Onlayn ictimai-siyasi qəzet
İran enerji böhranı ilə üz-üzə: səbəblər və təsirlər
Dünyanın ən böyük təbii qaz və xam neft ehtiyatlarına sahib olan İran hazırda ciddi enerji böhranı ilə mübarizə aparır. Ölkə daxilində enerji çatışmazlığı həm iqtisadi, həm də sosial sahələrdə dərin problemlərə səbəb olub. Böhranın yaranma səbəbləri arasında illərlə davam edən beynəlxalq sanksiyalar, idarəetmə problemləri, köhnəlmiş infrastruktur, israfçı enerji istehlakı və İsrail tərəfindən həyata keçirilən hücumlar önə çıxır.
Enerji böhranının kökləri
İran dünyada ən böyük qaz ehtiyatlarına və dördüncü ən böyük neft rezervlərinə sahib ölkələrdən biridir. Lakin, bu zəngin ehtiyatlar ölkənin enerji ehtiyaclarını ödəməyə kifayət etmir. Böhran əsasən aşağıdakı səbəblərə bağlanır:
1. Beynəlxalq sanksiyalar: İllərlə davam edən iqtisadi sanksiyalar İranın enerji sektorunun modernləşdirilməsinə və texnologiya transferinə ciddi maneələr yaradıb. Xüsusilə, neft və qaz emalı zavodlarının yenilənməsindəki çatışmazlıqlar enerji istehsalını azaldıb.
2. İdarəetmə problemləri: Uzun müddət davam edən sistematik idarəetmə səhvləri enerji sektorunun effektiv fəaliyyətinə əngəl olub. Planlaşdırma çatışmazlığı və korrupsiya nəticəsində infrastrukturun inkişafı mümkün olmayıb.
3. Köhnəlmiş infrastruktur: Ölkənin neft və qaz sektorundakı avadanlıqlar köhnəlib. Bu, həm istehsalın azalmasına, həm də enerji itkilərinin artmasına səbəb olub.
4. İsrafçı istehlak: İran enerji subsidiyalarına görə dünyada ən aşağı enerji qiymətlərindən birinə malikdir. Bu, israfçı istehlakı artıraraq, böhranın daha da dərinləşməsinə şərait yaradıb.
5. İsrailin hədəfli hücumları: İsrail tərəfindən İranın enerji infrastrukturlarına qarşı həyata keçirilən kiber hücumlar və digər sabotaj aktları enerji sektorunu zəiflədir.
Böhranın təsirləri
Enerji çatışmazlığı İranın daxili siyasətinə və iqtisadiyyatına ciddi təsir göstərib.
• İqtisadi tənəzzül: Enerji ixracı İranın iqtisadi əsaslarını təşkil edir. Neft və qaz hasilatında yaranan problemlər ölkənin xarici valyuta gəlirlərini azaldıb.
• Cəmiyyət üzərində təsirlər: Elektrik və qaz kəsintiləri əhali arasında narazılıq yaradıb. Enerji çatışmazlığı sənaye sektorunda istehsalın azalmasına və işsizliyin artmasına səbəb olub.
• Regiona təsir: İran enerji ixracatında etibarsız bir tərəfdaşa çevrilib. Bu, ölkənin regiondakı nüfuzunu zəiflədib və enerji bazarında rəqabətə mənfi təsir göstərib.
Gələcək perspektivlər
İranın enerji sektorunda böhranın həlli üçün ciddi islahatlara ehtiyac var. Beynəlxalq sanksiyaların yüngülləşdirilməsi, infrastrukturların modernləşdirilməsi və istehlak mədəniyyətinin dəyişdirilməsi vacibdir. Lakin, ölkənin siyasi izolyasiyası və regional rəqabət bu islahatların həyata keçirilməsini çətinləşdirir.
Azərbaycan baxımından əhəmiyyəti
İranın enerji böhranı Azərbaycan üçün həm risklər, həm də fürsətlər yaradır. Bölgədəki enerji bazarının dəyişməsi Azərbaycanın neft və qaz ixracatında yeni bazarlara çıxışını asanlaşdıra bilər. Bununla yanaşı, İranla qonşuluqda baş verən istənilən sabitliksizlik Azərbaycanın təhlükəsizlik maraqlarını da təhlükə altına sala bilər.
Xülasə olaraq, İranın enerji böhranı qlobal enerji bazarında ciddi dəyişikliklərə səbəb ola biləcək mürəkkəb bir məsələdir. Azərbaycanın bu prosesi diqqətlə izləməsi və ona uyğun strategiyalar hazırlaması zəruridir.
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
20 Aprel 2025
19 Aprel 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ