Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Minilliyin inkişaf məqsədlərindən dayanıqlı inkişaf məqsədlərinə gedən yol
2000-ci ilin sentyabrında BMT-nin Minillik Sammitində BMT Baş Assambleyası Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Minilliyin Bəyannaməsini qəbul etdi. İfrat yoxsulluğu azaltmaq üçün qlobal tərəfdaşlığa çağıran Bəyannamə, bütün BMT-yə üzv dövlətlər və dünyanın aparıcı inkişaf institutları tərəfindən razılaşdırılmalı olan kəmiyyət hədəfləri olan ilk qlobal strategiya idi. Bəyannaməni dəstəkləmək üçün BMT-nin keçmiş Baş katibi Kofi Annan səkkiz müşaiyət edici məqsədi qoyub. Bu məqsədlər 2015-ci ilə qədər müəyyən edilmiş və Minilliyin İnkişaf Məqsədləri (MİM) kimi tanınıb.
MİM-lərdən kəskin şəkildə fərqli olaraq, Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri (DİM) bütün dünya ölkələrinə eyni dərəcədə tətbiq edilir və MİM-ləri tənqidə açıq qoyan “inkişaf etməkdə olan” və “inkişaf etmiş” bölgüsünü aradan qaldırır. MİM və DİM-in formatı ilə bağlı oxşarlıqlar olsa da – məsələn hər biri 15 illik dövr üçün beynəlxalq inkişaf gündəliyini tərtib etmişdir – DİM-lər MİM-lərin miqyası və məzmunu baxımından əhəmiyyətli dərəcədə genişlənmişdir.
DİM-lər davamlılıq çərçivəsində və davamlılıq üçün qlobal inkişafa yönəlib və ətraf mühitin davamlı inkişafa əlavə və ya ona zidd olmadığını, əksinə bütün digər məqsədləri dəstəkləyən əsas olduğunu başa düşməyi nümayiş etdirir. Nəticədə, MİM-lər yoxsulluğun azaldılmasına retrospektiv olaraq dar diqqəti saxlasa da, DİM-lərə ayrı-ayrı rəqabət aparan “sütunlar” deyil, ətraf mühit, iqtisadiyyat və cəmiyyətə inteqrasiya olunmuş sistemlər kimi baxan yanaşmanı əks etdirən yeni mövzular daxildir: məs. dayanıqlı şəhərlər və icmalar, su və sanitariya, sərfəli və təmiz enerji və iqlim dəyişikliyi bütün diqqəti cəlb edir.
MİM və DİM arasındakı digər əhəmiyyətli fərq onların necə yaradıldığıdır: DİM-lərin hazırlanması misilsiz iştirakçı siyasət prosesi kimi qiymətləndirilib və bu, onların miqyasında və ambisiyalarında əks olunub. 2013-cü ildə 30 yeri bölüşən 70 ölkədən ibarət BMT-nin Açıq İşçi Qrupu DİM-ləri hazırlamaq üçün yaradılmışdır və ona bir sıra maraqlı tərəfləri müzakirələr prosesinə daxil etmək tapşırılmışdır. Nəticədə, inkişaf etməkdə olan ölkələr, yerli və submilli hökumətlər, vətəndaş cəmiyyəti və özəl sektorun tanınmış aktyorları kimi məzmuna əhəmiyyətli töhfələr verə bilmişlər.
DİM-ləri nə uğurlu edəcək? MİM-lərin təcrübəsi göstərir ki, inkişaf üçün iddialı hədəflər təqdim edildikdə, dövlətlər çox vaxt tərəqqi üçün meyar kimi öz məqsədlərindən istifadə etməyə üstünlük verəcəklər. Bu səbəbdən, müxtəlif qeyri-dövlət subyektlərinin həyata keçirilməsi üçün səlahiyyətlərin verilməsi onların uğurlarının əsas hərəkətverici qüvvəsi olacaqdır. DİM-lərin irəliləyişi üzrə monitorinqlər milli səviyyədə cəmlənəcək. Yerli hökumət orqanları və icmalar müvafiq olaraq səlahiyyətləndirilməlidir. Bu, yerli hökumətlər, ştatlar və milli hökumətlər arasında əməkdaşlıq balansının yaradılması, habelə maraqlı tərəflərin və şəhərlər və rayonlar daxilində idarəetmənin bütün səviyyələrinin, eləcə də onların xidmət göstərdiyi icmaların cəlb edilməsi və maksimum töhfələrin verilməsi deməkdir. DİM-ləri müvəffəqiyyətlə yerinə yetirmək üçün digər əsas dayanıqlı istehsal və istehlakın kəsişən məsələlərinin prioritet olmasına əmin olmaqdır. Buna eyni zamanda davamlı və əhatəli iqtisadi modellərə doğru hərəkət etməklə nail olmaq olar.
Nəhayət, 2030-cu il Dayanıqlı İnkişaf Gündəliyi boyu davam edəcəyi proqnozlaşdırılan qlobal urbanizasiya ilə biz planlaşdırma, məşğulluq, resursların idarə edilməsi, demoqrafik və xidmət təminatı kimi DİM-lərə qarşı problemlərin davamlılığını görəcəyik. Bu çağırışlar regionlardakı qarşılıqlı əlaqələrə diqqət yetirməklə strateji uzunmüddətli planlaşdırma perspektivini tələb edir, çünki ölkə yalnız ayrıca vahid kimi nəzərə alınarsa və ya rayon və ya şəhər təcrid olunmuş halda nəzərə alınarsa, DİM-lərdə irəliləyiş əldə olunmayacaq. Xüsusilə kəsişən DİM-lərdə müvəffəqiyyət ən yaxşı şəkildə effektiv şaquli inteqrasiya vasitəsilə əldə edilə bilər; bu, strateji fəaliyyətləri uyğunlaşdırmaq və sürətləndirmək, müvafiq resursları səfərbər etmək və əsas maraqlı tərəfləri cəlb etmək üçün hökumətin bütün səviyyələrinin birgə işləməsi deməkdir.
Məqalə Azərbaycan Respublikasının Qeyir-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi “Tolerantlıq” Sosial Araşdırmalar İctimai Birliyi tərəfindən həayata keçirilən “Davamlı İnkişaf Məqsədlərinin regionlarda onlayn təşviqi layihəsi çərçivəsində dərc edilir.
XƏBƏR LENTİ
02 Oktyabr 2024
01 Oktyabr 2024
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ