Onlayn ictimai-siyasi qəzet
100 gün anlayışı böyük siyasətə necə gəldi? Franklin Ruzveltdən başlayan ənənə
ABŞ Prezidenti Donald Trampın ikinci prezidentliyinin ilk 100 günü tamamlandı. Dünya siyasətində isə bir daha klassik bir sual aktuallaşdı: Prezidentin 100 günü nəyə görə bu qədər əhəmiyyətlidir?
Musavat.com-un bu məqaləsində həm Trampın ilk 100 gündə etdiyi və etmədiyi işləri təhlil edəcəyik, həm də “ilk 100 gün” anlayışının siyasətdə necə yaranıb böyük siyasətə çevrildiyini izah edəcəyik.
:max_bytes(150000):strip_icc():format(webp)/Roosevelt-Fireside01-3000-3x2-gty-5c521c054cedfd0001ddb848.jpg)
1933, 3 mart, radioda Ruzvelt danışır...
“Prezidentin ilk 100 günü” anlayışı ilk dəfə ABŞ prezidenti Franklin Delano Ruzvelt dövründə formalaşdı. O, 3 mart 1933-cü ildə ABŞ radiosu ilə çıxışında Amerika xalqına "Mənə 100 gün verin...", ifadəsini işlədib.
• 4 mart 1933-cü ildə vəzifəyə başlayan Ruzvelt, ABŞ tarixinin ən ağır böhranlarından biri olan Böyük Depressiya dövründə dərhal genişmiqyaslı islahatlara başladı.
• İlk 100 gün ərzində Konqresə 15 əsas qanun layihəsi təqdim etdi və onların hamısı qəbul olundu.
• Bu sürətli və radikal addımlar ABŞ iqtisadiyyatında və sosial sistemində inqilabi dəyişikliklər yaratdı.
Ruzvelt özü 8 iyul 1933-cü ildə radio ilə etdiyi məşhur çıxışında “bu 100 gündə nələr etdik” ifadəsini işlədərək siyasətdə bu anlayışın əsasını qoydu.
O vaxtdan bəri ABŞ-da hər bir prezidentin ilk 100 günü onun sürəti, bacarığı və istiqamətini ölçmək üçün siyasi meyar kimi qəbul olunur.
⸻
Trampın 100 günü: Dünya başqa bir dünyaya çevrildi, amma...
Donald Tramp Ağ Evə qayıdarkən “ilk 100 gündə Amerikada yeni bir səhifə açacağıq” demişdi. İndi isə bu 100 gün tamam olub və fəaliyyətinin ilk nəticələri görünür.
Trampın müsbət addımları
1. Ailə dəyərlərinin qorunması və LGBT ideologiyasına qarşı tədbirlər
• ABŞ-da yalnız iki cinsin (kişi və qadın) tanınacağı rəsmən elan edildi.
• Transgender siyasətinə qarşı sərt addımlar atıldı; transgender fərdlərin ABŞ ordusunda xidmətinə məhdudiyyətlər tətbiq olundu.
• LGBT ideologiyasının dövlət qurumlarında yayılması məhdudlaşdırıldı.
Bu qərarlar Amerikada ənənəvi ailə institutunun qorunması baxımından mühüm dönüş nöqtəsi kimi qiymətləndirilir.
2. Təhsil sistemində patriotik yanaşmanın gücləndirilməsi
• Tramp administrasiyası “Patriotik təhsil” təşəbbüsünü irəli sürdü. Məqsəd: Amerika tarixinin müsbət tərəflərini vurğulamaq və milli dəyərlərə hörmət təlqin etmək.
3. İmmiqrasiya siyasətində sərtləşmə
• ABŞ sərhədlərində nəzarət gücləndirildi. Meksika sərhədində yeni maneələr quruldu, qanunsuz miqrasiyaya qarşı tədbirlər sərtləşdirildi.
Trampın edə bilmədikləri
1. Müharibələrin dayandırılması
• Tramp Ukrayna-Rusiya müharibəsini bir günə dayandıracağını vəd etsə də, bu vəd reallaşmadı.
• Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski ilə bir neçə görüş keçirilsə də (o cümlədən Roma Papası Fransiskin dəfn mərasimində), konkret sülh razılaşması əldə olunmadı.
• Yaxın Şərqdə, xüsusilə Qəzzada, qan tökülməsi davam edir.
2. İqtisadi sabitliyin tam bərpası
• Trampın tətbiq etdiyi sərt gömrük rüsumları dünya ticarətinə və ABŞ bazarına zərbə vurdu.
• Bir çox sektorda səhmlər dəyər itirdi, bazarlarda qeyri-sabitlik artdı.
• Nəticədə Tramp administrasiyası ticarət müharibələrinə 3 aylıq fasilə vermək məcburiyyətində qaldı.
3. İranla diplomatik uğurlar
• Tramp administrasiyası Omanda və Romada İranla dolayı danışıqlar təşkil etsə də, real nəticə əldə olunmadı.
⸻
Niyə 100 gün bu qədər önəmlidir?
Tarixi təcrübə göstərir ki, 100 gün yeni liderin:
• İradəsini,
• Sürətini,
• Prioritetlərini,
• Ən əsası isə sistemli dəyişiklik yaratmaq gücünü ölçmək üçün optimal bir zamandır.
Franklin Ruzvelt 100 gün ərzində Böyük Depressiyanı aşmaq üçün iqtisadi və sosial sistemdə inqilabi dəyişikliklər etdi. Donald Tramp isə bu 100 gündə:
• Ənənəvi ailə və milli dəyərləri müdafiə etdi,
• Amma beynəlxalq müharibələri dayandıra bilmədi,
• İqtisadiyyatda tam sabitlik yarada bilmədi.
⸻
Yekun: 100 gündə yeni dünyanın çalarları
Donald Trampın ilk 100 günü göstərdi ki:
• ABŞ daxildə mühafizəkar və ailə dəyərlərinə əsaslanan yeni bir siyasi kurs seçib.
• Dünya isə hələ də müharibə və qeyri-sabitlik təhlükəsi altında qalır.
Musavat.com-un analizi göstərir ki, Trampın ilk 100 günü:
• İdeoloji sahədə ciddi dəyişikliklər gətirib,
• Əməkdaşlıq və sülh istiqamətində isə hələ də açıq suallar buraxıb.
Bir fakt dəyişməzdir:
Dünya artıq əvvəlki dünya deyil.
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
28 Aprel 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ