Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Qərb Rusiyanın son “imperiya alət”ini də dağıdır: ABŞ kəşfiyyatı MDB-nin tam ləğvini planlaşdırır
Kreml Rusiyanın sərhədləri ətrafında olan dövlətlərin və qurumların ortaq inteqrasiya məkanının yaradılmasına can atır, bu, iştirakçı ölkələri, xüsusilə də, postsovet dövlətlərini yenidən Rusiyadan asılı vəziyyətə sala bilər... Hər halda, Kreml hərbi və təhlükəsizlik faktorları üzrə Rusiyanın postsovet dövlətlərinə təzyiq mexanizmlərini hələ də qoruyub, saxlamağa nail olub, Qərb siyasi dairələrində bu məsələ artıq ciddi narahatlıq doğurmağa başlayıb...
Rusiyanın qlobal məkanda üzləşdiyi situasiya qəlizləşdikcə, Kreml yeni “neoimperialist ideyalar” icad etməklə, diqqəti çəkir. Belə ki, Rusiyanın Ukraynada düşdüyü “savaş bataqlığı” dərinləşməkdə davam edir. Üstəlik, Kremldə də artıq anlamağa başlayıblar ki, Rusiya bu “savaş bataqlığı”nın dibinə doğru yuvarlanması artıq geriyədönməz prosesə çevrilməkdədir. Ona görə də, indi Kreml Rusiyanı xilas etmək üçün “söykənə biləcəyi daha etibarlı divar” axtarışına çıxıb. Və bu baxımdan, Rusiyanın gələcəyə yönəlik strateji planları həm maraq, həm də narahatlıq doğurmaqdadır.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Kreml Ukrayna savaşına başlamaqla, əslində, Rusiyanın strateji hədəflərinin önünü açmaq niyyəti güdürdü. Belə ki, Ukraynaya hərbi müdaxilə üçün rəsmi Kiyevin NATO-ya və Avropa Birliyinə üzvlük cəhdləri bəhanə olaraq, seçilmişdi. Ancaq Rusiyanın bu addımının arxasında keçmiş SSRİ-nin bərpası ilə prosesə start vermək niyyəti gizlənirdi. Yəni, Ukrayna qısa müddətdə işğal edilərək, Rusiyanın tərkibinə qatılmalıydı. Və bundan sonra Kremlin keçmiş SSRİ-ni bərpa etmək planı qarşısında elə bir ciddi əngəl qalmayacaqdı.
Məsələ ondadır ki, Ukraynanın Rusiya tərəfindən işğalı həm də ABŞ və Qərbin məğlubiyyəti olacaqdı. Bu halda, ABŞ və Qərb Rusiyanın növbəti postsovet dövlətinə qarşı hərbi müdaxiləsinə bulaşmağa ehtiyatlı yanaşacaqdı. Nəticədə Rusiya əvvəlcə NATO üzvü olsalar da, Baltikyanı ölkələri, eyni zamanda, Moldovanı işğal edəcəkdi. Bütün bunlardan narahat olan digər postsovet dövlətlərinin isə Rusiyanın yeni SSRİ planlarına müqavimət göstərməyə cəsarət etməyəcəkləri ehtimal olunurdu. Və bununla da, Kreml bir neçə il ərzində postsovet məkanını Rusiyanın tərkibində mərkəzləşdirmək şansı qazanacaqdı.
Ancaq Ukraynanın Rusiyaya ciddi şəkildə müqavimət göstərməsi, ABŞ və Qərbin də rəsmi Kyevə gözlənildiyindən daha genişmiqyaslı dəstək verməsi Kremlin “neoimperialist plan”ını pozdu. Ona görə də, Ukrayna üzərində Rusiyanın planlaşdırılan keyfiyyətdə qələbəsinin mümkün olmayacağını anlayan Kreml keçmiş SSRİ-nin bərpa olunması planında “ikinci cəbhə”ni açmağa cəhd göstərdi. Belə ki, Rusiya siyasi dairələri bu barədə təhdidkar bəyanatlar verməklə yanaşı, həm Cənubi Qafqazda, həm də Orta Asiyada fəallaşmağa çalışdı. Və Kreml bu məsələdə hər iki strateji reginonun hazırda Qərbin təsir dairəsindən kənarda olmasına ümid bəsləyirdi.
Bununla belə, Kremlin “ikinci cəbhə” planlarına yönəlik geopolitik hesablamalar da özünü doğrultmadı. Belə ki, həm Cənubi Qafqaz, həm də Orta Asiya ölkələri Kremlə Rusiyanın tərkibinə geri dönüşün mümkün olmayacağı barədə qətiyyətli mesajlar verdilər. Rusiya siyasi dairələri dərhal anladılar ki, bu iki regionun dövlətlərinə qarşı hərbi-siyasi təzyiqlər kəskin müqavimətlə üzləşəcək. Nəticədə Ukrayna savaşına paralel olaraq, Rusiya real “ikinci cəbhə” ilə qarşı-qarşıya qalacaq. Və bunda maraqlı olan Qərbin hər iki regionun dövlətlərinə dəstək ehtimalı da nəzərə alındıqda, Rusiyanın belə hərbi-siyasi qarşıdurmaya tab gətirməyəcəyi şübhə doğurmurdu.
Maraqlıdır ki, Kreml istənilən halda, özünün “neoimperialist planlar”ından geri çəkilmək istəmir. Belə ki, Rusiya sadəcə, bu planların təqdimat formasını dəyişməklə, israrlı davranmağa çalışır. Hər halda, Kreml bu planların icrası ilə bağlı prosesi indi də məhz Müstəqil Dövlətlər Birliyi (MDB) platforması üzərinə keçirtməyə cəhd göstərir. Rusiya siyasi dairələri iddia edirlər ki, MDB-nin strukturlarının mərkəzləşdirilməsi və daha da gücləndirilməsi postsovet məkanı üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Buna paralel olaraq, Kreml “MDB+” layihəsinin icrasına da başlamağa hazırlaşır.
Məsələ ondadır ki, Kremldə “MDB+” formatında genişləndirilməsi nəzərdə tutulan bu platformaya BMT-yə üzv olmayan ölkələr və hətta regional bloklar da qoşula biləcəklər. Bu, MDB-nin Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT), BRICS və digər beynəlxalq qurumlarla əlaqələrini daha möhkəmləndirəcək. Nə qədər qəribə də olsa, Qazaxıstan prezidenti Qasım-Comərt Tokayevin də dəstək verdiyi bildirilir. Rusiya siyasi dairələri iddia edirlər ki, bu layihə reallaşarsa, Böyük Avrasiya tərəfdaşlığı strategiyasına inteqrasiya mümkün olacaq və Avrasiyanın önündə yeni inkişaf perspektivlər açılacaq. Və bu baxımdan, hesab etmək olar ki, Rusiya yeni, həm də çox məkrli oyuna başlamaq niyyətindədir.
Göründüyü kimi, Kreml Rusiyanın sərhədləri ətrafında olan dövlətlərin və qurumların ortaq inteqrasiya məkanının yaradılmasına can atır. Belə inteqrasiya iştirakçı ölkələri, xüsusilə də, postsovet dövlətlərini yenidən Rusiyadan asılı vəziyyətə sala bilər. Hər halda, hərbi və təhlükəsizlik faktorları üzrə Kremlin postsovet dövlətlərinə təzyiq mexanizmləri hələ də qalmaqdadır. Və Qərb siyasi dairələrində bu məsələ artıq ciddi narahatlıq doğurmağa başlayıb.
ABŞ xüsusi xidmət servislərinin son hesabatına görə, MDB Rusiyanın əlində postsovet dövlətlərinə ən ciddi nəzarət mexanizmi sayıla bilər. Çünki bu qurum keçmiş SSRİ-nin sonuncu əlamətlərini özündə saxlamaqda davam edir. Ona görə də, postsovet dövlətlərinin Rusiyanın nəzarətindən tam şəkildə uzaqlaşa bilməsi üçün MDB adlı qurumun demantaj olunması vacibdir. Əks halda, Kreml ilk imkanda MDB-ni nə vaxtsa, keçmiş SSRİ-nin yeni versiyasına çevirə bilər. Və bu baxımdan, ABŞ xüsusi xidmət servisləri Qərb siyasi dairələrini vaxt itirmədən, MDB-nin ləğvinə imkan yarada biləcək fəaliyyət planının hazırlanmasına çağırıb.
Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
“Yeni Müsavat” Media Qrupu
ƏLAQƏLİ XƏBƏRLƏR
XƏBƏR LENTİ
11 Iyun 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ