Hər yeni illə bağlı öz proqnozlarımı yazmaq və sosial şəbəkələrdə paylaşmaq, mənim üçün artıq bir ənənəyə çevrilib. Yeni illə bağlı öz təxminlərimi yazarkən, istinad nöqtəm bir öncəki ildə baş vermiş hadisələr olur və o hadisələrə baxaraq yeni ildə baş verəcək yeniliklərə işıq tutmağa çalışıram.

Necə ki, toxumu doğru vaxtda torpağa atdığınızda, onun nə vaxt bar verəcəyini təxmin edə bilirsiniz, dünya da baş verən yenilikləri formalaşdıran yaxud bu yeniliklərin ortaya çıxmasına zəmin hazırlayan hadisələrə diqqət etmək lazımdır.

Təbii ki, yanlış vaxtda torpağa səpilən toxumdan yaxud don vurmuş tarladan məhsul gözləməyə dəyməz, bu isə istisnai hallardır və istisnalar qaydanı pozmur.

2025-ci il, qlobal miqyasda sürətlə dəyişən bir dünyanın şəkillənməsində mühüm rol oynaya bilər. İqtisadi, elmi, texnoloji və hərbi sahələrdəki irəliləyişlər, həmçinin geosiyasi dinamika dünyanı daha mürəkkəb bir hala gətirəcək.

Elə isə, gəlin, 2025-ci ildə bizi nələrin gözlədiyinə dair qlobal və regional perspektivlərə birlikdə nəzər salaq.

1. Texnologiya

Süni intellekt (AI), kvant hesablama və yaşıl texnologiyalarda yeni irəliləyişlər gözlənilir. Dünya iqtisadiyyatında bu texnologiyaların tətbiqi rəqabət üstünlüklərinə səbəb olacaq.

Süni intellekt daha geniş sahələrdə tətbiq olunacaq. Avtomatlaşdırılmış sistemlər iş yerlərində daha çox tətbiq olunması istehsalatda məhsuldarlığı artırsa da, bəzi sənayelərdə iş yerlərinin itirilməsinə səbəb olacaq. Tibbdə diaqnoz sistemləri, robot texnologiyaları və avtomatlaşdırılmış nəqliyyat genişlənə bilər.

Süni intellekt (AI), bir çox sahədə, xüsusən səhiyyə, maliyyə və istehsalat sektorlarında insan işçiləri əvəzləyəcək. Süni intellektin istifadəsinə dair hüquqi və etik məsələlərdə irəliləyişlər gözlənilir. Bununla bağlı qlobal standartlar müəyyənləşdirilə bilər.

Kvant kompüterləri ilə bağlı, xüsusilə elmi tədqiqat və təhlükəsizlik sahələrində gözlənilən irəliləyişlər, texnologiyanın tətbiqini radikal şəkildə dəyişdirə bilər.

Elektrikli nəqliyyat vasitələri daha populyar olacaq, həmçinin, sürücüsüz avtomobillər geniş yayıla bilər.

Rəqəmsal texnologiyaların genişlənməsi ilə yanaşı, kiberhücumların sayı da arta bilər. Şirkətlər və dövlətlər kiberhücumlara qarşı yeni müdafiə strategiyaları tətbiq edəcək. Virtual reallıq və metaverse texnologiyalarının sosial və iqtisadi təsirləri genişlənəcək.
2025-ci ildə kosmos tədqiqatlarında rəqabətin güclənməsi və Ay və Marsa daha çox missiya göndərilməsi təxmin edilir. NASA, SpaceX və Çinin Kosmik Agentliyi kimi qurumların Ay və Mars missiyalarındakı tədqiqatlar yeni mərhələyə keçə bilər. Ayda baza qurmaqla bağlı layihələr davam edəcək. Xüsusilə, Ayın kolonizasiyası üçün addımlar atıla bilər. Fərdi şəxslər üçün kosmos turizmi daha əlçatan olacaq , bu sahədə iri texnologiya şirkətlərin kommersiya layihələrini görəcəyik. 

Hərbi texnologiyalarda süni intellektin tətbiqi artırılacaq. Pilotsuz uçuş aparatlarının (PUA) istifadəsi müasir müharibələrin əsas tərkib hissəsi olacaq.

2. İqtisadiyyat

COVID-19 pandemiyasından sonra dünya iqtisadiyyatı hələ də bərpa prosesindədir. 2025-ci ildə qlobal ÜDM-də mülayim artım gözlənilir, əsas artım Asiya ölkələri, xüsusilə Çin və Hindistan tərəfindən təmin ediləcək.

İnflyasiya bir çox inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün çətinliklər yaradacaq. Mərkəzi banklar pul siyasətlərini sərtləşdirməkdə davam edə bilər.

Alternativ enerji mənbələrinə keçid, bərpa olunan enerji sektorunda irəliləyişlərlə sürətlənəcək. Neft və qaz bazarındakı dəyişikliklər enerji qiymətlərini təsirləndirəcək.

Kriptovalyutalar və mərkəzi bankların rəqəmsal valyutaları iqtisadi sistemdə daha çox yer tuta bilər. Bununla belə, 2025-ci ildə hansı kriptovalyutalara investisiya etməyin daha məqsədəuyğun olduğunu dəqiq söyləmək çətindir, çünki bu bazar yüksək dəyişkənliklə xarakterizə olunur və müntəzəm olaraq trendlər dəyişir.

Qlobal inflyasiya ilə mübarizə və təchizat zəncirindəki problemlər davam edə bilər. Neft və qaz qiymətləri enerji keçidlərinə görə qeyri-sabit ola bilər.

ABŞ, Çin və AB arasında ticarət münaqişələri davam edərkən, Asiya-Sakit Okean bölgəsində və Afrika qitəsində regional əməkdaşlıqlar güclənəcək. Şirkətlər tədarük zəncirlərini diversifikasiya etməyə çalışacaq, Çindən uzaqlaşma tendensiyası davam edə bilər.

3. Elm və səhiyyə

Genetik redaktə texnologiyalarında, məsələn, CRISPR sahəsindəki böyük irəliləyişlər, irsi xəstəliklərin müalicəsində inqilab yarada bilər.
Bioprinting vasitəsilə süni orqanların hazırlanması praktiki istifadəyə daha yaxın olacaq.

Pandemiya ilə mübarizədən əldə edilən təcrübələr yeni tibbi texnologiyaların inkişafını sürətləndirəcək və səhiyyə infrastrukturu daha da gücləndiriləcək.

4. İqlim və ətraf mühit

İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə tədbirləri daha geniş vüsət alacaq. Genişmiqyaslı yaşıllaşdırma layihələri və alternativ enerji mənbələrinin inkişafı sürətlənəcək. Dünya liderləri bərpa olunan enerji mənbələrinə keçid məqsədilə ciddi addımlar ata bilər.

Eyni zamanda, ekstremal hava şəraiti, quraqlıqlar, daşqınlar, isti hava dalğaları və digər təbii fəlakətlərin artması fonunda 2025-ci ildə iqlim dəyişikliyinin təsiri daha kəskin hiss olunacaq və iqlim qaçqınlarının sayı artacaq.

Şirin su ehtiyatlarının çatışmazlığı, daha çox ölkəni öz təsir dairəsinə alacaq, xüsusilə Afrikada və Asiyada bu problem daha kəskin hal alacaq.
İqlim dəyişikliyi ilə bağlı beynəlxalq əməkdaşlıq güclənəcək. COP30 sammiti (ehtimal ki, Braziliyada) bu sahədə yeni qlobal hədəflərin müəyyənləşməsinə səbəb ola bilər. Yenilənə bilən enerji layihələrinin genişlənməsi, karbon emissiyasının azaldılması və ətraf mühitin qorunmasına dair razılaşmalar önəmli ola bilər.

Günəş və külək enerjisi kimi təmiz enerji mənbələrinin daha geniş tətbiqi baş verə bilər. Hidrogen texnologiyalarında irəliləyişlər də mümkündür.

5. Cəmiyyət və sosial dəyişikliklər

Yaşlı əhalinin sayının artması ilə sosial təminat sistemlərində yeniliklər gözlənilir. Onlayn iş və təhsil daha da inkişaf edəcək. Ekoloji problemlər, enerji çatışmazlığı və geosiyasi gərginliklər beynəlxalq əməkdaşlıq tələb edəcək.

Cəmiyyətlərdə iqtisadi bərabərsizliklə mübarizə məsələləri daha çox diqqət çəkəcək. Gənc nəsillərin rəqəmsal texnologiyalarla bağlı daha çox imkanlara malik olması təhsil və iş bazarlarında fərqliliklərə səbəb olacaq.

Qloballaşmaya qarşı çıxışlar artmaqda davam edəcək, lakin texnologiyanın yaratdığı birləşdirici təsir güclənəcək.

6. Qlobal siyasət

ABŞ, Çin, Rusiya və Avropa İttifaqı arasındakı münasibətlər dünya siyasətində əsas rol oynamağa davam edəcək. Yeni münaqişələr və ya əməkdaşlıq imkanları gündəmdə ola bilər. Xüsusən, Ukraynadakı qeyri-müəyyənlik şəraitində davam edən müharibənin miqyasına uyğun olaraq gələcək perspektivi bütün dünyaya təsir edə bilər.

ABŞ və Çin arasındakı strateji rəqabət, 2025-ci ildə texnologiya, ticarət və hərbi sahələrdə artacaq. Bu rəqabət həm Asiya-Sakit okean bölgəsində, həm də qlobal təsir dairəsində böyük əks-səda doğuracaq. Tayvan məsələsi bu gərginliyin əsas mənbələrindən biri olaraq qalacaq.
Rusiya ilə Qərb arasında mövcud olan gərginlik davam edəcək, xüsusilə Ukrayna münaqişəsi və Şərqi Avropa üzərindəki təsir uğrunda mübarizə əsas diqqət mərkəzində olacaq.

Ukrayna-Rusiya münaqişəsi daha çox regional və qlobal diplomatik səylərlə həll edilməyə çalışıla bilər. NATO və AB bu məsələdə daha güclü mövqelər sərgiləyə bilər.

Rusiya – Ukrayna müharibəsi

Ukrayna-Rusiya müharibəsinin nə vaxt bitəcəyini dəqiq proqnozlaşdırmaq çox çətindir, çünki bu, bir çox faktordan asılıdır. Münaqişə həm sahədəki hərbi vəziyyət, həm də diplomatik səylərdən təsirlənir.

Gəlin bəzi əsas məqamları nəzərdən keçirək:

Rusiya və Qərb arasında dərinləşən gərginlik müharibənin arxa planında böyük rol oynayır. NATO-nun genişlənməsi və Rusiyanın bununla bağlı narahatlıqları münaqişəni qızışdırır.

Donbas və Krım bölgələri ilə bağlı tərəflər arasında kompromis əldə etmək hələ də çətindir.

Ukraynanın Qərb tərəfindən dəstəklənməsi və Rusiyanın öz strateji məqsədlərindən geri çəkilməməsi müharibəni uzadır.

Sülh danışıqları vasitəsilə kompromis əldə oluna bilər. Bunun üçün hər iki tərəfin əsas tələblərindən müəyyən qədər geri çəkilməsi lazımdır. Heç bir tərəf kompromisə getməzsə, münaqişə illərlə davam edə bilər.

Yaxud, tərəflərdən biri sahədə üstünlük əldə edərək qarşı tərəfi sülh şərtlərini qəbul etməyə məcbur edə bilər.

BMT, Türkiyə və ya Çin kimi böyük güclər sülh danışıqlarında vasitəçilik edərək münaqişənin həllinə töhfə verə bilər.

2024-cü ilin sonlarına doğru hər iki tərəfin hələ də kompromisə getmədiyi müşahidə olunur. Ukrayna Qərbin hərbi və maliyyə dəstəyi ilə ərazilərini bərpa etməyə çalışır, Rusiya isə strateji mövqelərini qorumaq üçün inad edir.

Bu baxımdan, müharibənin yaxın gələcəkdə bitməsi ehtimalı aşağıdır. 2025-ci ildə tərəflər arasında gərginliyin azaldılması üçün müəyyən diplomatik səylər gözlənilsə də, müharibənin tamamilə başa çatması üçün əsas şərtlər hələ formalaşmayıb.

Münaqişənin gedişi hərbi, iqtisadi və siyasi şəraitin dəyişməsindən asılı olaraq dəyişə bilər və həmçinin müharibənin bitmə tarixi ilə bağlı daha dəqiq proqnoz yalnız tərəflərin konkret davranışlarına və beynəlxalq icmanın reaksiyasına görə verilə bilər.

Yaxın Şərq

İranın nüvə proqramı, İsrail və ərəb dövlətləri arasında diplomatik balans, Yəmən və Suriya münaqişələri 2025-ci ildə də Yaxın Şərq regionunun qeyri-sabitliyinə səbəb ola bilər.

Cənubi Qafqaz və qonşu dövlətlər

2025-ci il hər bir ölkə üçün özünəməxsus çağırışlar və imkanlar gətirəcək. Azərbaycanın regional liderliyini artırması və Cənubi Qafqazda daha sabit və əməkdaşlığa əsaslanan münasibətlər qurması üçün böyük potensialı var.
Cənubi Qafqazda Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlərdə müəyyən irəliləyiş gözlənilsə də, sülh prosesi xeyli müddət daha uzana bilər.
Qafqazda enerji və nəqliyyat layihələri, (məsələn, Zəngəzur dəhlizi) regional iqtisadi əməkdaşlığın güclənməsinə və siyasi sabitlik üçün regional dialoqların artırılmasına böyük töfhə verə bilər.

Türkiyə

Türkiyədə prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan rəhbərliyinin siyasəti davam etsə də, müxalifətin yeni strategiyaları ölkədə siyasi mənzərəni dəyişdirə bilər.

Türkiyə iqtisadiyyatı, stabilizasiya tədbirləri ilə inflyasiyanı azaldıb, beynəlxalq investisiyaları artırmağa çalışacaq.

Türkiyə Cənubi Qafqazda sülhməramlı və enerji layihələrində fəal iştirak etməyə davam edəcək.

Türk Dövlətləri Təşkilatının təsiri daha da genişlənə bilər.

Gürcüstan

Gürcüstanın Avropa İttifaqına inteqrasiya səyləri davam edəcək. Bu istiqamətdə islahatlar aparılması ehtimalı yüksəkdir.
Gürcüstanın turizm sektoru 2025-ci ildə daha da canlanacaq.

Rusiya

Ukrayna ilə davam edən müharibənin və Qərbin tətbiq etdiyi sanksiyaların Rusiya iqtisadiyyatına təsirləri davam edəcək. Bununla belə, Rusiya, Asiya və Afrika ölkələrinə yönəlməklə iqtisadi adaptasiya strategiyasını davam etdirəcək.

Rusiya enerji ixracında alternativ bazarlara diqqət yetirəcək.

Hərbi-modernizasiya proqramları və Çinlə əməkdaşlıq güclənə bilər.

İran

ABŞ və Avropa ilə nüvə danışıqları dalğalı şəkildə davam edə bilər. Sanksiyaların yumşaldılması ehtimalı var.

İran daxildə sosial və iqtisadi problemlərlə üzləşə bilər, xüsusilə gənclərin artan narazılığı ilə.

İran regional münaqişələrdə və körfəzdə öz təsirini artırmağa çalışacaq.

Ermənistan

Ermənistanın Qarabağ münaqişəsi sonrası Azərbaycana qarşı siyasəti dəyişə bilər. Sülh sazişi müzakirələri intensivləşə bilər.
Ermənistanın Rusiya təsirindən uzaqlaşıb Qərbə yaxınlaşma cəhdləri davam edəcək. Ermənistan iqtisadiyyatında diaspora investisiyalarının artması gözlənilir.

AZƏRBAYCAN

2025-ci il, Azərbaycan üçün inkişaf və transformasiya dövrü olacaq. Qarabağın yenidənqurulması, iqtisadi diversifikasiya, texnoloji yeniliklər və regional liderlik Azərbaycanın həm daxili, həm də beynəlxalq arenada mövqeyini gücləndirəcək.

Qarabağda əldə edilmiş üstünlük Azərbaycanın regionda mövqeyini möhkəmləndirəcək.

Ermənistanla sülh müqaviləsinin imzalanması, regionda uzunmüddətli sabitliyə və əməkdaşlığa zəmin yarada biləcək. Azərbaycan regional məsələlərdə daha fəal rol oynayacaq və Qafqazda sabitlik təşəbbüslərində liderlik edəcək.

Azərbaycan ordusunun hərbi texnika ilə təchizatı davam edəcək, pilotsuz uçuş aparatlarının (PUA) istifadəsi genişlənəcək. Azərbaycan regionda sülhü təmin etmək üçün güclü mövqeyini qoruyacaq və beynəlxalq təhlükəsizlik təşəbbüslərində iştirak edəcək.

Avropa ilə təbii qaz və yaşıl enerji sahələrində enerji tərəfdaşlığı daha da genişlənəcək. Azərbaycan Avropanın enerji təhlükəsizliyində əsas tərəfdaş olaraq qalacaq. Cənub Qaz Dəhlizinin əhəmiyyəti artacaq və Avropanın alternativ enerji mənbələri axtarışında Azərbaycanın rolu daha da möhkəmlənəcək.

Türk Dövlətləri Təşkilatı və qonşu ölkələrlə iqtisadi-ticarət əlaqələri daha da möhkəmlənə bilər. Azərbaycan, Türk Dövlətləri Təşkilatında mühüm rol oynayacaq və türk dövlətləri arasında iqtisadi və siyasi əlaqələrin möhkəmlənməsinə töhfə verəcək.

Eyni zamanda, Çinlə "Bir Kəmər, Bir Yol" təşəbbüsü çərçivəsində əməkdaşlıq daha da güclənəcək.

Azərbaycan, o cümlədən "yaşıl enerji" layihələrini genişləndirə bilər. Xüsusilə, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda külək və günəş enerjisi layihələrinin inkişafı sürətlənəcək.

Qarabağın bərpası

Azad edilmiş ərazilərdə yenidənqurma və məskunlaşdırma işləri davam edəcək. İnfrastruktur layihələri, yeni yaşayış məntəqələrinin salınması və iqtisadi fəaliyyətin genişlənməsi, əsas prioritet məsələlər olacaq.

Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda yenidənqurma işləri sürətlənəcək və məcburi köçkünlərin öz doğma torpaqlarına qayıdışı artacaq. Müasir infrastrukturların yaradılması bu bölgələrdə yaşayış şəraitini yaxşılaşdıracaq.

Qarabağda, Şuşa və Kəlbəcər kimi bölgələrdə turizm potensialının inkişafı, Azərbaycana əlavə gəlir mənbəyi yaradacaq.
Zəngəzur dəhlizinin tamamlanması, Azərbaycanın tranzit potensialını artırmaqla yanaşı, həm regionda ticarətin canlanmasına, həm də Azərbaycanın beynəlxalq logistika şəbəkəsinə inteqrasiyasına töhfə verəcək.

İqtisadiyyat

İqtisadi diversifikasiya siyasəti çərçivəsində qeyri-neft sektorunun inkişafı davam edəcək. İqtisadiyyatın neftdən asılılığının azaldılması istiqamətində qeyri-neft sektorunda geniş islahatlar həyata keçiriləcək. Kənd təsərrüfatı, turizm və texnologiya sektorlarında yeni investisiyalar cəlb ediləcək.

Rəqəmsal transformasiya layihələri həyata keçiriləcək. Rəqəmsal iqtisadiyyat sahəsində irəliləyişlər, o cümlədən elektron hökumət xidmətlərinin genişləndirilməsi və texnoloji startapların dəstəklənməsi davam edəcək.

2025-ci il, həm böhranların, həm də yeni imkanların yaranacağı bir dövr olacaq. İqtisadi və texnoloji inkişaflar, həmçinin iqlim dəyişikliyi və geosiyasi rəqabət dünyanı yeni istiqamətə doğru dəyişdirəcək. Bu dövrdə ölkələrin çevik strategiyalarla fəaliyyət göstərməsi həyati əhəmiyyət daşıyacaq.

Elm, Texnologiya və Təhsil

Azərbaycanın texnologiya sektorunda startap ekosisteminin inkişafı diqqət mərkəzində olacaq. Texnoparklar və innovasiya mərkəzlərinin yaradılması bu sahədə yeni imkanlar açacaq.

Təhsil sahəsində beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmış proqramlar tətbiq olunacaq. Texniki peşə təhsili və rəqəmsal savadlılıq proqramlarına diqqət artırılacaq.

Sosial siyasət

Sosial müdafiə proqramları genişləndiriləcək və yoxsulluğun azaldılması istiqamətində tədbirlər görüləcək.

Gənclərin məşğulluğu və təhsil imkanları artırılacaq.

İqlim və Ətraf Mühit

Azərbaycan iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə və karbon emissiyalarını azaltmaq məqsədilə beynəlxalq təşəbbüslərə qoşulacaq. Qarabağ və digər bölgələrdə meşə və su ehtiyatları ilə bağlı ekoloji bərpa layihələri həyata keçiriləcək.

Ümumi Yekun

2025-ci ildə bizi nəhəng texnolojik yeniliklərin gözlədiyi dəqiqdir. Bununla yanaşı, artan təbii fəlakətlər və müharibələr fonunda, dünya bir qədər çətin dövr yaşasa da, Azərbaycanın bu sınaqlardan alnıaçıq şəkildə və daha güclü çıxacağına inancım tamdır.

Allah, Azərbaycanı qorusun !