Onlayn ictimai-siyasi qəzet
“Azərbaycan və Türkiyə tək iki qardaş ölkə kimi deyil, bir-birinin güclənməsinə xidmət edən tərəfdaş kimi hərəkət edir”- ŞƏRH
Prezident İlham Əliyevin Türkiyəyə səfəri və burada etdiyi çıxış Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrinin təkcə diplomatik və siyasi müstəvidə deyil, həm də tarixi, iqtisadi və geosiyasi kontekstdə necə böyük əhəmiyyətə malik olduğunu bir daha göstərdi. Prezidentin çıxışında toxunduğu məsələlər Azərbaycan və Türkiyənin strateji müttəfiqliyinin möhkəmlənməsi baxımından olduqca vacibdir və bu çıxış, əslində, regional və qlobal geosiyasi proseslər fonunda yeni reallıqları ortaya qoyur. Bu reallıqlar göstərir ki, Azərbaycan və Türkiyə yalnız iki qardaş ölkə kimi deyil, eyni zamanda bir-birinin güclənməsinə, təhlükəsizliyinə və strateji maraqlarına xidmət edən tərəfdaş kimi hərəkət edir.
Bu fikirləri Musavat.com-a siyasi şərhçi Azər Hüseynov bildirib.
O əlavə edib ki, Prezidentin çıxışında vurğuladığı mühüm məqamlardan biri Zəngəzur məsələsi idi:
“Zəngəzur Azərbaycanın tarixi torpağıdır və bu bölgə əsrlər boyu Azərbaycanın ayrılmaz bir hissəsi olub. Lakin XX əsrin əvvəllərində bolşeviklərin siyasi oyunları nəticəsində bu ərazi süni şəkildə Ermənistana verildi. Bununla da təkcə Azərbaycan torpağı qoparılmadı, eyni zamanda, türk dünyasının strateji bağları kəsildi, Azərbaycan və Türkiyə arasında quru bağlantı aradan qaldırıldı. Bu qərar həm geosiyasi, həm də iqtisadi baxımdan böyük problemlərə səbəb oldu. Lakin Azərbaycan 44 günlük Vətən müharibəsində qazandığı qələbə ilə yeni reallıq yaradıb və bu reallıq Zəngəzur dəhlizinin açılmasını qaçılmaz edir. Bu dəhliz təkcə iki ölkə arasında quru əlaqənin bərpası deyil, eyni zamanda, Türk dünyasının strateji inteqrasiyası baxımından mühüm bir layihədir. Azərbaycanın bu məsələdə ortaya qoyduğu siyasi iradə və Türkiyənin açıq dəstəyi, Zəngəzurun gələcəkdə nəqliyyat və logistika baxımından əhəmiyyətini daha da artırır.
Azərbaycan-Türkiyə iqtisadi əlaqələri də Prezidentin çıxışında xüsusi vurğulandı. Azərbaycan son illərdə Türkiyəyə böyük iqtisadi yatırımlar qoyub və əslində, Türkiyənin güclənməsində birbaşa iştirak edib. SOCAR-ın Türkiyədəki enerji layihələri, o cümlədən “Star” neftayırma zavodu və “Petkim” neft-kimya kompleksi bu investisiyaların ən mühüm nümunələrindəndir. Bu layihələr Türkiyə iqtisadiyyatına böyük töhfə verməklə yanaşı, Azərbaycanın da xarici bazarlara çıxışını təmin edir və regionda enerji sektorunda iki ölkənin mövqeyini daha da gücləndirir. Bununla yanaşı, Azərbaycanın müdafiə sənayesində də Türkiyə ilə geniş əməkdaşlıq etməsi göstərir ki, bu iqtisadi yatırımlar təkcə kommersiya məqsədi daşımır, eyni zamanda, hər iki ölkənin strateji maraqlarına xidmət edir”.
Siyasi şərhçi qeyd edib ki, enerji məsələsi də Prezidentin çıxışında diqqət çəkən məqamlardan biri idi:
“Son illərdə dünya iqtisadiyyatında qazın rolu daha da artıb. Xüsusilə Ukrayna müharibəsi fonunda Avropanın enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı ciddi problemləri meydana çıxıb. Azərbaycan və Türkiyə isə bu boşluğu dolduracaq əsas aktorlardan birinə çevrilib. TANAP və TAP layihələri vasitəsilə Azərbaycan qazının Avropaya daşınması enerji xəritəsində yeni reallıq yaradıb. Hazırda isə təkcə Azərbaycan qazının deyil, Orta Asiya ölkələrinin enerji resurslarının da Türkiyə üzərindən Avropaya daşınması gündəmdədir. Bu, həm Türkiyənin, həm də Azərbaycanın strateji əhəmiyyətini artıran amillərdən biridir. Prezidentin çıxışında vurğulanan əsas mesajlardan biri də məhz bu idi ki, enerji siyasətində Azərbaycan və Türkiyə birlikdə hərəkət etməklə Avropa üçün əsas enerji təminatçılarından birinə çevrilir.
Azərbaycan və Türkiyə arasında hərbi-siyasi əməkdaşlıq isə bu əlaqələrin ən vacib sütunlarından biridir. Xüsusilə Şuşa Bəyannaməsi iki ölkənin hərbi sahədə bir-birinə nə qədər sıx bağlı olduğunu sübut edən tarixi sənəddir. Şuşa Bəyannaməsi yalnız ikitərəfli hərbi əməkdaşlıq deyil, həm də təhlükəsizlik təminatı baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu bəyannaməyə əsasən, Azərbaycan və Türkiyə bir-birinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün bütün zəruri addımları atmaq öhdəliyi götürüb. Bu, o deməkdir ki, gələcəkdə hər hansı bir təhdid yaranarsa, Azərbaycan və Türkiyə ortaq müdafiə strategiyası tətbiq edəcək. Xüsusilə İkinci Qarabağ müharibəsində Türkiyənin Azərbaycana verdiyi dəstək və müharibədən sonra Azərbaycan ordusunun Türkiyə modeli əsasında yenidən qurulması göstərir ki, bu əməkdaşlıq daha da dərinləşəcək”.
Azər Hüseynova görə, Prezident İlham Əliyevin çıxışında xüsusi vurğuladığı məsələlərdən biri də Naxçıvanın təhlükəsizliyi idi:
“Naxçıvan tarixi və geosiyasi baxımdan Azərbaycan üçün olduqca vacib bir regiondur. Uzun illər blokada şəraitində yaşayan Naxçıvanın təhlükəsizliyi həm Azərbaycan, həm də Türkiyə üçün strateji məsələdir. 1990-cı ildə Heydər Əliyevin Naxçıvana gəlişi və burada həyata keçirdiyi tədbirlər bu bölgənin müdafiəsinin əsasını qoydu. Lakin Naxçıvanın təhlükəsizliyinin qorunmasında Türkiyənin rolu da danılmazdır. Hazırda Türkiyə ordusunun Naxçıvanda yerləşməsi və bu bölgənin Azərbaycan-Türkiyə hərbi əməkdaşlığının əsas mərkəzlərindən birinə çevrilməsi Naxçıvanın müdafiəsini daha da gücləndirir. Bundan əlavə, Zəngəzur dəhlizinin açılması Naxçıvanın blokada vəziyyətindən tam çıxmasını təmin edəcək və bu, təkcə Azərbaycan üçün deyil, bütün türk dünyası üçün böyük geosiyasi əhəmiyyətə malik olacaq.
Prezident İlham Əliyevin Türkiyəyə səfəri və burada etdiyi çıxış Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin gələcək inkişaf yolunu da müəyyənləşdirdi. Burada vurğulanan məsələlər – Zəngəzurun geosiyasi əhəmiyyəti, Azərbaycanın Türkiyəyə iqtisadi dəstəyi, enerji siyasətində birgə strategiya, hərbi əməkdaşlıq və Naxçıvanın təhlükəsizliyi – bir daha göstərdi ki, bu iki dövlətin strateji tərəfdaşlığı regionun gələcəyini müəyyən edən əsas faktorlardan biridir. Müasir geosiyasi reallıqlar fonunda Azərbaycan və Türkiyə birlikdə hərəkət edərək təkcə öz maraqlarını deyil, bütövlükdə türk dünyasının təhlükəsizliyini və inkişafını təmin etməyə çalışır. Bu münasibətlər artıq təkcə qardaşlıq prinsipləri üzərində qurulmur, eyni zamanda qlobal güc balansında yeni bir aktor kimi çıxış etməyə imkan yaradır.
Bu reallıq artıq dəyişməzdir və bu prosesin qarşısını almaq mümkün deyil. Azərbaycan və Türkiyə birlikdə daha da güclənəcək və yeni geosiyasi reallıqları formalaşdıracaq”.
Afaq Mirayiq,
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
06 Mart 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ