Ermənilər kəndin Azərbaycana təhvil veriləcəyindən qorxuya düşüblər; bu ərazinin strateji əhəmiyyəti və necə işğal edilməsi açıqlandı - analitiklərin rəyi

Rusiya sərhədçiləri təkcə Zvartnotsdan deyil, Yerasxavan ərazisindən də çıxarılıb. Rus sərhədçilərinin Paruyr-Sevak kəndindəki bazası da ləğv edilib. “Yeni Müsavat” bildirir ki, bu barədə hraparak.am saytı yazıb. 

Nəşr xəbər yayıb ki, ruslar azərbaycanlıların ən azı Kərki və Arazdəyən istiqamətində hərbi əməliyyat keçirməmələrinə yeganə təminat idi. Erməni analitik Edqar Qazaryan isə ermənilərin bu məsələdən qorxuya düşdüyünü etiraf edib: “Belə çıxır ki, Rusiya sərhədçilərinin bazası bu ərazidən çıxarılarsa, Kərki və Arazdəyən artıq Azərbaycana verilməyəcək. Ancaq dolayısı yolla insanlara xəbərdarlıq edirlər ki, Arazdəyənin yaxınlığında yerləşən Naxçıvanda Azərbaycan Ordusunun tank birləşmələri var. Və onların yeganə döyüş missiyası İrəvan istiqamətində hücuma keçməkdir”, - deyə o qeyd edib.

Lakin o da var ki, İrəvandakı “Zvartnots” hava limanında xidmətini başa çatdıran Rusiya sərhədçiləri Türkiyə və İranla sərhəddə xidmətə başlayıb. Bu barədə Ermənistanın Milli Təhlükəsizlik Xidməti məlumat yayıb. Bildirilib ki, bu addım 1992-ci ildə Rusiya ilə əldə edilən razılaşmaya uyğun olaraq atılıb. Yəni onlar Ermənistandan getməyiblər. 

Həmçinin erməni mediası Naxçıvanın Kərki kəndinin işğal olunması ilə bağlı detalları açıqlayıb. Kərkinin işğalı haqda “Qarabağ komitəsi”nin üzvü, hazırda tarix elmləri doktoru olan Aleksan Akopyanın xatirələrindən sitat gətirilib. Bildirilib ki, Akopyan “məxfilik baxımından” xatirələrində bir çox məqama aydınlıq gətirməyib, ancaq Kərki adının işğaldan sonra niyə “Tiqranaşen”ə dəyişdirildiyini izah edib. Akopyanın xatirələrindən bəlli olur ki, Kərkinin strateji əhəmiyyətini dərk edən ermənilər bu kəndi ələ keçirmək üçün xüsusi əməliyyat hazırlayıblar. İddiaya görə, 1989-cu ilin yanvarında azərbaycanlıların özünümüdafiə dəstələri kəndi qorumağa çalışıb.

“Vazgen Sərkisyanın başçılıq etdiyi Araratdan olan dəstəmiz əməliyyat hazırlayıb, "Qarabağ komitəsi" ilə razılaşmış formada hücuma keçdi. Yanvarın 16-da bizim oğlanlar kəndə girib “bütün yaraqlıları” qovdular. Amma kənddə onların (azərbaycanlıların - red.) çevik polislərindən (Xüsusi Təyinatlı Milis Dəstəsi (OMON) nəzərdə tutulur - red.) əlavə, sovet daxili qoşunlarının kiçik bir qrupu da var idi. Onların xahişi ilə biz geri çəkildik. Kəndə hücum zamanı Armaş kəndindən olan Tiqranı qurban verdik. Ona görə kəndi alandan sonra adını Tiqranaşen qoyduq", - Akopyan yazıb. Onun sözlərinə görə, Sərkisyanın dəstəsi geri çəkiləndən sonra azərbaycanlılar Kərkini tərk ediblər: “Vazgen Sərkisyanın və onun silahdaşlarının böyük səyləri sayəsində Zəngəzura gedən yolu itirmək kimi real təhlükənin qarşısı alındı. Zəngəzura gedən yol Kərkidən atəşə tutulurdu”.

İndi isə kəndin Azərbaycanın nəzarətinə keçəcəyi barədə ermənilərdə panika və təşviş yaranmağa başlayıb. Rusların bu əraziləri tərk etməsini kəndin Azərbaycana təhvil veriləcəyi kimi qiymətləndirilir. Ümumiyyətlə, Kərki və Qazağın anklav olan digər üç kəndi də qaytarılmalıdır. Hazırda sülh danışıqları davam edir və tərəflər anklav ərazilərin həlli məsələsini sonraya saxlayıblar. Onu da demək lazımdır ki, Kərki ermənilər üçün İrana gedən yolda strateji əhəmiyyət daşıyır. Əgər kənd bizim nəzarətimizə keçərsə, o zaman ermənilər İran yolunda dəyişiklik etməli olacaqlar. Necə ki, Tavuş istiqamətində delimitasiya zamanı bir körpü Azərbaycanda qaldı və bu səbəbdən ermənilər Gürcüstana getmək üçün alternativ yol çəkdilər. Yeri gəlmişkən, erməni mediası bugünlərdə həmin yoldan görüntülər yaymışdı. İndi də eynilə Kərki ilə bağlı oxşar mənzərə yarana bilər. Bu kəndin qaytarılması Azərbaycan üçün də olduqca vacibdir. 

Onu da deyək ki, Ermənistan hökuməti Qarabağdan köçən ermənilərin sərhəd ərazilərində yerləşdirilməsi üçün mənzil proqramlarının siyahısının təsdiqi və maliyyələşdirilməsi barədə qərar qəbul edib. Təsdiq edilmiş kənd və qəsəbələr siyahısında olmayan yeganə kənd Kərkidir. Bildirilib ki, bu, Ermənistan hökumətinin Kərkini tezliklə geri qaytarmağa hazırlaşması ilə bağlıdır. Paşinyan ölkəsinin 29,743 kv.km ərazisinə Kərki və Tavuşdakı anklavların daxil olmadığını dəfələrlə elan edib.

Qeyd edək ki, Naxçıvan Əlahiddə Ümumqoşun Ordu Komandanı general-mayor Kənan Seyidov təyin edilib. Əlahiddə Ümumqoşun Ordunun hərbi qulluqçuları 2018-ci ildə uğurlu Günnüt əməliyyatında və 2020-ci ildə Vətən müharibəsində iştirak edərək torpaqlarımızın azad olunmasında şücaət göstəriblər. General-mayor Kənan Seyidov uzun illər Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrdə xidmət edib. Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr Komandanının birinci müavini - Qərargah rəisi vəzifəsinə təyin olunub. 2020-ci il sentyabrın 27-də başlanan hərbi əməliyyatlar zamanı fərqlənib. Prezidentin sərəncamı ilə Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı adı ilə təltif edilib, general-mayor ali hərbi rütbəsinin verilib. 23 iyun 2021-ci ildə Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr Komandanının birinci müavini - Qərargah rəisi vəzifəsindən azad edilib və 5-ci Ordu Korpusunun Komandiri vəzifəsinə təyin edilib. Kabinet generalı Kərəm Mustafayevin yerinə müharibənin od-alovun çıxmış birinin təyinatı şübhəsiz ki, ermənilərin son vaxtlar Naxçıvan istiqamətində fəallaşması ilə də əlaqədar olduğunu deyənlər var. İndi rus sərhədçilərin o istiqamətdən çıxması ermənilərin narahatlıqlarını artırıb...

Ramil Məmmədli

Bu mövzuda “Yeni Müsavat”a danışan hərbi ekspert Ramil Məmmədlinin sözlərinə görə, rus sərhədçilərinin ərazidən çıxması rotasiya ola bilər. Onun fikrincə, Ermənistanda olan rus hərbçiləri vaxtaşırı yerdəyişmələr edirlər. R.Məmmədli hazırda Kərkinin təhvil verilməsi üçün danışıqlar aparılmadığını deyir: “Kərkidə az sayda insan yaşayır və Ermənistan bu kəndlə bağlı şişirtməyə yol verir. Ona görə vaxtı çatanda Kərkini də alacağıq və hay-küy qoparmaları əhəmiyyətsiz olacaq. Amma hazırda rus hərbçiləri İranla sərhədə nəzarət edirlər. Ola bilsin ki, bəzi ərazilərdə bazaları ləğv olunub. Ancaq rusların gedişi kəndin qaytarılacağı kimi qəbul oluna bilməz. Bunun üçün gərək Ermənistanla Azərbaycan konkret razılaşmalar əldə etsinlər. Eyni zamanda erməni tərəfi son günlər Kərki ilə bağlı referendum manipulyasiyaları edirlər. Hər halda, bu kənd azad edilməlidir və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə daxil olmalıdır. Sözsüz ki, bundan sonra orada rus yox, azərbaycanlı sərhədçilər dayanacaqlar. Yəni ruslar indi Kərkidən çıxırsa, o zaman gələcəkdə orada Azərbaycan Dövlət Sərhəd Xidməti olacaq”. 

Hərbi ekspert hesab edir ki, anklavların qaytarılması müzakirələr nəticəsində reallaşa bilər: “Ermənistan isə gah anklavların qarşılıqlı mübadiləsindən dəm vurur, gah referendum keçirib xalqın rəyinin öyrənilməsindən danışır. Hiss olunur ki, İrəvan vaxt udmaq niyyətindədir. Ancaq sülh mətni razılaşdırılarkən bu kəndlər də müqavilədə qeyd olunmalıdır. Məncə, Kərki və Qazağın digər üç kəndinin Azərbaycana təhvil verilməsi sülh müqaviləsi mətnində yer ala bilər. Çünki söhbət iki ölkənin bir-birinin ərazi bütövlüyünü qarşılıqlı şəkildə sənəddə tanımasından gedir. Həmin kəndlər isə anklav olsalar belə, faktiki işğaldadır və Ermənistanın nəzarətində qala bilməzlər. O baxımdan məsələnin həll variantı sülh müqaviləsində öz əksini tapa bilər. Bu halda delimitasiya işi aparılır və sərhəd dəqiqləşir. Ondan sonra rus sərhədçiləri Kərkidə ola bilməzlər, gedib Ermənistanın başqa ərazisində keşik çəksinlər. Əminəm ki, Azərbaycan dövləti diplomatik danışıqlarda bu məsələni ciddi surətdə gündəlikdə saxlayır”.

Emil SALAMOĞLU,
“Yeni Müsavat”