq düşüncəsi formalaşıb.
Colani ilk dəfə 2003-cü ildə İraqda ABŞ-a qarşı mübarizə aparan silahlı qruplaşmalara qoşulub. O, qısa müddətdə Əbu Musab əl-Zərqavinin rəhbərlik etdiyi Əl-Qaidənin İraq qanadı ilə əlaqə qurub. Daha sonra İŞİD lideri Əbu Bəkr əl-Bağdadi ilə işləyib. Lakin İŞİD-dən ideoloji fikir ayrılıqları səbəbindən qoparaq Ən-Nüsrə Cəbhəsini yaradıb. Ən-Nüsrə Cəbhəsi sonradan Heyət Təhrir əş-Şam (HTŞ) adı altında fəaliyyətini davam etdirdi.
Colani özünü dəyişmək və beynəlxalq imicini yeniləmək üçün son illərdə ciddi addımlar atıb. Dini qiyafəni tərk edərək hərbi uniforma və müasir geyimlərdə görünməyə başlayıb. O, bir neçə dəfə Qərb mediasına açıqlamalar verərək deyib: “Mən terrorçu deyiləm. İŞİD və Əl-Qaidə keçmişdə qaldı.”
Colaninin yeni strategiyası: İslahatçı lider obrazı
Musavat.com bildirir ki, Colani son aylarda verdiyi açıqlamalarla diqqət çəkib. Hələbdə yerləşən xristian əhalinin qorunması üçün xüsusi göstəriş verdiyini bildirən Colani, şəhərdəki bir kilsədə yanğını söndürmək üçün HTŞ döyüşçülərinin iştirak etdiyini vurğulayıb. O, “Biz terrorist deyilik. Hətta HTŞ-ni belə ləğv edə bilərik” deyərək, dünyaya barışıq mesajları göndərib.
Colani Hələbi müvəqqəti keçiş hökumətinə təhvil verməyə hazır olduğunu da bəyan edib. Bu açıqlamalar onun Suriyada yeni bir siyasi lider olmaq istədiyini və Əsəd rejiminin devrilməsi ilə ortaya çıxacaq boşluğu doldurmaq niyyətində olduğunu göstərir.
Türkiyə ilə münasibətləri
Colaninin Türkiyə ilə əlaqələri ziddiyyətlidir. Türkiyə HTŞ-ni terror təşkilatı kimi tanısa da, Suriyanın şimalında maraqlarını qorumaq üçün Colani ilə dolayısı ilə əlaqədə olduğu iddia edilir. HTŞ-nin Türkiyə dəstəkli Suriya Milli Ordusu ilə birbaşa qarşıdurmadan çəkinməsi və Colaninin mülayim ritorikası bunu təsdiqləyir.
Türkiyə Suriyada müxalif qüvvələrin güclənməsini dəstəkləyərək Əsəd rejiminə qarşı təzyiqi artırmağa çalışır. Bu prosesdə Colani və HTŞ Türkiyənin bəzi strateji məqsədlərinə maneə yaratmayan bir güc kimi çıxış edir.
İsrailin münasibəti
İsrail isə Suriyadakı hər hansı güclənən islamçı qüvvədən narahatdır. Bununla belə, Colaninin Əsəd rejiminə qarşı çıxışı və İranın təsirini zəiflətmə potensialı İsrail üçün müəyyən strateji üstünlüklər yaradır. İsrail üçün prioritet məsələ Suriyada İranın nüfuzunu məhdudlaşdırmaqdır. Bu baxımdan Colaninin fəaliyyəti İsrail tərəfindən dolayısı ilə izlənilir.
Əsəd sonrası Suriyanın gələcəyi: Dövlətləşmə, yoxsa parçalanma?
Colani Suriyanın vahid dövlət kimi qalmasını dəstəklədiyini iddia etsə də, reallıqda müharibə sonrası ölkənin parçalanma riski çox yüksəkdir. Kürdlərin muxtariyyət istəyi, Türkiyənin təhlükəsizlik maraqları və İranın nüfuzunu artırmaq cəhdləri Suriyada davamlı parçalanma təhlükəsi yaradır.
Colani Əsəd rejiminin sonunu gətirə biləcək yeganə lider kimi çıxış etməyə çalışır. Lakin keçmişdə Əl-Qaidə ilə əlaqələri və cihadçı qruplarla işləməsi onu beynəlxalq səhnədə qəbul edilə biləcək bir lider olmaqdan uzaqlaşdırır.
Nəticə
Məhəmməd Colani hazırda Suriyanın gələcəyi üçün əsas fiqurlardan biridir. Onun son açıqlamaları və mülayim mesajları beynəlxalq ictimaiyyəti qazanmaq üçün ciddi addımlar atdığını göstərir. Lakin keçmişi və HTŞ-nin ideologiyası Colaninin uzunmüddətli uğurunun qarşısında əsas maneələrdən biri olaraq qalır. Əsəd rejiminin sonu yaxınlaşdıqca, Colaninin Suriyanın lideri olmaq arzusu daha çox diqqət çəkir. Bu prosesin nəticəsi isə Suriyanın bütövlüyü və gələcək siyasi sisteminin formalaşması ilə birbaşa bağlı olacaq.
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
04 Fevral 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ