Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Tokayev yeni NATO qurmaq istəyir - ilginc gəlişmə
Qazaxıstan prezidenti hesab edir ki, Mərkəzi Asiya dövlətlərinin müdafiə sahəsində birləşməyə ehtiyacı var
“Mərkəzi Asiya ətrafında əsas dünya oyunçularının beynəlxalq fəaliyyəti son vaxtlar əhəmiyyətli dərəcədə artmışdır. Bölgə ölkələri bu çətin vəziyyətdə öz yollarını tapmağa çalışır, yaxın və uzaq qonşularla əlaqələr qurur. Rusiyadan tam ayrılmanın əsas bazarın itirilməsi və hərbi-siyasi vəziyyətin gərginləşməsi ilə nəticələndiyini başa düşmək bu cür addımları qeyri-real edir. Eyni zamanda, Moskvanın regionda rolunun tədricən zəiflədilməsi istiqamətində addımlar atılır. Xüsusilə, region ölkələrinin İranın cənub limanları, Transqafqaz və Yaxın Şərq vasitəsilə Qərb bazarlarına çıxması üçün alternativ logistika marşrutlarının axtarışı aparılır. Bu hadisələr fonunda Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev Mərkəzi Asiya ölkələrinin müdafiə birliyinin yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış edib”. Musavat.com xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazır.
Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev hesab edir ki, Mərkəzi Asiya dövlətlərinin müdafiə siyasəti sahəsində birləşməyə ehtiyacı var. “Mərkəzi Asiyanın perimetri boyunca davam edən çətin hərbi-siyasi vəziyyət fonunda müdafiə siyasəti və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığa ehtiyac var. Regional təhlükəsizlik arxitekturasının yaradılması, o cümlədən Mərkəzi Asiya üçün təhlükəsizlik riskləri kataloqunun hazırlanması və onların qarşısının alınması tədbirləri xüsusi aktuallıq kəsb edir”, Tokayevin “Kazakhstanskaya Pravda” qəzetində dərc olunmuş məqaləsində deyilir.
“Man’o” Araşdırma Təşəbbüsləri Mərkəzinin direktoru Bəxtiyor Erqaşevin sözlərinə görə, Tokayevin təklifi çox güman ki, qlobal vəziyyətin gərginləşməsinə və dünya gücləri arasında qarşıdurmanın güclənməsinə reaksiyadır. Mərkəzi Asiya Rusiya, ABŞ, Çin, Avropa İttifaqı, Türkiyə və digər güclərin maraqlarının kəsişdiyi əsas regionlardan birinə çevrilib. Ekspert hesab edir ki, Mərkəzi Asiya üçün təhlükələrin artmasına baxmayaraq, region ölkələri müdafiə ittifaqı yaratmağa hazır deyil. “Bölgədə bir çox məsələlər, o cümlədən sərhəd və gömrük məsələləri hələ də həllini tapmayıb və hətta Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatı (KTMT), Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) və Türk Dövlətləri Təşkilatı (OTS) kimi birliklərlə bağlı fikir ayrılıqları mövcuddur. Regiondakı bütün ölkələr bu inteqrasiya birliklərinin mövqelərini bölüşmürlər. Bu baxımdan, Mərkəzi Asiyada müdafiə ittifaqı ideyasının yaxın gələcəkdə həyata keçiriləcəyinə ciddi şübhələrim var”, - deyə, Erqaşev bildirib.
İlkin mərhələdə region ölkələri iqtisadi qarşılıqlı fəaliyyət və tərəfdaşlıq səviyyəsinin artırılmasına diqqət yetirməlidirlər. “Biz hələ də ciddi inteqrasiya formatlarına nail olmamışıq və iqtisadi sahədə, enerji, su ehtiyatları və nəqliyyat da daxil olmaqla bir çox problem və qarşılıqlı iddialarla üzləşmişik. Bu məsələləri həll etmədən hər hansı digər əməkdaşlıq formatlarının yaradılmasından, o cümlədən müdafiə ittifaqının yaradılmasından danışmaq çox çətindir”, - ekspert hesab edir.
Mərkəzi Asiyada müdafiə ittifaqı ideyası hazırda qeyri-mümkündür, çünki region belə bir təşəbbüsə hazır deyil. Müdafiə alyansının yaradılmasında əsas məqsəd xarici təhlükələrə qarşı durmaqdır. Bununla belə, Mərkəzi Asiya ölkələrində kimin onlara təhlükə yarada biləcəyi ilə bağlı fərqli fikirlər var. “Hər bir ölkənin potensial rəqiblərinin öz siyahısı var. Bu baxımdan, Mərkəzi Asiya ölkələri hava hücumundan müdafiə və elektron müharibə sistemlərinin gücləndirilməsinə, eləcə də hərbi məqsədlər üçün pilotsuz uçuş aparatlarının və pilotsuz uçuş aparatlarının alınmasına diqqəti artırmaqdadır. Region ölkələri arasında hərbi xərclər artır. Silahlı qüvvələr yenidən silahlanır və modernləşdirilir”, - deyə Erqaşev qeyd edib.
Avrasiya İnteqrasiya İnstitutunun şöbə müdir müavini Adilxan Qadelşiyevin sözlərinə görə, prezident Tokayev Mərkəzi Asiyada “Hər şeydən əvvəl sülh” prinsipinə əsaslanan vahid təhlükəsizlik sistemi yaratmağı təklif edir. “Söhbət kiməsə qarşı ittifaq yaratmaqdan yox, regionun daxili sülh və təhlükəsizliyini gücləndirməkdən gedir. Təklif 21-ci əsrdə Mərkəzi Asiyanın inkişafı naminə dostluq, mehriban qonşuluq və əməkdaşlıq haqqında müqavilənin imzalanmasını ehtiva edir. Əsas istiqamətlər ərzaq, su və enerji təhlükəsizliyi məsələlərinin həlli, o cümlədən region üçün təhlükəsizlik riskləri kataloqunun hazırlanması və onların qarşısının alınması tədbirləridir” deyə, o bildirib.
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
21 Sentyabr 2024
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ