Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Müəllimlərin dərs saatları və iş yeri təhlükə altına düşür - BƏYANAT
Musavat.com Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Təhsildə Təhlil və Kommunikasiyalar Mərkəzinin bəyanatını təqdim edir:
Elm və Təhsil Nazirliyinin 2025-ci ildə lisey və gimnaziyalara qəbul qaydalarında etdiyi dəyişiklik — yəni 5, 6 və 8-ci siniflərə mərkəzləşdirilmiş qəbulun ləğvi və yalnız 7-ci siniflər üçün qəbulun saxlanılması — təhsil sistemində bir sıra ciddi problemlər yaratmaq potensialına malikdir. Bu bəyanatla aşağıdakı əsas məqamları ictimaiyyətin və qərarverici qurumların diqqətinə çatdırmaq istərdik:
1. Beynəlxalq təcrübəyə ziddir
Əksər inkişaf etmiş ölkələrdə istedadlı uşaqların vaxtında aşkarlanması və onlara uyğunlaşdırılmış təhsil imkanlarının təqdim edilməsi təhsil siyasətinin əsas prioritetlərindəndir. Məsələn:
• Finlandiya, Cənubi Koreya, Sinqapur, Almaniya və Fransa kimi ölkələrdə şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğun olaraq alternativ təhsil imkanları – liseylər, gimnaziyalar, ixtisaslaşmış məktəblər – geniş şəkildə tətbiq olunur və şagirdlərə seçim hüququ erkən mərhələdə verilir.
• İstedadlı uşaqların yalnız bir sinif üzrə qəbul imkanı ilə məhdudlaşdırılması onların inkişaf mühitini məhdudlaşdırır və fərdi yanaşma prinsipini zəiflədir.
2. Şagirdlərin yaş xüsusiyyətləri və pedaqoji ardıcıllıq pozulur
5-8-ci sinif şagirdləri arasında psixoloji və intellektual inkişaf baxımından mühüm fərqlər var. Pedaqoji ardıcıllıq baxımından liseylərə erkən mərhələdə keçid etmək:
• İstedadlı uşaqların inkişafını sürətləndirir;
• Tədris proqramını daha dərindən mənimsəmələrinə imkan verir;
• Akademik uyğunlaşma daha rahat təmin olunur.
7-ci sinifdən qəbulun yeganə mərhələ kimi tətbiqi bu yaşadək hazırlıq keçən minlərlə şagirdin əziyyətini və valideynlərin uzunmüddətli planlaşdırmasını puç edir.
3. Sosial ədalət pozulur və aztəminatlı ailələr zərər görür
İllərlə mərkəzləşdirilmiş qəbul imtahanı aztəminatlı ailələrin istedadlı övladları üçün keyfiyyətli və ödənişsiz təhsil imkanları yaradırdı. Bu qaydanın dəyişdirilməsi:
• Ödənişli hazırlıq kurslarına, repetitor xidmətlərinə uzun müddət pul xərcləyən ailələrin etimadını sarsıdır;
• Sosial bərabərliyə və təhsil hüququna ziddir.
4. Müəllimlərin dərs saatları və iş yeri təhlükə altına düşür
Qəbul edilən şagird sayında azalma:
• Liseylərin ümumi sinif yüklərinə mənfi təsir edəcək;
• Dərs saatlarının azalması müəllimlərin əmək haqqı və iş yeri sabitliyi baxımından təhlükə yaradır;
• Bu, eyni zamanda tədris mühitində sabitliyi pozacaq.
5. Valideyn və cəmiyyətlə etimad pozulur
2023 və 2024-cü illərdə şagirdlərin 5-6-7-ci siniflər üzrə mərkəzləşdirilmiş qəbul imtahanlarına hazırlaşması ilə bağlı çoxsaylı valideynlər ciddi maddi və mənəvi sərmayə qoyublar. Bu qərarın öncədən ictimai müzakirə edilmədən, xəbərdarlıq edilmədən tətbiqi:
• Valideyn-məktəb əlaqələrində inam böhranı yaradır;
• Təhsil sisteminin şəffaflığı və proqnozlaşdırıla bilməsi prinsipinə ziddir.
Tövsiyə:
Yuxarıda göstərilən əsaslandırılmış səbəbləri nəzərə alaraq, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Təhsildə Təhlil və Kommunikasiyalar Mərkəzi olaraq Elm və Təhsil Nazirliyinə rəsmi şəkildə müraciət edirik:
2025-ci tədris ili üçün lisey və gimnaziyalara şagird qəbulunun əvvəlki illərdə olduğu kimi 5, 6, 7 və 8-ci siniflər üzrə mərkəzləşdirilmiş şəkildə həyata keçirilməsi təmin edilsin.
Bu, həm tədris ardıcıllığını, həm sosial ədaləti, həm də müəllim və valideynlərin hüquqlarını qorumaq baxımından vacibdir. Qaydaların dəyişməsi əvvəlcədən planlaşdırılmalı, mərhələli şəkildə tətbiq edilməli və ictimai rəy nəzərə alınmalıdır.
Təhsil siyasəti uzunmüddətli strateji planlara, yoxlanılmış beynəlxalq təcrübəyə və cəmiyyətin ehtiyaclarına əsaslanmalıdır. Qəfil qərarlar etimad böhranı yaradır və təhsildə keyfiyyətə deyil, qeyri-müəyyənliyə səbəb olur.
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ