Onlayn ictimai-siyasi qəzet
“Təsbeh Tramp”, “Borzu Vens” – “Bizim şefə uvajat eləmirsən”
Özü cavan olsa da, köhnə telejurnalist Xəyal Tağıyev dünən sosial şəbəkədə maraqlı bir status paylaşmışdı. Əvvəlcə istədim ki, onun statusuna bir şərh yazım, amma sonra gördüm ki, yox, şərh uzun alınacaq, həm də sabaha bir köşə də yazmalıyam, ona görə də ikisini birləşdirdim.
Xəyal bəyin nöqtəsinə-vergülünə toxunmadığım (çünki korrekt yazıb) statusu belədir: “Maraqlı fenomen müşahidə edirəm. Çox hörmətli şərhçilər çıxıb deyir ki, Tramp siyasətçi deyil, biznesmendir. Deməli, hüquqşünas, aktyor, jurnalist, həkim, yazıçı siyasətçi ola bilər, biznesmen isə ola bilməz?! Tramp son on ildir dünyada ən güclü ölkə olan ABŞ-ın siyasi həyatındadır, iki dəfə bu dövlətin prezidenti seçilib. Yəni, bu şərhçilərin fikrincə, siyasətçi olmaq üçün daha nə etmək lazımdır ki?!”
Göründüyü kimi, məntiqli mülahizələrdir. Doğrusu, bu xüsusda status və şərhləri özüm də görmüşdüm. Şərhçilərin nəyə görə belə düşündüyündən az-çox xəbərdaram.
Məsələ ondadır ki, Trampda biznesmen zəkası siyasətçiliyindən çox güclüdür. Siyasətçilər adətən fikirlərini ütüləyə-ütüləyə, çox sözdən istifadə edə-edə, diplomatik dillə ifadə edirlər, Tramp isə birbaşadır, sözün hər mənasında qırmızı adamdır, bir qərar verəndə ölkəsinin bundan nə qədər irəli düşəcəyini hesablayır.
Məsələn, Tramp USAİD-in qrantlarını kəsir və bəyan edir ki, bu təşkilatın işçiləri dünyanın 100+ ölkəsində filan qədər milyardları basıb yeyiblər, ABŞ filan qədər geri düşüb. Ancaq adam fikirləşmir ki, ABŞ məhz o milyardların hesabına 100-dən artıq ölkədə özünə milyonlarla tərəfdar yığıb və lazım olanda onları hərəkətə gətirərək yeri hökumətlərə təsir edir, sözə baxmayanları dəyişdirir, baxanlardan iki sot torpaq alır, “üstü çayxana, altı hərbi baza” obyekt tikdirir.
Hələ adamın komandasına baxın, çoxu milyarderdir. Milyonçu olanlar da var, amma onlar da multimilyonçudurlar, 1-2 ilə milyarder olacaqlar. Trampın düşüncəsi budur ki, əgər bir adamın pulu azdırsa, demək, ağlı, fərasəti də azdır, o dövlət işinə yaramır. Bu, Trampın kadr seçimində hansı meyarlara üstünlük verdiyini göstərir.
Siz canınız, o nəydi, indiyəcən Ağ Evdə elə söhbət olmuşdumu? Şəxsən mən o cür epizodları Rusiyanın “məşum 90-lar” adlandırılan kriminal dönəminə aid filmlərdə görmüşəm. Bir mafiya başçısı olur, yaxın adamları ilə şəhərkənarı restoranda oturur, onunla görüşə başqa bir bandit dəstəsinin şefi gəlir, oturub ağır-ağır söhbət edirlər. Baş mafioz deyir, buralara mən nəzarət edirəm, sən təzə gəlmisən, bazarımıza girirsən, mənə hörmət etmirsən (“tı menya ne uvajayeş”). Banda başçısı da deyir, mən sənə hörmət edirəm, amma bu, bizim biznesimizdir. Qıraqdan mafiozun “sağ əli” deyir ki, sən bizim şefə hörmət etməlisən, minnətdarlıq bildirməlisən. Lətifəsi Zelenskiyə dəyməsin, banda başçısı da deyir, iş ki belə oldu, onda mən sizə hörmət etmirəm. 15 dəqiqə çəkir və tərəflər silahları çıxarıb atışırlar, qan su yerinə axır.
Trampla Zelenskinin dialoqu o cür epizodlara oxşayırdı. Bircə Trampın əlində təsbeh yox idi. Onun “aağ əli” olan Vens isə özünü “Kurtlar vadisi”ndəki Mehmet Karahanlının “sağ əli” olan Kılıç kimi aparırdı. Bircə Vensin əlində kiçik cib bıçağı çatmırdı.
Siyasətçi də “mənə hörmət etmirsən”, “mənə minnətdarlıq bildirməlisən”, “mənim rəqibimi müdafiə etmisən” deyərmi? Deməz. Bu, 15 dəqiqədən artıq polemika apara bilməyən kriminal avtoritetlərin işidir.
Tramp özünü belə aparacaqsa, onda tezliklə ona “Təsbeh Tramp”, Vensə isə “Borzu Vens” ləqəbi qoyacaqlar.
Hüquqşünas, aktyor, jurnalist, həkim, yazıçı və sair peşə sahiblərinin siyasətçi olmasına gəlincə, burada vəziyyət başqa cürdür. Onlardan siyasətçi olur, amma aralarında yaxşıları-pisləri var. Belə baxanda ən yaxşı siyasətçi hərbçilərdən olur. Türkiyənin tarixinə baxırsan, 1988-ci ilə qədər dövlət başçılarının çoxu hərbçi olub. Başqa peşə sahibləri də olub, amma onları tez aşırıblar. Suriya onun kimi. 15 prezidenti olub, 10-dan çoxu generaldır. İraq eləcə, Misir o cür. Afrika ölkələrində polkovnik və ya general olmayan siyasətçini barmaqla saymaq olar. Elə ABŞ-nin də əvvəlki prezidentləri general olublar.
Yazıçılardan isə yaxşı prezident çıxmır. Vatslav Havel dissident yazıçıydı, Çexiyada prezidentliyi yola verdi.
Yazıq futbolçulardan da hələm-hələm prezident olmur. O vaxt Corc Vea Liberiyada pis yaxşı prezident oldu, amma o boyda Pele neçə dəfə Braziliyada prezidentliyə namizədliyini verdi, seçmədilər. Ötən ilin axırlarında isə Mixeil Kavelaşvili Gürcüstanda prezident seçildi. İntəhası, o da biznesmen İvanişvilinin əlinin altında prezidentlik edir. İvanişvili istəsə, siz bu yazını oxuyub qurtarana qədər onu işdən çıxarar.
İvanişvili biznesmendirr, Tramp qədər pulu var, amma ağıllı adamdır, özü prezident olmur, başqasını prezident qoyur, onu işlədir, özünü işə vermir, heç kəslə ağızlaşmır. Əsl siyasətçi elə olar.
Samir SARI 
XƏBƏR LENTİ
06 Mart 2025
05 Mart 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ