Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Azərbaycan Avropanın təbii qaz ehtiyacını ödəməyə hazırdır, amma bir şərtlə...
Aprelin 4-də Bakıda Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 11-ci iclası və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 3-cü iclası keçirilib.
Tədbirdə çıxış edən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ölkəmizin təbii qaz ixracatçısı kimi rolundan bəhs edərək bildirib ki, bu gün Azərbaycan təbii qazı 12 ölkəyə çatdırır. Dövlət başçısı vurğulayıb ki, onlardan 10-u Avropa ölkəsidir, 8-i isə Avropa İttifaqının üzvləridir:
“Bizim qaz təchizatımızın Avropadakı coğrafiyası birmənalı olaraq genişlənəcək, çünki biz artıq qazpaylama şəbəkəsinin yaradılmasında bəzi Avropa ölkələrində işləyirik. Onların bəzilərində var, digərləri isə genişləndirilməlidir. Azərbaycan bunu etməyi planlaşdırır. Beləliklə, bizim qaz təchizatının coğrafiyası birmənalı olaraq genişlənəcək”.
Prezident vurğulayıb ki, Azərbaycan dövləti Avropada onun təbii qazına ehtiyac olacağından əmin olmalıdır: “Biz əmin olmalıyıq ki, bir neçə il üçün bazar olacaq. Əgər bizdə belə bir təminat olmasa, onda investor sərmayə yatırmayacaq, ölkəyə sərmayə yatırmayacaq. Beləliklə, təbii qazın böyük bir qıtlığı yaranacaq. Bizim ehtiyatlar məlumdur. Biz yeni yerlərdən yeni hasilatın başlamasını gözləyirik”.
Energetika naziri Pərviz Şahbazov da xatırladıb ki, 2022-ci ildə Aİ ilə enerji sahəsində əməkdaşlığına dair sənəd inzalananda əsas niyyət ondan ibarət idi ki, Cənub Qaz Dəhlizinin (SGC) inkişafının birinci fazasına uyğun olaraq, ikinci fazası da inkişaf etdiriləcək: “Birinci fazada biz 25 illik müqavilələr üçün maliyyə dəstəyi və ciddi zəmanət əldə etmişdik. Azərbaycan Aİ ilə SGC-nin ikinci fazası ilə bağlı razılıq əldə edəndə qarşı tərəf bu zəmanətlərin olmayacağını bəyan etməyib. Biz ümid edirdik ki, eyni şəkildə bu əməkdaşlığı davam etdirəcəyik. Amma Aİ-nın bu istiqamətdə siyasəti dəyişdi. Biz bu layihəyə qarşılıqlı maraq doğuran layihə statusu belə ala bilmədik. Avropa maliyyə qurumları bu layihələrin maliyyələşdirilməsinə razılıq vermədilər. SGC-nin iki fazasının həyata keçirilməsi üçün uzunmüddətli müqavilələr, zəmanətlər olmalıdır”.
BP-nin Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə, Yaxın Şərq və Şimali Afrikada layihələr üzrə vitse-prezidenti Mett Kirkhem isə rəqəmlərə diqqət çəkərək bildirib:
“Cənub Qaz Dəhlizinin (SGC) operatorları birgə səylərlə Azərbaycan qazının Avropaya illik tədarük həcmini təxminən 12 milyard kubmetrə çatdırıblar, hazırda tədarük həcminin 2026-cı ildən etibarən 14 milyard kubmetrə çatdırılması üzərində iş aparılır. “Şahdəniz” Azərbaycanın Avropa və regional bazarlara sadiqliyini dəstəkləyərək təhlükəsiz və səmərəli qaz hasilatını təmin etməyə davam edir. Ötən il yataqdan təxminən 28 milyard kubmetr qaz hasil edilib ki, bu da plan göstəricilərini üstələyib. Bu gün “Şahdəniz” BP-nin ən böyük qaz hasilatı müəssisəsidir. Onun gücü gündəlik təxminən 79 milyon standart kubmetr qaz hasil və emal etməyə imkan verir. 2024-cü ildə SGC vasitəsilə Avropaya 12 milyard kubmetrdən çox qaz nəql edilib. Hazırda TAP qaz kəmərinin genişləndirilməsi üzrə işlər davam edir. Biz 2026-cı ildən etibarən Avropaya ümumi ixrac gücünü təxminən 14 milyard kubmetrə çatdırmağa çalışırıq. Biz həmçinin "Şahdəniz" yatağının təhlükəsizliyinin, əməliyyat səmərəliliyinin və dayanıqlılığının artırılması üzərində işləyirik", - o bildirib.
Vitse-prezident əlavə edib ki, ötən ilin oktyabr ayına olan vəziyyətə görə, "Şahdəniz"də beş sualtı cinahın hamısı istismara verilib: "Növbəti illərdə biz daha altı hasilat quyusunu istismara verməyi planlaşdırırıq. Bütün bunlar bizə bazarlar qarşısında öhdəliklərimizi bundan sonra da yerinə yetirməyə imkan verəcək".
Avropa Komissiyasının Enerji üzrə Baş Direktorluğunun Enerji Platforması Qrupunun direktoru Kristina Lobilyo Bakıda keçirilən Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 11-ci və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 3-cü iclaslarında çıxışı zamanı bildirib ki, Aİ Azərbaycandan dayanıqlı qaz təchizatına ümid edir.
Nəzərə alsaq ki, geosiyasi gərginliyin artması əlavə risklər yaradır, Aİ-nin gözləntiləri özünü doğruldacaqmı?
Mövzunu Musavat.com-a iqtisadçı Eldəniz Əmirov şərh edib. O bildirib ki, Azərbaycan 31 il əvvəl neft strategiyasının əsasını qoyarkən artıq Aİ-nin gözləntilərini qismən qarşılamaqla bağlı ilk addımı atmışdı:
“Azərbaycan neftinin ixracı istiqamətlərində Avropanın xüsusi çəkisi var idi. Bundan sona Cənub Qaz Dəhlizinin inşa edilməsi ilə bağlı Avropa İttifaqı ölkələrindən, Aİ-dən və onların əhatə dairəsində olan digər ölkələrdən Azərbaycana təzyiqlərin olmasına, maliyyə dəstəyinin göstərilməməsinə rəğmən, qaz dəhlizi Avropanın enerji təhlükəsizliyinin artırılmasında böyük rol oynadı. Bu, 2022-ci ilə özünü daha qabarıq şəkildə göstərdi. Avropa ölkələrinin bir çoxu Cənub Qaz Dəhlizinin Ermənistandan keçməsini istəyirdi. Amma cənab Prezident bu məsələdə öz mövqeyini ortaya qoydu və geri addım atmadı. Nəhayət, layihə dəyəri 40 milyard dollar olan dəhliz tamamlandı. 2020-ci ildə Trans Adriatik Boru Kəməri işə düşdü və Azərbaycan qazı birbaşa İtaliyaya ixrac olunmağa başladı. Bu, Azərbaycanın ikinci enerji strategiyasının Avropaya uğurlu töhfəsi idi. Ardınca Azərbaycan 3-cü-alternativ enerji strategiyasına start verdi. Burada da Macarıstan və Rumıniya iştirak edir. Bu iki ölkənin iştirakı Avropa İttifaqının Azərbaycanın bu layihəsində iştirak etməsi deməkdir. Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstan Buxarestdə Xəzər-Qara dəniz-Avropa Yaşıl Enerji Dəhlizinin əsasını qoydu. Bir sözlə, Azərbaycan bütün enerji növləri üzrə Avropa İttifaqının müraciət etdiyi ölkədir. Təəssüf ki, müəyyən hallarda Avropa İttifaqının rəsmi şəxsləri tərəfindən Azərbaycana qarşı qərəzli mövqe nümayiş etdirilir. 2022-ci ildə Avropa Komissiyanın rəhbəri Ursula Fon der Lyayenin Azərbaycana səfəri bu gün bilavasitə Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin iclasının keçirilməsinə rəvac verdi”.
İqtisadçı Avropa rəsmilərinin Azərbaycandan gözləntilərinin yüksək olmasını şərh edərkən qeyd edib ki, Azərbaycan bütün tərəfdaşlarla münasibətlərdə etibarlılıq göstəricilərini ən yüksək səviyyədə saxlayır: “Azərbaycan özünü daim etibarlı tərəf kimi təsdiq edib, öz öhdəsinə götürdüyü öhdəlikləri tam yerinə yetirir. Bu baxımdan Azərbaycanın Avropaya ixrac etdiyi 2027-ildə gözlənilən 20 milyard kub metrlik həcm, 500 milyard kub metr qaz ehtiyacı olan Avropanın ümumi ehtiyacının cəmi 4 faizini təşkil etsə də, daha çox ehtiyacı olub, lakin alternativ istiqamətləri olmayan coğrafiyasını təmin etmiş olur. Bu baxımdan Azərbaycanın Avropanın iqtisadi dayanıqlılığını təmin edən enerji təhlükəsizliyində olan roluna Avropanın sözün həqiqi mənasında ehtiyacı var. Sadəcə təəssüflə qeyd etmək istəyirəm ki, bu ehtiyac azaldığı zaman və əksinə ehtiyac yüksələn zaman Aİ-nin Azərbaycana münasibəti fərqli olur”.
Nigar HƏSƏNLİ,
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
05 Aprel 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ