Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Zəngəzur dəhlizi: Ermənistanın atəşlə oyunu - Nurani yazır
Musavat.com Minval.az saytının şərhçisi Nurani Qasımovanın təhlil yazısını Azərbaycan dilində öz oxucularına təqdim edir.
***
"Azərbaycan xalqına qarşı cinayət" –Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ötən həftə Ermənistanın Qərbi Zəngəzur torpaqlarını ələ keçirməsini məhz belə qiymətləndirdi.
Ermənistanın Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı öhdəliklərini və “Azərbaycanla Azərbaycan arasında heç bir yoxlama və maneə olmadan rahat və sərbəst keçidin olmalı olduğunu” xatırladan Əliyev bəyan etdi:
“Bu, bizim tələbimizdir, əgər nəzərə alsaq ki, 1920-ci ilin noyabrında sovet hakimiyyəti bizdən Qərbi Zəngəzuru aldı və Azərbaycan xalqına qarşı cinayət törətdi. Bu, nə birinci, nə də sonuncu cinayət idi. Əgər ardıcıllıqla getsək, ikinci cinayət Azərbaycan ərazisində qondarma “Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti”nin yaradılması oldu. Bundan əvvəlki cinayət çar Rusiyasının erməniləri Azərbaycan ərazisinə köçürməsi idi. Ondan əvvəlki cinayət isə Qarabağ xanının, ona verilmiş hakimiyyət zəmanətinə baxmayaraq, qətlə yetirilməsi idi. XX əsrdə törədilmiş digər cinayətlər isə bizim gözlərimizin önündə baş verdi – Xocalı soyqırımı, 20 Yanvar faciəsi və 1990-cı illərin əvvəllərində torpaqlarımızın işğalı. Yəni biz bunu unutmadıq, Azərbaycan xalqı bunu unutmadı. Biz Zəngəzuru da unutmadıq və unutmayacağıq. Bir daha deyirəm: bizim Ermənistana qarşı ərazi iddiamız yoxdur. Ancaq Ermənistan öz öhdəliklərini yerinə yetirməli, Azərbaycanla Azərbaycan arasında maneəsiz keçid təmin etməlidir.”
Bu, həqiqətən də proqram xarakterli bir bəyanatdır. Əliyev bir daha xatırlatdı: bizim ölkəmizin Ermənistana qarşı ərazi iddiası yoxdur. Və tam olaraq, siyasi fırıldaqçılıqla məşğul olmaq və xüsusən də Zəngəzur dəhlizi məsələsində sərhədlərin dəyişdirilməsinə cəhd göstərmək lazım deyil. Bizim ölkəmiz, əlavə edək ki, beynəlxalq arenada tanınmış sərhədlərə hörmətin tərəfdarı olub və olmağa davam edir.
Başqa bir məqam da məlumdur. 1991-ci ildə Alma-Atı görüşü zamanı keçmiş SSRİ respublikalarının mövcud sərhədlər çərçivəsində tanınması təklif edilmişdi. Bu qərarın, ilk növbədə Azərbaycan üçün nə qədər ədalətli olduğu açıq sualdır. Lakin o vaxt bu, ola bilsin ki, ən az ziyan verən seçim idi. Keçmiş SSRİ respublikalarına sərhəd münaqişələri və müharibələr olmadan öz gələcəklərini qurmaq üçün tarixi bir şans verilmişdi. Ancaq bu şans qaçırıldı – o cümlədən Ermənistanın sayəsində.
Ermənistan nümayəndələri Alma-Atı Bəyannaməsini guya imzaladılar, lakin sonra öz Ali Sovetlərində ona Azərbaycan ərazilərinə iddialarla dolu çoxsaylı qeydlər əlavə etdilər. Daha sonra – genişmiqyaslı müharibə, Rusiyanın fəal dəstəyi ilə ərazilərin işğalı, Azərbaycan torpaqlarının 25 ildən çox işğal altında saxlanılması və bu işğalı qanuniləşdirmək cəhdləri…
Tarixdən məlum olduğu kimi, sərhədləri güc yolu ilə dəyişdirməyə başlayan ölkə sonda öz ərazilərini itirməyə məcbur olur. Xüsusilə, əgər, üzr istəyirik ifadəyə görə, dişlərinə qədər zərbə alan aqressor dayanmırsa.
Bu gün Azərbaycan Qarabağda qələbə qazandı və torpaqlarının işğalına son qoydu. Müharibənin səhifəsini çevirmək və sülhsevər gələcək qurmaq vaxtıdır. Lakin bu, bizim “çəhrayı eynək”lə dünyaya baxa biləcəyimiz anlamına gəlmir. Təəssüf ki, Ermənistan yenə tarixi bir şansı qaçırır.
İrəvanda Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımağa hazır olduqları nə qədər bəyan edilsə də, Ermənistan Konstitusiyasında hələ də Qarabağa iddialar saxlanılır. İrəvan intensiv şəkildə remilitarizasiya kampaniyası aparır və müttəfiqlərindən və himayədarlarından, əslində isə dilənərək, məhz hücum silahları alır. Fransız haubitsaları CAESAR – buna bariz nümunədir.
İrəvanın bəyanatlarının nə qədər dəyərli olduğu isə artıq 2022–2023-cü illərdə aydın oldu. O zaman Nikol Paşinyan Praqada guya Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımışdı, lakin sonra Xankəndidəki işğalçı xuntanı “müstəqillik günü” münasibətilə təbrik edirdi və Qarabağda yüzlərlə tank, digər zirehli texnika, lüləli və reaktiv artilleriya ilə silahlanmış 15 minlik silahlı qruplaşma saxlayırdı. Daha sadə desək, Ermənistanda hələ də “Alma-Atı” sərhədlərini tanımaq istəmirlər. Eyni şəkildə, Ermənistanın Türkiyə ilə Qars və Moskva müqavilələrinə əsaslanan sərhədləri tanıması məsələsi də “havada qalıb”. Onların gerbində isə hələ də Ağrı dağı təsvir edilir.
İrəvanda kimsə hələ də ümid edə bilər ki, guya bu halda Ermənistan sərhədlərini genişləndirəcək və ümumiyyətlə “dənizdən-dənizə” erməni arzularının torpağını yaradacaq. Amma əslində hər şey daha sərtdir.
Əgər Ermənistan Qars və Moskva müqavilələrinə əsasən Türkiyə ilə sərhədlərini tanımaqdan imtina edirsə, o zaman qayıdış Sevr müqaviləsinə deyil, Aleksandropol müqaviləsinə olacaq və Ermənistan Gümrünü Türkiyəyə qaytarmalı olacaq. Bu zaman Rusiya hərbi bazasının taleyini artıq Ermənistan yox, başqaları həll edəcək.
Əgər Ermənistan Alma-Atı Bəyannaməsinə əsasən Azərbaycanla sərhədləri tanımaqdan imtina edirsə, bu, sərhədlərin yenidən “çizilməsi” anlamına gəlməyəcək, əksinə, Versal Sülh Konfransında müəyyən edilmiş sərhədlərə qayıdışı ifadə edəcək. O zaman isə həm Qərbi Zəngəzur, həm də Göyçə mahalı Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanınırdı.
Və əgər İrəvanda bu incə məqamları başa düşmürlərsə, bu, heç nəyi dəyişmir.
Məqalənin orijinalı burada:
Зангезурский коридор: игра Армении с огнём - https://minval.az/news/124445346
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
03 Fevral 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ