Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Putinin 4200 işarəlik çıxışı və mesajı
Beyin mərkəzlərinin Rusiya prezidentinin paradda dedikləri haqda hələ aydın təhlilləri yoxdur, Qərb mediası da sanki çaşbaş vəziyyətdədir
Rusiyanın qələbə paradı-II Dünya müharibəsinin başa çatmasının 80-ci ildönümü beynəlxalq nizamın dağıntıları üzərində keçirildi. Bu mənzərəyə ABŞ-Avropa alyansındakı parçalanmanı da əlavə etmək lazımdır.
Putinin paradındakı çıxışı təxminən 10 dəqiqə (Kremlin saytındakı stenoqrama görə 4204 işarə) davam etdi. Dünyanın diqqətlə izlədiyi qısa çıxışda Putin bu dəfə gözlənilmədən fərqli mövqe tutdu. Ukrayna müharibəsindən sonra, məsələn elə ötən il 9 maydakı çıxışında Qərbi sərt tənqid edən Rusiya lideri bu dəfə barışdırıcı mövqe seçdi. Kollektiv Qərbi bu dəfə ikiüzlülükdə, nifaq salmaqda suçlamadı. Çıxışında 9 may təqviminin tarixdə ənənəvi məqamlarını qeyd etdi, hətta anti-Hitler koalisiyasında müttəfiqlərinin rolunu da vurğuladı. Ukraynanın adını çəkmədən qısaca Rusiyanın “xüsusi hərbi əməliyyatının” iştirakçılarını yada saldı. Əvəzində xüsusi olaraq Çini seçdirdi. Putin ümumi düşmənlə mübarizədə xüsusilə “Çin xalqının faşistlərə qarşı cəsarətli müqavimətini”qeyd etdi.
Prezidentin qeyd etdi ki, dünya əhalisinin demək olar ki, 80%-i İkinci Dünya müharibəsində iştirak edib və sülh Birləşmiş Millətlər Təşkilatının birgə səyləri ilə əldə edilib.
Əlbəttə, bu ciddi düşünülmüş çıxış idi. Putin bu dəfə Çin liderini də yanına(arxasına) alaraq, yeni dünya nizamını təşviq edən lider obrazında görünməyə çalışdı. Beyin mərkəzlərinin çıxışla bağlı təhlilləri hələ yoxdur, Qərb mediası da sanki çaşbaş vəziyyətdədir. Putin ona xüsusilə son həftələr yönəlik “aqressiv siyasət təhrikçisi”, “Ukraynada müharibənin durdurulmasına qarşı olan lider” ittihamlarından bu “bezvredniy” çıxışla yayınmağa çalışdı. Hər halda, bu qədər “yumşaq çıxış” proqnozlaşdırılmayan idi.
Əlbəttə ki, Putinin bu paradda əsas məqsədi Ukraynada davam edən müharibə fonunda Rusiyanın təklənmədiyi, hərbi gücünün də hələ tükənmədiyini nümayiş etdirmək istəyi idi. Paradda ümumilikdə 11 mindən çox hərbçi iştirak edirdi, ilk dəfə olaraq Qırmızı Meydandan PUA qoşunlarının koloniyası da keçdi. Adətən, bu cür paradlarda Rusiya yeni silahlar da nümayiş etdirirdi, amma bu dəfə xüsusi olaraq dünyanı qorxutmaq niyyəti görünmədi.
Bəs bu boyda gurultu yalnız qələbədə xidməti olan bir neçə min veteranın könlünü xoş etmək üçün idimi? Putin çıxışında yumşaq görünsə də, bu paradda əsas geostrateji məqsədinə çatmaq üçün də o qədər israrçı oldu. Rusiya lideri Çin lideri Si Cinpini bir gün əvvəl Moskvada qarşıladı, təxminən 7 saat davam edən ikili görüş, mediaya birgə bəyanat da oldu. Trampın Çinin üzərinə ticari tarana getməsinin yanlış siyasət olduğu özünü göstərdi. Çin və Rusiya yeni dünya düzəninə qarşı öz birliklərinin yenidən elan etdilər. Çin ordusu parad zamanı Qırmızı Meydandan da keçdi. Rusiya prezidenti Çin liderinə xüsusi diqqət göstərdi. Onunla yan-yana oturdu. Bütün dünya agentlikləri bu fotonu ön səhifələrindən yayımladılar, Putinə lazım olan həm də bu mesaj idi.
Trampın Rusiyanın 1941-1945 müharibəsində ABŞ qədər həlledici rolu olmadığını iddia etməsini mübahisələndirmək bizim yox, rusiyalı tarixçilərin işidir. ABŞ parada ümumiyyətlə, heç Moskvadakı səfirini də təmsilçi kimi göndərmədi.
Serbiya prezidenti Vuçiç və Slovakiyanın baş naziri Fiko Rusiya paytaxtına gələn yeganə Avropa liderləri oldu. Viktor Orbanın Putinin paradına qatılmaması ətrafında da müzakirələr açıldı, amma Macarıstan baş nazirinin dəftərxanasından “belə bir səfər müzakirə belə olunmayıb” dedilər. Orbanın niyə Moskvaya getməməsi haqda iki versiya daha ağlabatandır. Macarıstan müharibə zamanı faşist Almaniyası tərəfində vuruşduğu üçün qələbədə payları olmadığı düşüncəsindədirlər. Orbanın geosiyasi ehtiyatlılığını 2026-cı il parlament seçkiləri də diktə edir və baş nazir kimi gələcəyinə birbaşa təsir göstərə bilər.
KXDR lideri Kim Çen Inın Putinin paradında niyə iştirak etməməsinin səbəbi haqda da dəqiq informasiya yoxdur. Belə versiya var ki, In ümumiyyətlə, tünlükdən xoşlanmır. Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın paradda göprünməməsi də xeyli spekulyasiyalara səbəb olub. Guya Ərdoğan dəvətli imiş, amma ABŞ prezidenti türkiyəli həmkarına Ukrayna danışıqlarında vasitəçi olmaq təklifini nəzərə alan Türkiyə prezidenti Putinin paradına getməmək qərarına gəlib. Rusiya ilə yaxşı münasibətləri olan Səudiyyə Ərəbistanın, BƏƏ və Qətərin Moskvada niyə olmaması barədə də iddialar var. Bildirilir ki, gələn həftə Tramp ərəb ölkələrinə turneyə gedir. Bu ərəfədə Fars körfəzinin adını “Ərəb körfəzi” adlandırılması yönündə ABŞ-ın addımları onları ruhlandırıb, ona görə Trampın son günlər narazılığını ifadə etdiyi Moskvaya getməmək qərarına gəliblər. İranın, Hindistanın(müdafiə naziri gəlibmiş), CAR-ın və daha bir neçə ölkənin Moskvada olmaması diqqət çəkib, bu barədə ən müxtəlif versiyalar səslənib.
Paraddan sonra Rusiya prezidenti yaxşı əhval-ruhiyyədə idi. Dövlət başçısı jurnalistlərin sualına cavab olaraq paradı “əla” adlandırdı, sonra gülümsəyib və baş barmağını yuxarı qaldırdı. Putin həm paraddan sonra da hər şeyin “əla” olmayacağının fərqindədir. Amma dünya indi o gərginlikdədir ki, siyasətçilər belə bir günün əhval-ruhiyyəsi ilə yaşamağa məcburdular. Yəni bu gün hər şey “əla”dırsa, sabah hər şey bu cür olmaya bilər...
Nazim SABİROĞLU 
XƏBƏR LENTİ
10 May 2025
09 May 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ