Onlayn ictimai-siyasi qəzet
ECO-nun zirvəsi Xankəndidə: Azərbaycan Qarabağdan mesaj verir: Bura sülhün və inkişafın məkanıdır
Bu gün Azərbaycanın Xankəndi şəhərində İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (ECO) 17-ci Zirvə görüşü keçirilir. Qarabağın ürəyində baş tutan bu mötəbər tədbir Azərbaycanın yalnız coğrafi deyil, həm də siyasi, iqtisadi və mədəni baxımdan regionun aparıcı aktorlarından biri olduğunu göstərir. Eyni zamanda bu zirvə bütün dünyaya bir mesajdır: Azərbaycan yalnız öz inkişafını deyil, həm də qonşu və tərəfdaş xalqların rifahını düşünən, əməkdaşlıq yaradan bir ölkədir.
Zirvə çərçivəsində müzakirə edilən mövzular - dayanıqlı inkişaf, regional əməkdaşlıq və iqlim məsələləri - Azərbaycanın prioritetlərinə uyğundur və onun müasir beynəlxalq gündəliyə verdiyi töhfələrin məntiqi davamıdır.
Xankəndidə keçirilən zirvə Azərbaycanın İƏT-də təşəbbüskar mövqeyə malik olduğunu və regional əməkdaşlığa verdiyi praktiki töhfələrin yüksək dəyərləndirildiyini bir daha sübut edir. İllərlə işğal və separatizmin qaranlığında qalmış Xankəndi indi əməkdaşlıq və sabitlik gündəminin mərkəzinə çevrilir.
Azərbaycanın Qarabağda apardığı bərpa-quruculuq işləri - yaşıl enerji zonaları, “ağıllı şəhər”lər, ekoloji layihələr - bu zirvənin ruhuna tam uyğundur. Sammitdə iştirak edən 13 üzv ölkənin dövlət və hökumət başçıları bu prosesə daha sıx cəlb olunur. Artıq Türkiyə, Özbəkistan, Qırğızıstan və Qazaxıstan bölgənin bərpasına konkret töhfələr veriblər. Zirvə isə bu əməkdaşlığı daha da genişləndirmək üçün əlverişli platformadır.
Azərbaycan 1992-ci ildən İƏT-in tamhüquqlu üzvüdür və təşkilatın fəal iştirakçısıdır. Hazırda təşkilata 10 ölkə daxildir: Azərbaycan, Türkiyə, İran, Pakistan, Əfqanıstan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Türkmənistan və Özbəkistan. Bu ölkələrdə ümumilikdə 550 milyondan çox insan yaşayır ki, bu da təşkilatı iqtisadi və demoqrafik baxımdan çox cəlbedici edir.
Azərbaycan həm də İƏT-in regional təşəbbüslərində mühüm rol oynayır. Bakıda keçirilmiş əvvəlki iki zirvə və qəbul olunan sənədlər regional əməkdaşlığın yeni istiqamətlərini müəyyən edib. Ulu Öndər Heydər Əliyevin irəli sürdüyü Tədqiqat Mərkəzi ideyası da bu fəaliyyətin nümunəsidir və 2021-ci ildən etibarən Bakı bu mərkəzə ev sahibliyi edir.
Dünyada təmiz enerji texnologiyalarının rolu sürətlə artır. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin proqnozlarına görə, yaxın illərdə bərpaolunan enerji mənbələri dünya enerji istehsalının böyük hissəsini təşkil edəcək. Azərbaycan isə bu sahədə regionun öncül güclərindəndir.
İƏT-in Təmiz Enerji Mərkəzi Azərbaycanda yerləşir və regionda enerji transformasiyasını təşviq edir. Prezident İlham Əliyev “yaşıl enerji”ni ölkənin əsas prioritetlərindən biri elan edib və Xankəndidə də bunun əyani nümunələri yaradılır. Qarabağın yaşıl enerji potensialı çox yüksəkdir və artıq “ağıllı şəhər” layihələri həyata keçirilir.
Azərbaycanın regional əməkdaşlığa verdiyi töhfələr arasında nəqliyyat və logistika layihələri xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, Ələt limanı regionu daha da yaxınlaşdırır. İƏT-in “2025-ci ilə qədər Perspektivləri” sənədində də məhz Azərbaycanın təşəbbüsü ilə irəli sürülən nəqliyyat və enerji layihələri ön plana çıxarılır.
Azərbaycanın ECO-ya üzvlüyünün mühüm diplomatik tərəfləri də var. ECO-ya üzv dövlətlər 2020-ci ilə qədər mövcud olan keçmiş Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə konkret münasibət bildirmiş, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü pozan Ermənistana tənqidi yanaşaraq ölkəmizin maraqlarını müdafiə etmişlər. Bu, təşkilatın Azərbaycanın ədalətli mövqeyinə verdiyi dəstəyin bariz nümunəsidir və ölkəmizin beynəlxalq aləmdə diplomatik mövqelərinin güclənməsinə xidmət edib.
Azərbaycanın 44 günlük Vətən müharibəsindəki şanlı Qələbəsi regionda yeni geosiyasi reallıq yaradıb. Bu reallıq ECO çərçivəsində əməkdaşlıq üçün də yeni perspektivlər açır. 2021-ci il noyabrın 28-də Türkmənistanın paytaxtı Aşqabad şəhərində keçirilən İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının XV Zirvə Toplantısında Prezident İlham Əliyevin iştirakı yeni reallıqlar fonunda xüsusi əhəmiyyət daşıyırdı. ECO-nun Aşqabadda keçirilən Zirvə görüşünü ölkəmiz üçün olduqca uğurlu qiymətləndirmək olar. Zirvə görüşündə qəbul edilmiş "Aşqabad fəaliyyət konsensusu" adlı yekun Bəyannamədə Azərbaycanın maraqlarını müdafiə edən müddəalar yer alır. Bu, Azərbaycanın postmünaqişə dövründə regional əməkdaşlığa və inteqrasiyaya verdiyi önəmin, eləcə də onun təşəbbüslərinin ECO tərəfindən dəstəkləndiyinin göstəricisidir.
Xüsusilə, Zəngəzur dəhlizinin açılması perspektivi bütün ECO regionu üçün nəqliyyat və kommunikasiya imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirə bilər. İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində qəbul edilən hesabatlarda dəhliz anlayışı "Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan liderlərinin imzaladığı sənədlər" kontekstində əksini tapıb. Bu dəhliz Azərbaycanın əsas hissəsi ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında birbaşa quru əlaqəsini təmin etməklə yanaşı, Türkiyə və Mərkəzi Asiya respublikaları arasında da qısa nəqliyyat marşrutu yaradacaq. Bu isə dövlət başçısının təklif etdiyi "3+3" əməkdaşlıq formatına digər İƏT ölkələrinin də qoşulma şansını artırır. Zəngəzur dəhlizi geniş regional əməkdaşlıq üçün katalizator rolunu oynaya bilər.
Xankəndidə keçirilən zirvə həm də dünyanın diqqətini Qarabağda gedən müsbət dəyişikliklərə yönəldir. Qarabağ artıq münaqişə deyil, sülh, sabitlik və iqtisadi dirçəliş məkanıdır. Zirvə zamanı qəbul ediləcək qərarlar yalnız Azərbaycan üçün deyil, bütövlükdə region üçün strateji nəticələr doğura bilər.
Azərbaycanın irəli sürdüyü yeni diplomatik strategiya - sülh vasitəsilə inkişaf, infrastrukturla diplomatiya və dayanıqlı gələcəklə kimlik quruculuğu - Xankəndidə reallığa çevrilir.
İƏT üzv ölkələri arasında tarixi, mədəni və humanitar əlaqələr möhkəmdir. Qarabağda Özbəkistan tərəfindən tikilmiş məktəb, Bakıda salınacaq “Özbəkistan parkı” və səfirlik binası bunun nümunələridir. Azərbaycanın təklif etdiyi “3+3” əməkdaşlıq formatı da İƏT regionu üçün yeni imkanlar açır.
Xankəndi zirvəsi bir daha göstərdi ki, Azərbaycan artıq yalnız münaqişədən çıxmış və bərpa işləri aparan ölkə deyil. O, əməkdaşlıq yaradan, diplomatik balans təmin edən və liderlik edən bir dövlətdir.
Bu zirvə yalnız İƏT-in illik tədbiri deyil, həm də regionda yeni bir dövrün başlanğıcıdır: sülh, rifah və məsuliyyətli liderlik dövrü.
Şahanə Rəhimli
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
04 Iyul 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ