Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Tarixin gedişatını dəyişən casus- Kim Filbi SSRİ-yə qarşı yaradılan bloka mane olub
“Kembric beşliyi” - Kembric universitetinin beş məzununu təsvir etmək üçün istifadə edilən termindir. Beşliyə Kim Filbi, Entoni Blant, Qay Bergess, Donald Maklin və Con Kernkros daxil olub. Onların hamısı II dünya müharibəsi və soyuq müharibə illərində SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi (DTK - KQB) üçün çalışıblar. Lakin bu beşliyin əsas siması Kim Filbi olub.
“Kembric beşliyi”nə Hindistandan gedən yol
Kim dünyaya gələndə atası Sent Con Filbi Hindistanda Britaniya müstəmləkə administrasiyasında işləyib və kral İbn Səudun müşaviri olub. İngiltərənin ən qədim ailələrindən birinin nümayəndəsi Kim Filbi məhz bu səbəbdən Hindistanda anadan olub.
Bununla belə, Filbi çox vaxt İngiltərədə nənəsinin yanında olub və Vestminster məktəbində oxuyub, 1929-cu ildə Kembricdəki kollecə daxil olub. Məhz orada sosializm ideyalarına marağı yaranıb. 1933-cü ildə Kim Filbi müvəqqəti olaraq Vyanaya köçsə də, Avstriyanın nasist qoşunları tərəfindən tutulması təhlükəsi səbəbindən yenidən İngiltərəyə qayıdıb.
Lakin o, vətənə tək dönməyib. O, 1934-cü ilin aprelində gəncin qanuni həyat yoldaşı olacaq Avstriya Kommunist Partiyasının fəalı Litsi Fridmanı özü ilə gətirib. Elə həmin il Kim Filbinin həyatını və karyerasını kökündən dəyişdirən başqa vacib hadisə baş verib. Kim Filbinin cəmi 22 yaşı olanda “Kembric beşliyi”nin qurucusu, sovet kəşfiyyatçısı Arnold Deyçem ilə taleyüklü söhbət edib və sovet kəşfiyyatı üçün işləməyə razı olub.
Düzgün əlaqələr sayəsində Kim Filbi sürətlə karyera nərdivanında yüksəlib. Artıq 1940-cı ildə gənc “SIS” gizli xidmətinə qoşulub və 1942-ci ildə əks-kəşfiyyat rəhbərinin müavini olub. Onun aristokratik mənşəyi, ağlı və yaxşı davranışı həmkarlarının onun casus olduğundan şübhələnməsinin qarşısını alıb.
Almaniya, İngiltərə və ABŞ-nin SSRİ-yə qarşı birləşməsinə mane olub
Müharibə illərində faşist Almaniyasında hərbi əməliyyatları dayandırmaq istəyən siyasətçilər və ictimai xadimlər olub. Böyük Britaniya isə həmin şəxslər üçün müttəfiq kimi görünüb. Qırmızı ordu əks-hücuma başlayanda bəzi dövlət məmurları SSRİ-dən qorxmağa başlayıblar və almanlarla sövdələşmək barədə düşünblər. Kim Filbi belə bir razılaşmanın həyata keçirilməsinin qarşısını alıb.
Eyni zamanda, baş verənlər barədə Moskva rəislərinə məlumat verib. Bundan sonra casus dəfələrlə həmkarlarının almanlarla birləşmək cəhdlərinə mane olub. Beləliklə, Filbi Almaniya, İngiltərə və ABŞ-yə SSRİ-yə qarşı hərbi ittifaq yaratmağa imkan verməyib. II dünya müharibəsi zamanı Kim Filbi 914 məxfi sənədi Moskvaya təhvil verib.
1944-cü ildə Kim Filbi kommunist fəaliyyətinin öyrənilməsi ilə məşğul olan Mİ6-nın 9-cu bölməsinin rəhbəri təyin edilib. Soyuq müharibənin ilk illərində o, ittifaqdan olan həmkarlarına SSRİ ərazisində ingilis agentlərinin işi haqqında ətraflı məlumat verib.
Məsələn, Filbi o dövrdə sosialist dövləti olan Albaniyada antisovet nümayişlərinin qarşısını ala bilib. 1950-ci illərin əvvəllərində Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi ilə birlikdə ölkədə üsyan yaradacaq agentləri yerləşdirmək üçün çalışsa da, həmin casuslar haqqında məlumatı DTK-ya bildirib. Ona görə də Albaniyaya gələn agentlər dərhal sovet işçiləri tərəfindən müşahidə altında olub.
1949-cu ildə Vaşinqtonda Filbi Britaniya kəşfiyyat xidmətləri, Federal Təhqiqat Bürosu və MKİ-nin birgə fəaliyyətinin kuratoru təyin edilib. Casusun əsas vəzifəsi kommunizm təhlükəsi ilə mübarizə aparmaq olub. Filbi ən güclü, məxfi və aktual məlumatları alması sayəsində əsas sovet kəşfiyyatçılarını qoruyub.
Kim Filbinin gizli karyerasının sonu
Kimin başqa dövlətin casusu olması fikri 1951-ci ildə ortaya çıxmağa başlayıb. Həmin vaxt “Kembric beşliyi”nin iki üzvü Qay Bergess və Donald Maklin gizli olaraq Moskvaya aparılıb. Onlarla sıx əlaqəsi olduğundan Filbi şübhə altına düşüb.
Casus uzun müddət dindirilib, lakin ona təqdim edilən hər şeyi tamamilə təkzib edib. Kifayət qədər dəlil olmadığı üçün Kim Filbiyə qarşı ittihamlar rədd edilib.
Lakin sovet agenti Afanasi Şoroxov 600-dən çox həmkarının adını bəlli edəndə Kim çıxılmaz vəziyyətdə qalıb. Odur ki, Filbi Livandan təcili olaraq SSRİ-yə təxliyə edilib. Kəşfiyyatçı ömrünün son illərini Moskvanın mərkəzində həyat yoldaşı Rufina Puxova ilə keçirib. Filbinin Britaniya xüsusi xidmət orqanları tərəfindən oğurlanması ehtimalı nəzərə alınmaqla, onun mənzili təhlükəsizlik baxımından yaxşı yerdə olub.
Onun telefon nömrəsi ünvan kitablarında və ya Moskva abunəçilərinin siyahılarında göstərilməyib.
Rusiyada Filbi öz peşəsi üzrə işləməyə davam edib, kəşfiyyatçı olmaq istəyənlərə məsləhətlər verib və “Mənim gizli müharibəm” adlı memuar yazıb. O, 1988-ci il mayın 11-də miokard infarktından dünyasını dəyişib və Moskvada Kuntsevo qəbiristanlığında dəfn edilib.
İlkin Nəcəf, xüsusi olaraq Musavat.com üçün
ƏLAQƏLİ XƏBƏRLƏR
XƏBƏR LENTİ
22 Yanvar 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ