Onlayn ictimai-siyasi qəzet
“Alə, net e, sən öl, prosto dili korlayırlar, “önəmli” nədi?”
Padyezdən çxıb otururam rulun arxasına, zamoku açıb maşını xodduyanda kvartirant qonşum deyir ki, brat, maşının stoplarından birinin işığı yanmır. Yadıma düşür ki, bunu iki gün əvvəl “Neolit”in qabağında “qaişnik”lər də demişdi, biri əlavə etmişdi ki, “deyəsən, zamıkaniyası var”.
Ona görə də Biiheybət-Azneft trasına çıxandan sonra yamalı, padyomlu, paşti qruntovoy ara yolla Dvadsatıya getdim ki, Umudun maqazinindən zapçast alım. Elə maqazinin qabağına çatıb saxlamışdım, hiss etdim ki, arxada rezki bir tank dayandı. Srazı güzgüyə baxdım, tank yox idi, əvəzində minimum 75-ci ilin vıpuskası olan bir “nol altı” dayanmışdı, heç demə, tank səsi də ondan gəlirmiş. Sürücü cavan oğlan idi, pasyolka uşağıydı, dedim, qaqa, maşının qluşiteli deşikdi. Oğlan dedi ki, hə, əmi, indi aparacam svarşikin yanına, svarkalatdıracam, amma, karobkasında da nəsə bir problem var, skorusa çətin keçir, bir də 60-dan sonra drajeniya edir. Dedim, qabaqda slesar Ramin var, apar onun yanına, xodovoyuna, şarovoyuna baxsın, remont eləsin. Oğlan dedi, hə, onu tanıyıram. Sonra əlavə etdi ki, bu maşının kuzasına, kraskasına baxma, xodovoyu, sastayaniyası sazdır, naxadu maşındır, klent düşəndə pramoy rayona da gedirəm.
Sağollaşdıq, getdi. Mən də çıxdım yola, probka yox idi, gəldim işə. Bircə pis iş vardı ki, abqona çıxanlar arxadan miqat edirdilər. Elə bir meşatçılıqları yox idi, amma adam nervilənir. Bir də ara yollarda vstreçi gələnlər az qalırlar lobovoy geydirsinlər.
Necədir? Bu cür danışmaq, yazmaq xoşunuza gəldi? 7-8 gün öncə dilin korlanması haqqında həyəcan təbili çalırdılar ha, bax, yuxarıdakı cümlələri onlara göstərmək lazımdır: dilin korlanmasının bariz nümunəsi, daha dəqiqi, həmin nümunənin bir hissəsi.
Bu, hələ sürücülərin leksikonudur. Siz bir də santexnikləri danışdırın, razetkadan girib sifondan çıxacaqlar, əllərində də atvyorka, truba, petlə, najdaçnı kağız, qapı ruçkası, troynik-filan. Hələ bunun inşaatçıları, meyxanaçıları, restorançıları var
Millətin 95 faizi bu leksikonla danışır. Hər addımda başqa dillərdən alınmış sözlər, terminlər, jarqon kəlmələri eşidərsən. Azı 50 ildir belə danışırıq, “uje”siz, “paşti”siz, “serovna”sız cümləmiz yoxdur. Amma heç vaxt bu xüsusda nəinki həyəcan təbili, heç qoşanağara çalan da yox idi. Hamı qəbullanmışdı ki, dil belə olar, ta özümü zora salaraq stola niyə masa, stula kətil, şkafa dolab, xolodilnikə soyuducu deyək. Qımıldananlara da deyirdilər, yaxşı, “rozetka”nə tərcümə elə görüm.
Amma indi duxun (özüm bilə-bilə elə yazıdım) çatırsa, sən bu cür danışan adamların yanında soyuducuya “buzdolabı” və ya stəkana “bardaq” de, o dəqiqə deyəcəklər ki, “buzdolabı nədir, dilimizi nöş korlayırsan”. Bəziləri hətta bu cür sözləri işlədənləri yalakalıqda qınayırlar, deyirlər, bizim millət belədir, özünə hörmət eləmir, mütləq ağa axtarır. Belə çıxır ki, danışığında yüzlərlə rus sözü işlədəndə, bu, yalakalıq olmur, amma “öncə”, “yatırım”, “endirim”, “önəmli” deyəndə yaltaqlıq olur.
Bir də görürsən, biri çıxır, ana dilinin qoruyucusuna çevrilir və sırf Bakı dilində deyir: “Alə, net e, sən öl, prosto dili korlayırlar, “önəmli” nədi, “başarılı” nədi?”
Budur, fevralda ölkədə bir cümləsi ilə “türk dili-rus dili” tornadosu qoparmış Ayaz Salayev deyir ki, belə bir ajiotaj qopacağı ağlına da gəlməzmiş. Müəllim ardınca belə deyir: “Ancaq təhqir eləyənlər məni haqlı çıxardılar. Bu, natamamlığın nəticəsidir”.
Bax, bu, heç olmadı. Rejissoru təhqir edənlər onu heç də haqlı çıxarmamışdılar, bi ifadələri ilə özləri haqsız çıxmışdılar. Artıq ortada iki haqsız vardı: 1. Ana dilini və onun mənsub olduğu ailənin dilini xor görən Ayaz Salayev; 2. Normal polemika aparmaq üçün söz və arqument tapmayıb söyüş işlədənlər.
Öz dilini sevmək və qorumaq isə natamamlıq, hətta savadsızlıq göstəricisi deyil. Rus dilini tum kimi çırtlayan yüzlərlə adam var ki, ana dilində kitab yazır. Yaxud da əksinə. Onlar hər iki dili bilirlər, hətta üstünə, ingiliscə bilənlər də var. Bir dil bilmək isə o zaman qəbahətdir ki, o dil də öz milli dilin olmaya, öz xalqının içində əcnəbi kimi gəzəsən.
İndi baxıram ki, ara-sıra bu mövzuya yenə qayıdırlar və öz aləmlərində türk dilini vurmaqda davam edirlər. Heç kim elə bir şeyə qol qoymasın. Sakın, kimsə böylə bir şey yapmasın.
Samir SARI 
XƏBƏR LENTİ
12 Mart 2025
11 Mart 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ