Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Sovet elitasının uşaqları - bərabərlik pərdəsi arxasında imtiyazlar
Rəsmi olaraq SSRİ-də siniflər olmayıb, ideologiya ümumbəşəri bərabərlik və ədaləti özündə ehtiva edib. Halbuki, reallıqda ölkədə xüsusi zümrə (kasta) - nomenklatura, yəni övladları digərlərindən tamam fərqli yaşayan partiya və dövlət elitası mövcud olub. Bu “adi sovet uşaqları” əslində imtiyazlı təbəqəni təşkil ediblər, onlar haqqında açıq danışmamağa çalışıblar.
Yüksək vəzifəli məmurların övladları Moskvanın və böyük şəhərlərin ən yaxşı məktəblərində oxuyub, çox vaxt xarici dilləri, riyaziyyatı, fizikanı dərindən öyrənib, güclü müəllimlər isə hər bir “şagirdə” xüsusi diqqət yetiriblər.
Bu məktəblərdən nüfuzlu universitetlərə və akademiyalara birbaşa yol açılıb. Qəbul tez-tez telefonla aparılıb. İmtahanlar formal olaraq mövcud olub və suallar cavabları ilə birgə hazır yazılıb. Halbuki, əksər sovet yeniyetmələri üçün bu, əlçatmaz olub.
Artıq tələbəlik illərindən belə uşaqlara yüksək başlanğıc vəzifələr - Mərkəzi Komitədə, Xarici İşlər Nazirliyində, strateji tədqiqat institutlarında, nazirliklərdə və hətta DTK-da təcrübə keçmək təklif olunub. Adi adam üçün əlçatmaz olan yerlərə elitanın övladları dəvətlə daxil olublar. Üstəlik, bir çoxları universitetin kafedrasında hərbi təlim keçərək zabit rütbəsi qazanıblar.
SSRİ-də çox şey çatışmayıb: ərzaq, texnologiya, geyim, dərman. Elita üçün xüsusi paylama mərkəzləri mövcud olub: idxal pendirləri, yapon texnologiyası, Yuqoslaviyadan gələn geyimlər və hətta fransız ətirləri satan mağazalar.
Onların dəyəri adi sovet ailəsinin gəlirindən bir neçə dəfə çox olub. Buna görə də, dəbdə olan Amerikanın “Levi's” və “Wrangler” cins şalvarları, rəngarəng gödəkçələr və maqnitofonlar, audio və video avadanlığı, disk və kasetlər hər kəsin əlinə keçməyib. “Yves Saint Laurent”, “Chanel”, “Lancome” ətirləri də çətin tapılıb. Yalnız bir neçə nəfər “Dior” pomadasını almağa cəsarət edib. Çünki orta əmək haqqı 120 rubl olduğu halda, pomada 25 rubla başa gəlib.
Valideynləri sayəsində bu cür uşaqların ağız dadı da fərqli olub. Elit bir evdə banan, ananas, İran xurması tapmaq mümkün olub. SSRİ vətəndaşları böyük çətinliklə və baha qiymətə ətlə balıq almalı olduqları halda elitanın uşaqları nadir meyvə və ərzaqları çox uzun növbələrin yarandığı mağazalardan deyil, xüsusi distribyutorlardan əldə ediblər.
“Cacique” və “Pele” kimi xaricdən gətirilən hazır qəhvə markaları üçün də böyük növbələr yaranıb. Çox təvazökar yaşayan SSRİ sakinləri bəzən bir qutusunun qiyməti 6-7 rubl olan qəhvəni ala bilməyiblər. Bu uşaqlar elit evlərdə, çox vaxt Moskvanın mərkəzində və ya qapalı ərazilərdə yaşayıb, tibbi xidmət, bufet və xarici nəşrə çıxış imkanı olan MK və Nazirlər Sovetinin istirahət evlərində dincəliblər. Xaricə səfər adi sovet adamı üçün fantaziya olsa da, nomenklaturanın uşaqları asanlıqla Bolqarıstana, Fransaya, Yuqoslaviyaya, ADR-ə, hətta kapitalist ölkələrinə uçublar.
Bu uşaqlar nəinki daha yaxşı yaşayıblar, həm də idarəetməyə, beynəlxalq əlaqələrə, resurslara çıxışa, maneəsiz karyera qurmağa hazırlanıblar.
Məsələn, SSRİ-nin faktiki rəhbəri Brejnevin oğlu Yuri Brejnev xarici ticarət naziri olub. Andropovun, Suslovun, Kosıginin və başqalarının övladları yüksək vəzifələr alıblar, institutları, şöbələri və beynəlxalq layihələri idarə ediblər. Eyni zamanda, ideoloji cəhətdən onlar əhalinin qalan hissəsindən heç də fərqlənməyiblər: pioner düşərgələrində iştirak ediblər, nümayişlərə gediblər, “Pravda” qəzetini oxuyublar. Ancaq onlarla adi mühəndislərin və ya müəllimlərin övladları arasında böyük uçurum olub.
“Qızıl” uşaqların öz “dairə”si olub. Digər uşaqların burada peydə olması nadir hallarda baş verib. Bu, yalnız elitadan kimsə adi ailədən olan bir tanışını himayə etmək qərarına gəldikdə baş verib. Elita isə heç də tez-tez adi ailələrdən olan həmyaşıdlarına diqqət yetirməyib.
Sovet İttifaqında mənzillər insanlara yalnız xüsusi xidmətlərinə görə verilib. Moskvada partiya elitası, mədəniyyət xadimləri və digər yüksək vəzifəli məmurlar üçün xüsusi olaraq tikilmiş çoxlu evlər olub. Bütün mənzillərdə hər cür şərait yaradılıb: isti və soyuq su, kanalizasiya, qaz sobası, ayrıca telefon və girişlər elektrik liftləri ilə təchiz olunub.
Yaşayış binalarının damlarında terraslar və hətta solaryum üçün xüsusi məkan da dizayn edilib. Panoramik mənzərəli nəhəng pəncərələr, palıd parket, hündür tavanlar inanılmaz lüks hesab olunub. Sovet elitasının övladları əslində sadəcə uşaqlar olmayıb. Onlar gələcəyin diplomatları, partiya üzvlərini formalaşdıran xüsusi sistemin nümayəndələri olublar.
“Qızıl uşaqlar”ın həyatı SSRİ əhalisinin əksəriyyətinin həyatı ilə kəskin ziddiyyət təşkil edib, lakin bütün bunlar bərabərlik və “hər şey xalq üçün” ritorikası ilə ört-basdır edilib.
İlkin Nəcəf, xüsusi olaraq Musavat.com üçün
XƏBƏR LENTİ
23 Iyul 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ