Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Korona ilə üçüncü qış qarşıda - başqa virusların təhlükəsi ilə də üz-üzəyik?
Həkim Mərdan Əliyev: “Xəstəlik yüngül keçir deyə insanlar xəstəxanaya müraciət eləmirlər”
Neçə vaxtdır ölkədə COVİD-19-a yoluxanların sayı ikirəqəmli, hətta birrəqəmli səviyyəyə düşüb. Havaların soyuması isə infeksiya sayının artmasına yox, azalmasına gətirib. Bu, nə ilə bağlıdır? Payız-qış mövsümündə yoluxmanın təzədən 3 və ya 4-rəqəmli olması mümkünmü, yoxsa koronovirus artıq tarixdir?
Nə vaxtsa onun daha ağır ştamının meydana çıxması necə, gözləniləndirmi?
Burun axması, öskürək, qızdırma - bu simptomlar heç də həmişə koronavirusdan qaynaqlanmır. Payız və qış digər patogenlərin yüksək olduğu mövsümdür. Qarşıdan isə koronavirus pandemiyasının üçüncü qışı gəlir. Sual olunur: bu dəfə qış necə keçəcək?
Həkimlər dəqiq proqnozlar verməyin mümkün olmadığını deyir. Ancaq dəqiq olan odur ki, ilkin vəziyyət əvvəlki illərlə müqayisədə daha yaxşıdır. Əhalidə immunitet daha qabarıq şəkildə özünü göstərib. Bir tərəfdən peyvənd, digər tərəfdən infeksiyalar sayəsində. Beləliklə, bu qış daha çox insan virusdan müəyyən dərəcədə qorunur. Amma o da aydındır ki, koronavirus xəstəliyin yeganə mənbəyi olmayacaq. Axı öskürək, burun axması və ya atəş kimi simptomlara səbəb ola biləcək digər dövran edən patogenlər var.
Bəs görəsən, özünü ən çox göstərən viruslar hansılardır və nələrə diqqət etməliyik? Bu mövsüm daha çox hansı virusla vuruşacağıq?
İnfeksionist-hepatoloq Mərdan Əliyev mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a dedi ki, COVİD-19-a yoluxanların sayında artım müşahidə edilmir: “Hazırda payız mövsümüdür, qışa da az qalıb. Amma hələ ki artım müşahidə etmirik. Qış mövsümündə havalar soyuduqca artım müşahidə edilə bilər. Amma ciddi artım olmayacaq, çünki artıq Avropa ölkələrində bir aya yaxındır ki, yoluxma sayında çoxalma qeyd edilir. Bizdə də bu artımın olması mümkündür. Amma böyük ehtimalla artma olarsa da, 200-300-dən artıq rəqəm olmayacaq. Bu, nə ilə bağlıdır? Bizdə indi artımın olmaması həm insanların COVİD-i yüngül keçirməsi ilə, həm də yoluxanların azalması ilə bağlıdır. Xəstəlik yüngül keçir deyə insanlar xəstəxanaya müraciət eləmirlər. Ev şəraitində və yaxud ambulator şəkildə müalicə alırlar, test vermirlər deyə bu özünü statistik rəqəmlərdə də göstərmir. Ona görə hazırda 90-95 faiz hallarda COVİD-19 infeksiyası çox yüngül şəkildə gedir. Bu da onunla əlaqədardır ki, artıq insanlar bu xəstəliyə yoluxub sağalıblar deyə ikinci dəfə yüngül keçir və yaxud da az hallarda olsa da peyvənd olunublar, yoluxmayıblar. Artıq immunitet var deyə yüngül şəkildə keçirirlər. Digər tərəfdən, bu xəstəliyin virulent və patogenliyi dünyada azalıb. Bu da onun letallığını və ağır keçirmə riskini azaldır”.
Bununla belə, həkim vurğulayır ki, koronavirus olmasa da, payız-qış mövsümündə hər il olduğu kimi kəskin tənəffüs virus infeksiyalarının sayı artıb: “Bunlar əhalinin el arasında dediyi qripdir. Amma təbii ki, bu qrip deyil. Qripə oxşar viruslardır. Onların sayı 200-ə qədərdir. Hazırda insanlar arasında viruslar yayılıb. Bu kəskin respirator virus infeksiyalarından biridir, koronavirus deyil. Əsasən boğaz ağrısı ilə başlayır. Tədricən ağırlaşır. Kəskin bronxit əlamətləri verir. Yəni bəlğəmli öskürək müşahidə edilir. Ondan başqa, rinovirus ola bilər, paraqrip, adenavirus ola bilər. Uşaqlarda daha çox burun axma, burun tutulması, asqırma şikayətləri ilə özünü göstərir, bir neçə gün də ön planda bu əlamətlər olur. Qızdırma, halsızlıq çox vaxt müşahidə olunmur. Qorunmaq üçün nə etmək lazımdır? Əgər uşaq xəstədirsə, onları məktəbə, bağçaya buraxmamaq lazımdır. Evlərin havalandırılması, qidalanma, yuxu rejiminə diqqət etmək lazımdır. Bunlar əsas amillərdir ki, insanlar xəstəliyə yoluxmasınlar, yaxud yüngül keçirsinlər”.
Qeyd edək ki, Robert Koch İnstitutunun (RKI) hesabatında kəskin respirator infeksiyalara səbəb olan dörd başqa virus haqqında məlumat verilib: qrip, kərgədan, paraqrip və tənəffüs sinsitial virusları. Qrip virusları real qripin törədiciləridir. Bildirilir ki, bu qış həmin viruslardan qorunmaqda fayda var: “Onlar Almaniyada hər il mövsümi infeksiya dalğasına səbəb olurlar ki, bu da adətən yanvar ayında başlayıb və üç-dörd ay davam edir. Bununla belə, koronavirusdan qorunma tədbirləri sayəsində son iki il yarım ərzində qrip infeksiyaları - qrip dalğaları kimi faktiki olaraq yoxa çıxdı. Qrip mövsümü, yəni qrip viruslarının ən çox dövr etdiyi dövr şimal yarımkürəsində oktyabrın əvvəlində başlayıb. O vaxtdan bəri RCT bu ölkədə bu patogenlərlə daha çox yoluxma hallarını qeyd etdi. Təkcə oktyabrın son həftəsində 2152 qripə yoluxma halı qeydə alınıb, bunu son hesabatda dərc olunan qeydə alınmış yoluxucu xəstəliklərin statistikası da sübut edir.
Qrip nə qədər təhlükəlidir sualına isə qurumdan belə cavab verilib. Qrip viruslarının törətdiyi infeksiyalar xüsusilə yaşlılarda və ya immun sistemi zəif olanlarda, xüsusilə risk altında olan insanlarda ağır, bəzən hətta ölümcül ola bilər. Buna görə Peyvənd üzrə Daimi Komitə (Stiko) illik qripə qarşı peyvənd etməyi tövsiyə edir. Sağlam insanlarda ağır və ya ölümcül kurs olduqca nadirdir.
RCT-yə görə, əsas qayda budur ki, yoluxmuşların təxminən üçdə birində qızdırma, əzələ ağrıları və ya baş ağrıları kimi simptomlar inkişaf edir, üçüncüsü soyuqdəyməyə bənzər daha yüngül simptomlar inkişaf etdirir, digər üçdə birində isə heç bir simptom yoxdur. Qrip infeksiyasının məkrliyi ondadır ki, simptomlar birdən ortaya çıxır. Onlar adətən 5 ya da, 7 gün davam edir.
Paraqrip virusları isə qripə bənzər simptomlar yaradır. Ensiklopediyada deyilir ki, tənəffüs yollarının daha dərin hissələri tez-tez təsirlənir. Ağciyərlərin iltihabı ola bilər. Ən pis halda xəstəliyin ağır gedişi “Pseudohemoptysis”ə səbəb ola bilər. Bu, qırtlaq və səs tellərinin ətrafındakı selikli qişanın iltihablandığı bir tənəffüs xəstəliyidir. “Pseudohemoptysis”in tipik əlamətləri hürən öskürək, nəfəs alarkən fit səsləri və yüngül nəfəs darlığıdır. Simptomlar adətən bir neçə gündən sonra öz-özünə yox olur. Bununla belə, paraqrip viruslarının yaratdığı infeksiyalar, xüsusən də immun çatışmazlığı olan körpələrdə ölümcül ola bilər".
İnstitut rinovirus infeksiyası və bunun əmələ gəlmə səbəbləri barədə də məlumat verib: “Rinoviruslar bütün qrip infeksiyalarının təxminən yarısına səbəb olur. Hazırda 100-dən çox müxtəlif növ patogenlərin birbaşa təmas və ya damcı yolu ilə ötürüldüyü məlumdur. Onlar əsasən burun və boğazın selikli qişalarına təsir göstərir. Koronavirus kimi, rinoviruslar da sürətlə dəyişə bilən RNT viruslarıdır, buna görə də bu patogenlərə qarşı profilaktik peyvənd hələ hazırlanmayıb.
Onlar nə qədər təhlükəlidirlər? Rinoviruslar qızdırma, öskürək və boğaz ağrısı kimi tipik soyuqdəymə simptomlarına səbəb ola bilər. Simptomlar bir neçə gün davam edir, sonra öz-özünə yox olur. Rinoviruslar xüsusilə yaşlılar və immun sistemi zəif olan insanlar üçün təhlükəlidir. Viruslar elmi jurnalında 2016-cı ildə nəşr olunan İsveçrə araşdırmasına görə, onlar bəzən infeksiyanın yaratdığı ağır pnevmoniyadan əziyyət çəkə bilərlər və astma kimi xroniki tənəffüs xəstəlikləri pisləşə bilər".
Afaq MİRAYİQ,
“Yeni Müsavat”
XƏBƏR LENTİ
12 Oktyabr 2024
11 Oktyabr 2024
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ