Ümumrusiya İctimai Rəyin Öyrənilməsi Mərkəzinin bu günlərdə keçirdiyi sorğusunun nəticəsinə görə, rusiyalıların 79,8%-i (!) Vladimir Putinə güvənir. Respondentlərin yalnız 16%-i Putinə inanmadığını bildirib. 78,1% Putinin fəaliyyətini müsbət, 13,6% isə mənfi qiymətləndirib.

Bu, Rusiyanı qonşu ölkənin əraziləri hesabına, silah gücünə böyütməyə davam edən Putinə çox böyük rəğbətdən xəbər verir. Eyni zamanda bölgəmizlə bağlı narahatlığı gücləndirir.

Sual isə belədir: Ukrayna münaqişəsinin bitməsi və ya dondurulması, Tramp Amerikasının isə Avropada və digər bölgələrdə qlobal mövcudluğunun zəifləməsi ilə Kremlin postsovet məkanında, konkret olaraq, Cənubi Qafqazda əl-qolu açılmış olacaqmı?

“Rusiya çox güman ki, "yaxın xaric" ölkələrinə, xüsusən də keçmiş SSRİ ərazisindəki və Şərqi Avropadakı ölkələrə hərbi-siyasi təzyiqlər də daxil, öz təsirini gücləndirməkdə davam edəcək. Yeni hərbi əməliyyatlar və ya Moskva üçün strateji maraq kəsb edən bölgələrdə mövcudluğun genişləndirilməsi də mümkündür".

Bunu Minval.az-a müsahibəsində amerikalı politoloq, Oksford Universitetinin siyasət üzrə fəlsəfə doktoru, professor Devid Felsen deyib.

Onun qənaətinə görə, Cənubi Qafqazı ən çox narahat edən məsələ məhz Putin dövründə Moskvanın keçmiş sovet respublikalarında öz təsirini bərpaya və genişləndirməyə yönəlik xarici siyasət kursunu gücləndirmək istəyi olmalıdır: “Bu, xüsusilə Ermənistan və Azərbaycan arasında davam edən gərginlik şəraitində regional təhlükəsizliyə əlavə problemlər yarada bilər. Odur ki, Avropa, Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya xüsusilə ehtiyatlı olmalı və hadisələrin gələcəkdə necə inkişaf edəcəyini diqqətlə izləməlidir. Çünki Rusiyanın bu regionlarda gələcək addımları əsasən Ukraynadakı müharibənin nəticəsindən asılı olacaq”.

Analitik hesab edir ki, Kreml başçısı postsovet ölkələrində öz təsirini gücləndirməyi hədəfləyib və Ukraynadakı hərbi əməliyyatların nəticəsi Moskvanın sözügedən məkanda strategiyasının müəyyənləşməsində əsas rol oynayacaq: “Bu, həmin ölkələrdə həm təhlükəsizlik, həm də siyasi-iqtisadi proseslərə təsir göstərə, onları həm Rusiya, həm də Qərb tərəfdaşları ilə bağlı xarici iqtisadi və strateji prioritetlərinə yenidən baxmağa sövq edə bilər".

Kremlin Güney Qafqazla bağlı yeni məxfi planı varmı? O halda təhlükə ən çox hansı ölkəni gözləyir - Ermənistanı, Gürcüstanı, yoxsa?.

 Günay Ağamalı 

Milli Məclisin deputatı, Ana Vətən Partiyasının sədr müavini Günay Ağamalı “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasəti müəyyən reformasiyalara uğrasa da, tarixən imperialist maraqlar əsasında formalaşıb: “Rəsmi Moskva bu gün də regionla bağlı politik maraqlarını eyni məntiq üzərindən həyata keçirməyə çalışır. İqtisadi təsir, geosiyasi idarəetmə, daxili siyasi manipulyasiyalar və hərbi aventura Kremlin Cənubi Qafqazla bağlı strateji planlarının əsas aspektləridir. Rusiyanın Ukraynaya təcavüzündən sonra regionda mövqeləri zəifləsə də, Kreml rəhbərliyi bölgə ilə bağlı hər zaman özünün arqumentlərini gücləndirmək cəhdləri edir. Gürcüstan hökuməti Abxaziya və Cənubi Osetiya probleminə baxmayaraq Moskva ilə balanslaşdırılmış siyasi əlaqələr qurmaqda maraqlı olsa da, Ermənistan rəhbərliyi Moskvadan uzaqlaşmaq niyyətini açıq şəkildə dilə gətirir. Rəsmi İrəvan KTMT-nin iclaslarında iştirakdan imtina edir və onun formalaşması üçün zəruri olan maliyyə ödənişini həyata keçirmir. Məhz bu səbəbdən zaman-zaman Rusiya mətbuatında Ermənistan əleyhinə fikirlər səsləndirilir.  Təbii ki, irəliləyən zamanda rəsmi Moskva qlobal müstəvidə baş verən dəyişikliklər fonunda yenidən Ermənistan üzərindən regionda olan ənənəvi təsir riçaklarını bərpa etmək cəhdləri edəcək. Lakin mövcud situasiyada Azərbaycanın rolu tamamilə fərqlidir. Ölkəmiz Cənubi Qafqazda dəyişdirilməsi mümkün olmayan yeni geosiyasi konfiqurasiya formalaşdırıb. Azərbaycan regionda qüvvələr balansını dəyişmək istəyən hər kəsi neytrallaşdırmağı bacarır. Mövcud reallıqları görməzdən gələn istənilən güc uğursuzluğa məhkumdur”.

AĞ Partiya başqanının müşaviri, siyasi şərhçi Azər Hüseynov qeyd etdi ki, Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi beynəlxalq siyasət tarazlığını dəyişdirdi və yeni reallıqlar yaratdı: “Qərbin sərt sanksiyalarına və iqtisadi təzyiqlərinə baxmayaraq, Rusiya müharibə şəraitinə uyğunlaşaraq öz mövqelərini qoruya bildi. Bunun bir neçə səbəbi var. İlk növbədə, Rusiya 1991-ci ildən sonra iqtisadi və siyasi baxımdan defansiv strategiyalarla hərəkət edirdi. Lakin Ukrayna müharibəsi Moskvanı daha sərt reaksiya verən bir güc kimi yenidən formalaşdırdı. Xüsusilə Çin və Hindistan kimi ölkələrlə iqtisadi əlaqələri genişləndirərək sanksiyaların təsirini minimuma endirdi, Qərbin enerji bazarında yaratdığı boşluğu doldurmağa çalışdı və daxili istehsalı gücləndirməklə uzunmüddətli davamlılıq əldə etdi.

ABŞ II Dünya müharibəsindən sonra Avropanı öz təsir dairəsinə aldı və "Marşall planı" vasitəsilə Qərbi Avropanı Sovet təsirindən uzaqlaşdırdı. Lakin Avropanın vahidləşməsi daha çox iqtisadi və sosial rifah çərçivəsində reallaşdı. Hərbi və siyasi mənada isə Avropa həmişə ABŞ-ın dəstəyinə möhtac oldu. Bu, xüsusilə NATO-nun mövcudluğu və Avropanın müdafiəsinin əsasən ABŞ tərəfindən təmin olunmasında özünü göstərdi. Böyük Britaniya və Fransa kimi nüvə gücləri belə, öz milli maraqlarını Avropa maraqlarından üstün tutmağa meyilli oldular. Almaniya iqtisadi güc olsa da, hərbi güc baxımından heç vaxt bu iki dövlət qədər təsirli bir mövqe tuta bilmədi. Bu səbəbdən Şərqi Avropa uzun müddət Rusiyanın təsir dairəsində qaldı və Moskva buranı “arxa baxçası” hesab etdi. 1946-cı ildə İranı tərk edərək Yaxın Şərqdəki təsir dairəsini əsasən ABŞ, Britaniya və qismən Fransa ilə bölüşmək məcburiyyətində qaldı. Nəticədə, İraq və Misir kimi ölkələr ABŞ və Rusiya arasında tərəddüdlü siyasət yürütdü, yalnız Suriya daha sabit şəkildə Moskvanın tərəfdarı olaraq qaldı. Ukrayna müharibəsi bu tarixi balansı pozdu və nəticədə hər iki tərəf əvvəlki “razılaşmaları” bir növ ləğv etdi".

Siyasi ekspert Azərbaycan üçün olan bir vacib məqama da toxundu: “Rusiya Cənubi Qafqazı 300 ildən çoxdur ki, öz təsir dairəsi kimi görür. Lakin İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra bu bölgədə yeni reallıq formalaşdı. Azərbaycan 44 günlük müharibədə qələbə qazandı və təkcə hərbi yox, eyni zamanda geosiyasi və iqtisadi baxımdan da mövqeyini möhkəmləndirdi. Türkiyə ilə müttəfiqlik səviyyəsini daha da yüksəltdi, Şuşa Bəyannaməsi imzalandı və regional balansda yeni güc mərkəzi formalaşdı.

Azərbaycanın Qərb dünyası ilə də mühüm əlaqələri var. Xüsusilə ABŞ-ın Yaxın Şərqdəki əsas müttəfiqi olan İsraillə strateji tərəfdaşlıq qurması Azərbaycanın qlobal siyasətə çıxış imkanlarını genişləndirdi. İsrail vasitəsilə dünya siyasətində ciddi təsir gücünə malik olan yəhudi lobbisi ilə əlaqələr quruldu. Bundan əlavə, Azərbaycan fərqli mövqelərdə dayanan dövlətlər arasında əlaqələndirici rola malikdir ki, bu da onun regional güc kimi dəyərini artırır. Ona görə iranlılar tez-tez bura gəlir. Azərbaycan Türkiyə ilə İsrail arasında münasibətlərin öz milli maraqlarına uyğunlaşdırılmasına çalışır.

Ermənistan isə 2020-ci ildə aldığı ağır məğlubiyyətdən sonra Rusiyaya qarşı münasibətini dəyişməyə başlayıb. İrəvan müstəqil siyasət yürütmək istəsə də, bunu Gürcüstan kimi açıq şəkildə deyil, “ermənicəsinə” - yavaş və ehtiyatlı şəkildə etməyə çalışır. Gürcüstan isə Rusiya ilə münasibətləri tarazlamağa çalışsa da, əhalisinin böyük hissəsi və siyasi qüvvələrin əksəriyyəti Avropaya meyillidir.

Rusiya Cənubi Qafqazda mövqeyini qorumaq və təsirini gücləndirmək üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə edə bilər. Lakin bu proses artıq 1990-cı illərdəki kimi birbaşa hərbi müdaxilə və ya siyasi diktə vasitəsilə reallaşa bilməz. Moskva daha çox iqtisadi, diplomatik və siyasi təsir imkanlarını işə salacaq.

Bu baxımdan, Azərbaycanın balans siyasətini qoruması son dərəcə vacibdir. Balans bizə yalnız regional güc kimi qalmaq deyil, eyni zamanda davamlı inkişaf və təhlükəsizliyimizi qorumaq imkanı verir. Müxtəlif qlobal oyunçularla eyni anda əməkdaşlıq edərək, nə Rusiyaya, nə də Qərbə bağlı olmamaq Azərbaycanın manevr imkanlarını artırır.

Rusiya Cənubi Qafqaza yönələ bilər, amma bu istiqamətdə atacağı addımlar onun Ukraynada uğur qazanıb-qazanmayacağından asılı olacaq. Azərbaycanın hazırkı strategiyası isə bu dəyişikliklərdən maksimum dərəcədə faydalanmaq və təhlükəsizliyini təmin etmək olmalıdır".

Cavanşir ABBASLI
“Yeni Müsavat”