Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Suriyanın gələcəyi: Üç əsas ssenari - BBC -nin araşdırması
Suriyada Bəşər Əsəd rejiminin devrilməsindən sonra ölkədə vəziyyət sürətlə dəyişir. Vətəndaş müharibəsinin bitməsinə baxmayaraq, ölkədə sabitlik bərpa olunmayıb. Hazırda Suriyanın gələcəyi ilə bağlı fərqli ehtimallar səsləndirilir.
Musavat.com bildirir ki, BBC-nin hazırladığı araşdırmada ekspertlər ölkənin qarşılaşa biləcəyi üç əsas ssenarini təhlil ediblər.
Birinci ssenari: Suriyanın birləşməsi
Birinci ssenariyə görə, Suriyanın müxtəlif ərazilərində hakimiyyəti əldə edən qüvvələr, xüsusilə “Heyət Təhrir əş-Şam” (HTŞ) lideri Əbu Məhəmməd əl-Culani ölkəni birləşdirmək üçün addımlar atır. Bu ssenaridə əsas məqsəd milli barışığa nail olmaq və ölkənin yeni mərhələyə keçidini təmin etməkdir. Ekspertlər bildirirlər ki, bu halda qisas və qarşılıqlı zorakılıq hallarının qarşısı alına bilər.
Ancaq bu proses çətinliklərlə doludur. Suriyada müxtəlif siyasi və hərbi qruplar arasında məqsəd fərqlilikləri mövcuddur. Cənubda tayfa silahlı qrupları Əsəd rejiminə tabe olmadıqları kimi, yeni hakimiyyətə də müqavimət göstərə bilərlər. Şimal-şərqdə isə ABŞ-ın dəstəklədiyi kürd qüvvələri ilə Türkiyənin dəstəklədiyi müxalif qüvvələr arasında münasibətlər gərgin olaraq qalır.
Lozanna Universitetinin professoru, suriyalı-İsveçrəli politoloq Yusif Dahir qeyd edir ki, HTŞ-nin ölkə miqyasında mərkəzləşmiş hakimiyyət qurmaq istəyi çox çətin olacaq. O əlavə edir ki, İdlib bölgəsində hakimiyyət qurmuş bu təşkilat, hazırda Hələb, Hama, Homs və Dəməşqdə də nəzarəti ələ keçirsə də, bu ərazilərdə hakimiyyəti digər güclərlə bölüşməli olacaq.
İkinci ssenari: HTŞ-nin avtoritar idarəetməsi
İkinci ssenari HTŞ-nin ölkədə avtoritar idarəetmə tətbiq etməsi ilə bağlıdır. Bəzi ekspertlər bu təşkilatın Əsəd rejiminin idarəetmə metodlarını təkrarlamaq ehtimalından narahatdırlar. Bu halda insan haqları pozuntuları, siyasi repressiyalar və daxili gərginliklərin artması qaçılmaz ola bilər.
HTŞ-nin avtoritar idarəçiliyə üstünlük verməsi, beynəlxalq ictimaiyyətin Suriyaya qarşı mövqeyini daha da sərtləşdirə bilər. Qərb ölkələri, xüsusilə ABŞ və Avropa İttifaqı, Suriyada yeni bir avtoritar rejimin yaranmasını qəbul etməyəcək və bu, Suriyaya qarşı əlavə sanksiyaların tətbiqinə səbəb ola bilər.
Üçüncü ssenari: Parçalanma və daxili münaqişələrin davamı
Üçüncü ssenariyə görə, Suriyada müxtəlif qruplaşmalar arasında münaqişələr davam edəcək və ölkə faktiki olaraq parçalanmış vəziyyətdə qalacaq. Bu ssenaridə heç bir qrup tam hakimiyyət əldə edə bilmir və Suriyada “hər kəsin hər kəsə qarşı müharibəsi” vəziyyəti yaranır.
Bu ssenari Suriyadakı humanitar böhranı daha da dərinləşdirə bilər. Qərb ölkələrinin və beynəlxalq humanitar təşkilatların yardım səyləri belə bu problemin həllinə kifayət etməyə bilər. İnsanlar arasında aclıq, səfalət və zorakılıq halları artacaq, milyonlarla insan ölkədən qaçmağa davam edəcək.
Beynəlxalq və regional təsirlər
Suriyanın gələcəyi ilə bağlı hər üç ssenari təkcə ölkə daxilində deyil, həm də regionda ciddi təsirlər yaradacaq. Əgər ölkədə sabitlik bərpa olunmazsa, Suriyada terrorçu qrupların yenidən güclənməsi ehtimalı artır. Bu, bölgədəki ölkələrin, o cümlədən Türkiyə, İran və İsrailin təhlükəsizlik maraqlarına birbaşa təsir edə bilər.
ABŞ və Rusiyanın Suriyadakı mövqeləri isə bu prosesdə həlledici rol oynayır. ABŞ əsasən kürd qüvvələrini dəstəkləyərkən, Rusiya müxalifətin nəzarət etdiyi ərazilərdə öz təsirini qorumaq istəyir. Eyni zamanda, Türkiyənin də Suriyadakı maraqları bu ölkədə baş verən proseslərə ciddi təsir edir.
Nəticə
Suriyanın gələcəyi hələ də qeyri-müəyyən olaraq qalır. Ekspertlərin təhlillərinə görə, ölkənin sabitliyini təmin etmək üçün milli barışıq, güclərin balansı və beynəlxalq dəstək vacibdir. Ancaq bu proses uzun zaman tələb edə bilər və Suriyanın yenidən sabit bir dövlətə çevrilməsi üçün böyük səylər göstərilməlidir.
Bu ssenarilərdən hansının gerçəkləşəcəyini isə yalnız zaman göstərəcək.
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
12 Dekabr 2024
11 Dekabr 2024
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ