Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Xərçənglə mübarizədə şok yenilik - Süni intellektə inanmaq olarmı?
Diaqnozun qoyulmasında bu imkan həkimi əvəzləyə bilərmi - onkoloqdan açıqlama
“Süni intellektin (Sİ) tibdəki töhfələri sürətlə artır. Xərçəng və digər ciddi xəstəliklərin erkən diaqnozu artıq 99%-ə qədər dəqiqliklə mümkündür. Məsələn, ECGMLP adlı yeni bir süni intellekt modeli tibbi görüntü və analiz nəticələrini təhlil edərək xərçəngi 98.57% dəqiqliklə aşkarlayır”. Musavat.com xəbər verir ki, bunu informasiya texnologiyaları üzrə mütəxəssis Elvin Abbasov deyib. O bildirib ki, bu, həkimlərin təxminən 70-80% dəqiqliklə qoyduğu diaqnozlarla müqayisədə əhəmiyyətli üstünlükdür.
“Bundan əlavə, ağıllı saatlar, ağıllı üzüklər və digər geyinilə bilən texnologiyalar vasitəsilə nəbz, qan şəkəri və digər sağlamlıq göstəriciləri real vaxtda izlənilir. Süni intellekt infarkt, diabet və digər xəstəliklərin risklərini öncədən müəyyən edərək, insanlara erkən tədbir görmək imkanı yaradır. Bu texnologiyalar artıq hər kəs üçün əlçatandır və tibbin gələcəyini formalaşdırır”.
Diaqnoz məsələsində süni intellektə hara kimi inanmaq olar?
Nəsimi Qasımov
Tanınmış onkoloq Nəsimi Qasımov mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a fikrini bölüşüb: “Artıq süni intellektdən diaqnoztikada müalicə taktikasının tutulmasında həkimlər istifadə edir. Ancaq həkimin öz fikri olmadıqda, dəqiqləşdirə bilmədikdə, konsilium qərar verə bilmədikdə süni intellektə müraciət edilir. Əgər həkim o informasiyanı qəbul edə bilsə, razılaşsa istifadə edir. Burada əsas rol həkimdədir, süni intellektdə deyil. Süni intellektdən necə istifadə olunur? Tutaq ki, süd vəzi xərçənginin mamoqrafiyasının cavabını veririk, amma aldığımız cavabdan qərar verə bilmirik. Bu zaman süni intellekt bazasına müraciət edirik. Süni intellekt bazasını yaradan laboratoriyalar var. Bizdə mamoqrafiyanın hələ ki süni intellekt bazası yoxdur, biz Türkiyəyə göndəririk, oradan da bir başqa yerə göndərirlər. Orada yüz minlərlə xəstənin bu cür şəkli var. O şəkilə görə süni intellektin beynində var ki, bu şəkil süd vəzi xərçəngidir, yoxsa deyil. Beynində olanlarla müqayisə edir. Mən tələbələrimə də göstərmişəm, bizə işıqfor kimi işarələr göndərir, yaşıl göndərirsə, bu xoşxassəli şiş deməkdir. Qırmızı -sarı göstərirsə, deməli burada bədxassəli şişin olmasına şübhə var. Sırf qırmızı göstərirsə, deməli bu bədxassəli şişdir. Süni intellekt bildirir ki, 93 faiz dəqiqliklə biopsiya alın. Yəni analiz götürün, özünüz qərar verin. Yəni deməyim odur ki, o həkimi əvəz etmir. Sadəcə həkimə köməkçidir. Çünki insan beyni nə qədər olsa da, süni intellekt onun 5-10 faizindən çoxunu verə bilmir. Qərarı insan verir, süni intellekt yox. Amma çətinliyə düşəndə süni intellektə müraciət etmək lazımdır”.
Həkim dünya milyarderi Bill Geytsin “Süni intellekt 10 il ərzində həkimləri və müəllimləri əvəz edəcək. İnsanlar çox şey üçün lazım olmayacaq” fikrinə də münasibət bildirib: “Bizim ölkədə 30 ildir deyirlər ki, orta məktəb müəlliminə ehtiyac yoxdur. Heç kim məktəbə getmir. Həmin o şagirdlərdən 10-u indi mənim tələbəmdir. Bunların heç əzbərlədikləri belə yadında deyil. Bura gəlmiş Amerika professoru ingilis dili dərsi keçəndə bu ağılda olan professorumuz zalda dedi ki, mən professoram tapşırığımı ver, gedim evdə oxuyum. O da cavabında dedi ki, dünya məktəb üzərində qurulub, məktəbsiz də, müəllimsiz də heç nəyi öyrənmək mümkün deyil. Baxın, onun kimiləridir, indi xəstələrdən 20 min alır, belə danışırlar”.
Onu da qeyd edək ki, son illərdə tibb sahəsində süni intellektin istifadəsi xərçənglə mübarizədə inqilabi addımlar atılmasına imkan yaradıb. Amma diaqnostika, müalicə planlaması və risk qiymətləndirməsində Sİ-nin rolu artdıqca, bu texnologiyaya haradək güvənilməsi sual altında qalır. Ekspertlərə görə, Sİ alqoritmləri mamoqrafiya, KT, MRT kimi tibbi görüntülərdə şiş toxumalarını həkimlərdən daha tez və daha həssas formada aşkarlaya bilir. Bu erkən müalicə imkanlarını artırır. Sİ minlərlə genetik məlumatı analiz edərək, xəstənin xüsusiyyətlərinə uyğun hansı terapiyanın daha effektiv olacağını təxmin edir. Xəstənin yaşı, genetikası, əvvəlki müalicə tarixçəsi və digər məlumatlara əsaslanaraq, Sİ daha personal müalicə planlarını nümayiş etdirir. Sİ xəstəliyin gedişatını proqnoz edir, fərdi riskləri qiymətləndirir və həkimə daha əhatəli və obyektiv məlumat bazası təqdim edir. Mütəxəssislər qeyd edir ki, süni intellektin təqdim etdiyi imkanlar yüksək olsa da, bununla yanaşı ehtiyatla yanaşılması vacibdir. Sİ alqoritmləri məlumatların keyfiyyətindən və öyrədildiyi mənbələrdən asılıdır. Bu, bəzən yanlış diaqnozlara yol aça bilir. Xəstə məlumatlarının məxfiliyi, avtomatik verilmiş qərarların məsuliyyəti və qeyri-obyektivlik (bias) riskləri müzakirə mövzularıdır.
Sİ yardımçı texnologiyadır, mütəxəssis həkimlərin biliyi, təcrübəsi və instinkti hələ də əvəzolunmazdır. Süni intellekt xərçənglə mübarizədə yeni imkanlar yaratsa da, onu birmənalı şəkildə etibar edilən yeganə vasitə hesab etmək düzgün deyil. Əlverişli yanaşma - həkim və süni intellektin sinerji şəklində işləməsidir. Bu yanaşma xəstənin daha səmərəli, təhlükəsiz və şəxsə xas müalicə almasına imkan yaradar.
Afaq MİRAYİQ,
“Yeni Müsavat”
XƏBƏR LENTİ
05 Aprel 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ