Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Sovet dövrünün rüşvətxorluğu – kommunistlər “korrupsiya” terminindən istifadə etməyiblər
Sovet İttifaqında insanlar “korrupsiya” sözünü belə bilməyiblər. Rüşvət və əlaqələr - bəli, hamı bunları bilib, eynilə “Əl əli yuyar, əl də üzü..” məsəli kimi. Sovet adamları rüşvət verməyə o qədər öyrəşiblər ki, hətta bunu rahat formada ediblər. Heç kim də biri-birini qınamayıb. Rüşvət verməklə növbə gözləmədən yeni mənzil, maşın, istirahəy göndərişi və s. almaq mümkün olub.
Əslində, bolşeviklər hakimiyyətə gələndə korrupsiyanı xalqa zidd olaraq pisləyiblər. 1918-ci ildə korrupsiyaya görə 5 il həbs cəzası nəzərdə tutan qanun qəbul edilib. Lakin 1922-ci ilə qədər onlar bunun kifayət etmədiyinə dair qərar veriblər və korrupsionerləri edam etməyə başlayıblar.
Korrupsiya bütün dövrdə mövcud olub, ona görə də qanla qurulan yeni sistemdə heç kim buna təəccüblənməyib. Halbuki çar rejimi dövründə rüşvətə ehtiyac duyulan adamlar çox az sayda təşkil edib. Təkcə onu demək kifayətdir ki, 1913-cü ildə hər min adi vətəndaşa 1,63 məmur düşüb. 1922-ci ildə bu rəqəm kəskin şəkildə artıb. Həmin il onların sayı artıq 5,2-yə çatıb və bu rəqəm artmaqda davam edib. 1950-ci ilə qədər hər min vətəndaşa artıq 10,2 vəzifəli şəxs düşüb.
SSRİ-də həmişə bir partiya işləyib və ölkəni idarə edənlər də yüksək kürsüdə əyləşənlər olub. Vəzifələr insanın şəxsi keyfiyyətlərinə, peşəkarlığına görə deyil, partiyaya sədaqətinə görə bölüşdürülüb. Partiya üzvü olmadan rəhbər vəzifə tutmaq, demək olar ki, mümkün olmayıb. Ona görə də iddialı insanlar partiyaya qoşulmağa can atıblar. Ancaq burada da hər şey o qədər də sadə olmayıb.
Partiyaya qoşulmaq üçün mühəndis-texniki işçilərin növbələri yaranıb. Mühəndis yalnız onun tabeliyindəki 10 adi işçi üzv olduqdan sonra Sov.İKP-yə qəbul edilib. Partiya üzvü oğurluq və ya başqa cinayət törətməkdə tutulubsa, onları sadəcə həbs etmək olmazmış, mütləq partiya komitəsi razılıq verməli, öncə onu partiyadan çıxarmalı, daha sonra məsuliyyətə cəlb etmək olarmış.
Əgər partiya üzvü olan lider partiya elitasına çox yaxın olubsa, o, dəyərli varlıq sayılıb. Nəticədə həmin dövrdə korrupsiyanın geniş vüsət alması təəccüblü deyil. Çünki yüksək rütbəli məmurlarla bağlı korrupsiya halları ört-basdır edilib.
Məsələn, ticarətdə rüşvət vermədən, almadan işləmək mümkün olmayıb. Kommunist məmur partiya nərdivanında nə qədər yüksəkdədirsə, iştahı və cəzasızlığına inamı bir o qədər artıq olub. Bəli, sovet dövründə rüşvətxor məmurların həbs və edam edilməsi halları da az olmayıb, amma onlar heç vaxt rüşvət aldıqlarından, yüksək partiya funksionerlərinə pay verdiklərindən danışmayıblar.
SSRİ dövründə ayın sonunda mağazaların piştaxtalarında bəzən qıt olan mallarla dolu olub. Yalnız insanlar bunun niyə baş verdiyini bilməyiblər. Mağazanın öz kvotasını yerinə yetirməsini təmin etmək üçün bir ticarət rəsmisinə rüşvət vermək lazım olub, o, daha sonra pərakəndə satışa çatmayan malların bir partiyasını göndərib. Belə hallar başqa üsulla Sovet İttifaqının iqtisadiyyatının hər bir sahəsində baş verib.
Stalin korrupsiya cinayətlərinə görə ölüm cəzasını ləğv etdikdən sonra, 1957-ci ildən korrupsiyaya qarşı mübarizə nadir hal hesab edildiyi üçün rəsmi olaraq dayandırılıb. Odur ki, 1960-cı illərin ortalarına qədər SSRİ-də faktiki olaraq heç bir antikorrupsiya sistemi olmayıb. Əksinə, mərkəzi hökumət sədaqət və itaəti qorumaq üçün bu vasitədən istifadə edib.
Hansısa respublikanın etiraz edən işçisinə qarşı hər an korrupsiya işi açıla bilib. Öz növbəsində, regional lider də tabeliyində olanlara qarşı bu vasitədən təzyiq kimi istifadə edib. Çatışmazlıq mənfəət əldə etmək vasitəsinə, qohumbazlıq və rüşvətxorluq isə sədaqət alətinə çevrilib. Bu sistemdə SSRİ-də korrupsiyaya görə cəza olmayıb.
Əlbəttə, korrupsiyaya qarşı yüksək səviyyəli məhkəmə prosesləri də olub: Nikolay Şelokovun işi (1968-1982-ci illərdə daxili işlər naziri), SSRİ balıqçılıq nazirinin müavininə qarşı “Okean” işi, Müzəffərova qarşı “Pambıq işi”. Bununla belə, bu cür məhkəmələr əsl antikorrupsiya məhkəmələrindən daha çox arzuolunmaz şəxslərin sıradan çıxarılmasına bənzəyib.
İlkin Nəcəf, xüsusi olaraq Musavat.com üçün
ƏLAQƏLİ XƏBƏRLƏR
XƏBƏR LENTİ
01 Oktyabr 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ