Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Mayda niyə toy etmirlər - köhnə inanclar, əsassız adətlər
Toylara “may” qadağası şadlıq evlərində durğunluq yaradır
Hər ilin bu çağında - may ayı gələndə Azərbaycanda bir susqunluq hökm sürür. Təkcə təbiət oyanmır, həm də toyların səsi kəsilir. Şadlıq saraylarının qapıları açıq olsa da, zallar bomboşdur. Əhali arasında məşhur olan “May ayında toy olmaz” fikri bu ayı sözün əsl mənasında “oyunsuz” ay edir. Çünki Azərbaycanda may ayında toy keçirmək o qədər də dəb sayılmır...
Mayda toylara veto qoyulması qədim Romaya gedib çıxır. Bəzi fikirlərə görə, may sözü “Maius” latın sözündən götürülüb. Bu söz isə öz kökünü qədim Romada Mayi ilahəsinin adından götürüb. Başqa bir versiyada isə deyilir ki, qədim Romada may ayında “Lemuriya” deyilən tədbir keçirilirdi. Bütün ay ərzində məbədlər bağlanır, camaat ölənlərini yada salır, dua oxuyur, məclislər qururdular. Kəbin kəsilməsi və toylar məbədlərdə keçirilirdi. Bu mərasimlə əlaqədar may ayında toylar keçirilmirdi.
Amma bir qədər lətifəni xatırladan səbəblər də var. Məsələn, batil inanclara görə, may ayında toy olmamasının səbəbi yasəmənin çiçək açmasıdır. Yasəmən qədimdən bəri uğursuzluq simvolu sayılır. Bunu isə gülün adı ilə bağlayırlar. Necə deyərlər, yasəmən çiçəyinin mənası “ya sən, ya mən” deməkdir. Yəni həmin vaxtda toy eləsən, ya sən qalarsan, ya mən.
Yaşlı insanlar bildirir ki, may ayında toy edilməməsi ənənəsi rusların Azərbaycana gəlişindən sonra başlanıb. Çünki ruslar, eləcə də ermənilər arasında da bu ayın uğursuzluğu ilə bağlı mif var. Halbuki bu miflə gerçəklik bir-birinin əksidir. Təkcə Moskvada aparılan araşdırma zamanı aydın olub ki, ruslar may ayında digər aylarla müqayisədə daha çox ailə qurur. Erməni faktoruna gəlincə, düşmənlərimiz bu ayda özlərinin qondarma soyqırım hadisələrinə 40 gün yas saxlayır ki, bu da aprelin 24-dən başlayaraq bütün may boyu davam edir.
Bununla belə, bəziləri “may ayında toy edilməz” inancını tibbi baxışla da əlaqələndirir. Qeyd edilir ki, bu ayda fəsil dəyişməsi ilə əlaqədar insan orqanizmində həm mənfi, həm də müsbət dəyişikliklər olur. Bu dəyişikliklər insana yüksək əhval-ruhiyyə gətirsə də, qəm-kədər, depressiya halları da yarada bilir. Həmçinin ağır xəstəliklərdən əziyyət çəkənlər orqanizmdə baş verən dəyişikliklər üzündən gözlənilmədən dünyasını dəyişə bilir. Beləcə, may ayı xəstələr üçün ən təhlükəli ay hesab olunur.
Bəs Bakıda fəaliyyət göstərən restoranlar may ayında toy sifarişləri qəbul edirlərmi? “Yeni Müsavat”ın əməkdaşı bir neçə restoranla əlaqə saxlayıb, real vəziyyəti öyrənməyə çalşıb.
“Neolit Hall” şadlıq sarayından qəzetimizə bildirilib ki, may ayında, demək olar ki, toy sifarişləri olmur. Bu ay restoran öz çətin dövrünü yaşayır.
“Çıraq Palace” şadlıq sarayından bildirilib ki, may ayında toy sifarişlərini qəbul edirlər və heç bir məhdudiyyət yoxdur. Amma toy üçün müraciət edənlərin sayı əvvəlki aylara nisbətən çox azdır. Restorandan deyilib ki, may ayında hər il 5-6 toy olur: “Digər aylarda isə ayın 20 günü toy sifarişlərimiz olur. Buna görə də müəyyən endirimlər edirik”.
“Xəmsə” şadlıq sarayında da eyni vəziyyətdir. Toy üçün müraciət edənlərin sayı xeyli azalıb.
“Kolizey” şadlıq sarayından bildirilib ki, hazırkı dövrdə restoranlar may ayının sifarişlərində nəzərəçarpacaq dərəcədə azalma müşahidə edirlər. “Hər il belə olub. Bu, yeni şey deyil. İnsanlar nədənsə bu ayda toy etməyə çəkinirlər”, - restorandan bildirilib.
“Buta” şadlıq sarayında da vəziyyət digərlərindən fərqlənmir. Restoran may ayında durğunluq dövrünə keçir.
Aydın Xan Əbilov
Yeni Yazarlar və Sənətçilər İctimai Birliyinin sədri, yazıçı-kulturoloq Aydın Xan Əbilov qəzetə açıqlamasında bildirib ki, may ayının ağır ay olması ilə bağlı insanlarda inanc var: “Vaxtilə bunu xristian xalqlarının düşüncə tərzi ilə əlaqələndirirdilər. Əlbəttə, bunun real səbəbləri var ki, may ayında toy etmirlər. May təbiətin oyanışı və qanın dəyişməsi ayıdır. Bu zaman qanda olan xəstəliklər təmizlənir və orqanizmdən kənarlaşdırılır. Ola bilsin ki, əcdadlarımız ilkin bilgiləri ilə bunu nəzərə alıblar. Digər məsələ isə ondan ibarətdir ki, may ayında əkinçilik və heyvandarlıqla bağlı böyük işlər həyata keçirilirdi. Bu zaman toya və məişət mərasimlərinə vaxt ayrılsa, kəndlilər vaxt itirə bilərdilər. Bütün bunları nəzərə alaraq, belə bir fikir formalaşıb ki, may ağır aydır və toy şənliyi etmək olmaz.
Yadımdadır ki, nənə və babalarım may ayında qan alırdılar, qan verirdilər. Orqanizmin təmizlənməsi və vitaminlərlə zənginləşdirilməsini edirdilər. Doğrudan da may ayında toy edilmirdi. Belə mərasimlər əsasən payız-qış aylarında keçirilirdi. Toylar adətən məhsul bayramına qədər və ondan sonra baş tuturdu".
A.Əbilov onu da əlavə edir ki, bu gün bu yanaşmanı dəyişmək vaxtıdır: “İnsanlar həyatın hər anından zövq almalıdır. Bütün aylar, bütün fəsillər yaşamaq, sevmək və ailə qurmaq üçün uyğundur. İllər keçdikcə düşüncə tərzi dəyişir. Düşünürəm ki, "may ayında toy etmək olmaz" qadağasını ləğv etməyin vaxtıdır. Həyatımızın bütün dövrləri bizim üçün bir nemətdir. Niyə ömrümüzü çətinləşdirib hər şeyə qadağalar qoyaq ki. Mayın ağır ay olması ilə bağlı inanclar və düşüncələrdən qurtulmaq lazımdır. Orucluq və məhərrəmlik aylarında da toy etmirik. Daha sonra rayonlarımızın işğalı günlərində də şənlik mərasimləri keçirmirdik. Bütün bunları nəzərə alsaq, heç olmasa may ayında toy etməyi qadağa etməyək. Belə qadağaları tarixin arxivinə atsaq, insanlar daha çox xeyir görər. Kör-koranə, etnoloji-tarixi əsaslandırması olmayan inanclardan heç bir xeyir görməyəcəyik".
Bütün bu tarixi, mifik və tibbi arqumentlərə baxmayaraq, nəticədə hər kəsin qərarı öz əlindədir. Kimisi üçün may ayı, sadəcə, təqvimdə bir tarixdir, kimisi üçünsə “uğursuz ay” damğası. Amma bir həqiqət də var: Bakıda may ayında şadlıq sarayları durğunluq yaşayır və “May gəldi, toylar dayandı” deyimi yenidən öz təsdiqini tapır.
Şahanə RƏHİMLİ,
“Yeni Müsavat”
XƏBƏR LENTİ
01 May 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ