Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Yer üzündəki ən böyük ada: Nə vaxt və necə ayrı bir qitə oldu?
Adelaide Universitetindən bir qrup alimin apardığı araşdırmalar sayəsində Avstraliyanın öz başına bir qitə kimi yaranmasının sirri açılmağa başlayır. Bu qitə kiçik olmasına baxmayaraq, Yerin geoloji tarixində unikal hadisədir.
Tədqiqat, təxminən 200 milyon il əvvəl mövcud super qitə olan Pangeanın məhv edilməsindən sonra Avstraliyanın müstəqil qitə olmaq üçün lazım olan vaxta diqqət yetirib. Nəticələr Yer kürəsində ən böyük adanın ayrı və unikal qitəyə çevrilməsinə səbəb olan proseslər haqqında məlumat verir. Bu gün Avstraliya şimaldan cənuba təxminən 3700 kilometr və şərqdən qərbə 4000 kilometr uzunluğunda geniş ərazidir. Bu qitə eyni zamanda üç kratonla təmsil olunan unikal geoloji quruluşa malikdir: Şimali, Cənubi və Qərbi Avstraliya. Qitənin yarandığı andan qorunub saxlanılan bu qədim hissələri Avstraliyanın formalaşması tapmacasını həll etmək üçün açar olub.
Tədqiqatçılar Avstraliyanın Qondvana superqitəsindən ayrılması prosesinin təxminən 200 milyon il əvvəl başladığını vurğulayıblar. Okean qabığı batıb və Asiyanın cənub, şərq kənarları altında sürüşüb. Qitənin bir hissəsinin ayrılmasına səbəb olub. Bu tektonik plitə daha sonra Yerə batıb, tektonik plitənin qalan hissəsini özü ilə sürükləyib və Qondvananın şərq hissəsi tədricən öz komponentlərini itirib.
Təxminən 130 milyon il əvvəl Avstraliya və Antarktida Qondvanadan tək blok olaraq ayrılmağa başlayıb. Bu dövr Antarktidanı əhatə edən Cənub Okeanının formalaşmasının başlanğıcı hesab olunur. Qeyd etmək vacibdir ki, Yeni Zelandiya da bu blokun bir hissəsi idi, lakin intensiv vulkanik fəaliyyətə görə təxminən 100 milyon il əvvəl ondan ayrılıb.
Alimlərin fikrincə, təxminən 35 milyon il əvvəl Avstraliya nəhayət Antarktidadan ayrılaraq müstəqil qitəyə çevrilib. Bu proses Avstraliyaya dünyanın ən sürətli - ildə təxminən 7 santimetr sürətlə hərəkət edən qitəsi statusu verən aktiv tektonik hərəkətlə müşayiət olunub.
Maraqlıdır ki, alimlər 20-30 milyon il ərzində Avstraliyanın çox güman ki, Şərqi Asiyanı keçəcəyini və onun ayrıca qitə kimi dövrünün başa çatacağını proqnozlaşdırırlar. Bu kəşflər Avstraliyanın formalaşmasının sirrini açmaqla yanaşı, planetimizin dinamikası və təkamülü haqqında yeni perspektivlər açır.//Lent.az
XƏBƏR LENTİ
22 Noyabr 2024
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ