Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Dünyada silaha çəkilən xərclər 60 ilin rekorduna çatdı – İlginc hesabat
2024-cü ildə qlobal hərbi xərclər 2023-cü illə müqayisədə 9,4 faiz artaraq 2,718 trilyon dollara çatıb. Musavat.com xəbər verir ki, bu məlumat Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (SIPRI) yeni hesabatında əksini tapıb. Hesabata görə, bu, soyuq müharibənin bitməsindən bəri ən böyük illik artımdır.
İnstitutun ekspertlərinin fikrincə, dünyanın bütün regionlarında hərbi xərclər artıb, xüsusilə Avropa və Yaxın Şərqdə sürətli artım müşahidə olunub. Beş ölkə - ABŞ, Çin, Rusiya, Almaniya və Hindistan - dünyanın ümumi hərbi xərclərinin 60 faizini təmin edib və ümumi xərclər 1,635 trilyon dollar təşkil edib. Ümumilikdə, ən çox müdafiə xərclərinə malik 15 ölkə 2024-cü ildə xərclərini artırıb. Qlobal ÜDM-in hərbi ehtiyaclara ayrılan payı 2024-cü ildə 2,5 faizə yüksəlib.
Avropada (Rusiya da daxil olmaqla) hərbi xərclər 17 faiz artaraq 693 milyard dollara çatıb: "Ukraynada müharibənin üçüncü hərbi xərclər bütün qitədə artmaqda davam edib və bu, Avropanın hərbi xərclərini Soyuq Müharibənin sonunda müşahidə edilən səviyyələrdən yuxarı qaldırıb. Malta istisna olmaqla, bütün Avropa ölkələri 2024-cü ildə hərbi xərclərini artırıb".
2024-cü ildə bəzi Mərkəzi və Qərbi Avropa ölkələri "yeni xərc öhdəlikləri və geniş miqyaslı satınalma planları həyata keçirildiyi üçün hərbi xərclərdə görünməmiş artım" yaşayıb. Almaniyanın xərcləri 28 faiz artaraq 88,5 milyard dollara çatıb ki, bu da Mərkəzi və Qərbi Avropada ən yüksək, dünyada isə dördüncü böyük xərcdir. Polşanın hərbi xərcləri 2024-cü ildə 31 faiz artaraq 38 milyard dollara çatıb ki, bu da ölkə ÜDM-nin 4,2 faizini təşkil edir.
Bütün NATO üzvləri 2024-cü ildə hərbi xərclərini artırıblar. Alyans ölkələri üzrə ümumi rəqəm 1,506 trilyon dollar təşkil edib. NATO-nun 32 üzvündən 18-i ÜDM-in ən azı 2 faizini orduya xərcləyib. Bu, NATO-nun 2014-cü ildə hərbi xərclərə dair təlimatları qəbul etməsindən bəri ən yüksək səviyyədir.
ABŞ-ın hərbi xərcləri 5,7 faiz artaraq 997 milyard dollara çatıb ki, bu da NATO-nun ümumi hərbi xərclərinin 66 faizini və 2024-cü ildə dünya üzrə ümumi xərclərin 37 faizini təşkil edir. 2024-cü il üçün ABŞ büdcəsinin əhəmiyyətli bir hissəsi Rusiya və Çin qarşısında strateji üstünlüyünü qorumaq üçün hərbi imkanların, o cümlədən nüvə potensialının modernləşdirilməsinə ayrılıb.
NATO-nun Avropa üzvləri müdafiəyə ümumilikdə 454 milyard dollar xərcləyib, bu, alyansın ümumi xərclərinin 30 faizini təşkil edir.
SIPRI-nin hesablamalarına görə, 2024-cü ildə Rusiyanın hərbi xərcləri 149 milyard dollara çatıb ki, bu da 2023-cü illə müqayisədə 38 faiz və 2015-ci il səviyyəsindən iki dəfə çoxdur. İnstitut qeyd edir ki, ötən il Rusiya ÜDM-in 7,1 faizini və bütün büdcə xərclərinin 19 faizini silah-sursata xərcləyib.
Ukraynanın hərbi xərcləri 2024-cü ildə 2,9 faiz artaraq 64,7 milyard dollara çatıb. Bu, ölkə ÜDM-nin 34 faizi deməkdir. Onun həcminə görə Ukrayna hərbi maliyyə yükü baxımından dünyada birinci yerə çıxıb.
2024-cü ildə Yaxın Şərqdə hərbi xərclər 2023-cü ildən 15 faiz, 2015-ci ildən isə 19 faiz çox olmaqla 243 milyard dollara çatıb.
Bu zaman İsrailin hərbi xərcləri 65 faiz artaraq 46,5 milyard dollar olub. Bu, 1967-ci il Altı Günlük Müharibədən bəri ən böyük illik artımdır. SIPRI-nin məlumatına görə, bu, Qəzzada hərbi əməliyyatların davam etməsi və Livanın cənubunda şiə Hizbullah təşkilatı ilə münaqişənin genişlənməsi ilə izah edilir. Hesabatda deyilir ki, İsrail ÜDM-nin 8,8 faizini bu məqsədlərə xərcləyir ki, bu da dünyada ikinci ən yüksək göstəricidir. Livanın hərbi xərcləri iqtisadi böhran və siyasi təlatümlər səbəbindən uzun illər davam edən azalmadan sonra 58 faiz artaraq 635 milyon dollara çatıb.
İranın hərbi xərcləri 2024-cü ildə 10 faiz azalaraq 7,9 milyard dollara düşüb. SIPRI hesabatında deyilir: “Sanksiyaların İrana təsiri onun xərcləri artırmaq imkanlarını ciddi şəkildə məhdudlaşdırıb”.
Dünyanın ikinci ən böyük hərbi xərclərinə malik olan Çin 2024-cü ildə onları 7 faiz artıraraq təxminən 314 milyard dollara çatdırıb. Asiya və Okeaniyadakı bütün hərbi xərclərin 50 faizi bu ölkənin payına düşüb. SIPRI hesabatında materik Çindən ayrı hesablanan Tayvanın xərcləri 1,8 faiz artaraq 16,5 milyard dollar olub.
Yaponiyanın müdafiə xərcləri 21 faiz artaraq 55,3 milyard dollara çatıb ki, bu da 1952-ci ildən bəri ən böyük illik artımdır.
İnstitutun məlumatına görə, Hindistanın hərbi xərcləri (dünyada beşinci) 1,6 faiz artaraq 86,1 milyard dollara çatıb.
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
28 Aprel 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ