Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Suriya Milli Ordusunun gələcəyi: Sahədən son məlumatlar və yeni suallar
Abdullah Ağarın təhlili əsasında
Suriya böhranı davam edir və bu ölkədəki bütün silahlı qrupların vahid mərkəzi orduya birləşdirilməsi ilə bağlı proseslər gedir. Bu, həm siyasi, həm də hərbi cəhətdən mürəkkəb vəziyyət yaradır. Xüsusilə Türkiyə tərəfindən dəstəklənən Suriya Milli Ordusunun (SMO) taleyi və Şam rejimi ilə münasibətləri böyük maraq doğurur.
Suriya Müdafiə Nazirliyinin girişimləri
Suriya Müdafiə Nazirliyi ölkədəki silahlı qrupların orduya birləşdirilməsi üçün danışıqlar aparır. Şam rejiminə yaxın mənbələrə görə, gələcəkdə ordu məcburi hərbi xidmət yerinə könüllülərdən ibarət peşəkar orduya əsaslanacaq. Bu məqsədlə bir çox silahlı qruplarla artıq razılıq əldə edildiyi iddia edilir.
Lakin SMO-nun bu prosesdə necə bir mövqedə olacağı hələ də məlum deyil. Suriya mətbuatı bildirir ki, SMO-da xidmət edən zabitlər Suriya Müdafiə Nazirliyinin strukturunda xüsusi bir statusa malik ola bilər. Amma proseslər Şam hökumətinin bəyan etdiyi kimi vahid ordu yaratmaqdan hələ çox uzaqda olduğunu göstərir.
Şamın idealist planları və əsas problemlər
Suriya rəhbərliyi “dini, məzhəbi və etnik fərqlərdən azad olan vahid bir ordu” yaradılacağını iddia edir. Lakin bu, hələlik idealist bir yanaşmadan başqa bir şey deyil. Çünki Suriya yalnız razılaşma əldə edilən qruplardan ibarət deyil. Heyət Tahrir əş-Şam (HTŞ) ittifaqına daxil olmayan və ya bu ittifaqa qarşı çıxan bir çox silahlı qrup və tayfa proseslərdən kənarda qalır.
Məsələn:
1. Dera və Suveyda tayfaları: Xüsusilə Suveyda Dürziləri, “şərtlərimiz qəbul olunmayana qədər silahımızı yerə qoymayacağıq” mövqeyindədir. Bu tayfaların İsrail tərəfindən manipulyasiya edildiyi də qeyd olunur.
2. Əl-Tənəf bölgəsi: ABŞ tərəfindən dəstəklənən qüvvələr burada Suriya ərazisinin təxminən 20%-nə nəzarət edir.
3. Dəclə-Suriya çölündəki İŞİD: Hələ də bölgədə varlığını qoruyur.
4. YPG/PKK-nın mövqeyi: ABŞ-ın dəstəklədiyi YPG/PKK nə silahlarını yerə qoyur, nə də nəzarət etdiyi ərazilərdən imtina edir. Bu terror təşkilatı ilə bağlı məsələlər hələ də həll olunmamış qalır.
Suriya Milli Ordusunun çətinlikləri
Abdullah Ağar qeyd edir ki, SMO hazırkı proseslərdə ən çox zərər görən tərəflərdən biridir. HTŞ-nin SMO-ya qarşı təzyiq göstərərək onun nəzarətindəki 6 sərhəd keçid məntəqəsini alması bu gərginliyin nümunəsidir. SMO, Şam rejimi ilə qarşıdurma riskindən qaçmaq üçün güzəştə getsə də, bu addım təşkilat daxilində narazılıq yaradıb.
Bundan əlavə, SMO və Suriya Geçici Hökumətinin (SGH) hüquq və mövqeyinin müzakirələrdən kənarda qalması, bu qurumların gələcəkdə hansı rolu oynayacağı sualını ortaya çıxarır. SMO-nun həm YPG/PKK, həm də digər terror təşkilatlarına qarşı ən fəal mübarizə aparan qrup olduğu vurğulanır.
HTŞ və Suriyanın topraq bütövlüyü
HTŞ-nin Suriya ərazisində güc əldə etməsinə baxmayaraq, Suriya torpaqlarının bütövlüyü üçün əsas məsələlərdə hələ də təsirli addımlar atmaması tənqid olunur. Xüsusilə YPG/PKK-nın nəzarətində olan ərazilərin geri alınması ilə bağlı heç bir iradə göstərilməyib.
Abdullah Ağar yazır:
“HTŞ-nin YPG/PKK-ya qarşı hər hansı bir mövqedə olmaması düşündürücüdür. Nəyi gözləyirlər? YPG/PKK-nın nəzarətindəki torpaqlar Suriya torpaqları deyilmi? YPG/PKK hər gün Halepdə Eşrefiye və Şeyh Maksud kimi məhəllələrdə günahsız insanları hədəf alır, amma buna qarşı bir tədbir görülmür”.
Geosiyasi çoxmərtəbəli oyun
Suriya böhranında yalnız yerli deyil, eyni zamanda beynəlxalq oyunçuların təsiri də böyükdür. Suudi Ərəbistan, BƏƏ, İran, İsrail və ABŞ kimi ölkələrin Suriya üzərində fərqli maraqları var və bu, vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir.
Nəticə
SMO hazırda Suriya torpaqlarının bütövlüyü uğrunda mübarizədə ən çox çətinlik çəkən və qurban verən qüvvədir. Lakin onun hüquqları və gələcəyi ilə bağlı ciddi müzakirələrdən kənarda qalması böyük ədalətsizlikdir. Abdullah Ağar qeyd edir ki, bu proseslərdə SMO-nun haqq etdiyi yeri tutması və Suriya böhranında ədalətli həllin təmin olunması vacibdir.
Abdullah AĞAR, Türkiyə ƏLAQƏLİ XƏBƏRLƏR
XƏBƏR LENTİ
18 Yanvar 2025
17 Yanvar 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ