Türkiyədə bir nəfər meymunçiçəyinə yoluxma şübhəsi ilə karantinə alındı; həkimlərdən SOS!: “Əgər buna əməl edilməzsə, yaxın aylarda...”

Son günlərdə ölkəni və dünyanı yeni virus həyəcanı bürüyüb. Hazırda ölkədə xüsusilə uşaqlar arasında qrip, göyöskürək artıb. Habelə, qonşu ölkələrdə COVİD-19 yenidən baş qaldırır. “Hazırda əhali arasında arabir hərarətin yüksəlməsi, ümumi zəiflik, baş və əzələ ağrıları, yuxarı tənəffüs yollarının zədələnməsi əlamətləri olan öskürək, boğaz ağrısı, burun axması və ya  tutulması kimi, bəzən isə ürəkbulanma, qusma, qarın işləməsi kimi hallar müşahidə edilir. Bunlara səbəb əsasən müxtəlif virus və bakterial infeksiyalardır”.  

Bunu Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis-eksperti Təyyar Eyvazov əhali arasında arabir qeydə alınan infeksion xəstəliklər barədə danışarkən deyib. 

 Təyyar Eyvazov 

Onun sözlərinə görə, fəsildən asılı olmayaraq, ilboyu müxtəlif yoluxucu xəstəliklərə rast gəlinir: “Hər il isti aylarda kəskin respirator virus infeksiyalarından paraqrip, adenovirus infeksiyaları mühitdə dövr etdiyindən, hazırda da bu tip xəstəliklər qeydə alınır. Hətta isti aylarda bəzən yoluxma saylarında artımlar da müşahidə olunur. Adenoviruslar təkcə tənəffüs yollarını deyil, mədə-bağırsaq sistemini də zədələyə bilir. Eyni zamanda, hər iki sistemin zədələnmə əlamətləri ilə müşayiət olunan və isti dövrlərdə rast gəlinən rotavirus, hava-damcı və təmas ilə daha çox yayılan enteroviruslarıdır. 

Bu cür infeksiyaların isti aylarda yayılmasının müxtəlif səbəbləri var. Bunlara həddən artıq isti havanın immunitetə mənfi təsir göstərməsi, yuxarı tənəffüs yollarının quruması nəticəsində infeksiyalara müqavimətin azalması, kondisionerlərin  istifadəsi zamanı açıq hava ilə müqayisədə yaşayış və iş yerlərində kəskin temperatur fərqinin olması, otaqların qapalı saxlanması, yay məzuniyyəti ilə əlaqədar əhalinin müxtəlif kütləvi istirahət tədbirləri, çimərlik mövsümünü və s. aid etmək olar". 

Digər bir təhlükə isə meymunçiçəyi ilə bağlıdır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı yaranmış vəziyyətlə əlaqədar Afrikada “meymunçiçəyi” (mpox) epidemiyasını bütün dünya üçün təhlükə olan fövqəladə hal elan edib. 

İl ərzində Afrika qitəsində bu xəstəliyə 15 mindən çox yoluxma və epidemiyadan 461 ölüm halı qeydə alınıb ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 160% çoxdur.  Şükürlər olsun, hələlik ölkəmizdə meymunçiçəyinə yoluxma hadisəsi qeydə alınmayıb. Səhiyyə Nazirliyindən bildirilib ki, epidemioloji vəziyyət nəzarət altındadır. Bütün hallarda ölkədə bir virus həyəcanı var. Formula 1, COP29 ərəfəsində bu, ikiqat narahatlıqlar yaradır. Həll yolu nədir? Təlaşlanmağa zərurət varmı? 

Yeri gəlmişkən, Türkiyənin Sakarya şəhərində bir nəfər meymunçiçəyi xəstəliyinə yoluxma şübhəsi ilə karantinə alınıb. Bu barədə Türkiyə KİV-i məlumat yayıb. Xəstəxanaya yerləşdirilən həmin şəxsdə virusun bəzi əlamətləri aşkarlanıb. Yanına kimsə buraxılmır. Avropada da meymunçiçəyi virusuna ilk yoluxma halı aşkar edilib. İsveçdə virusun yeni ştammına yoluxma faktı təsdiqlənib.  Xatırladaq ki, bundan əvvəl Pakistanda da meymunçiçəyinə yoluxma halı qeydə alınmışdı.

Adil Qeybulla

Tibb elmləri doktoru, professor Adil Qeybulla mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a deyib ki, COVİD-19 bitsə də epidemik ocaqlar davam edir: "Yer kürəsində insanların immun sisteminin təlatüm keçirdiyi bir vaxtda meymunçiçəyi virusunun da bir epidemioloji ocaq olaraq Afrikada meydana gəlməsi ÜST tərəfindən fövqəladə hal kimi dəyərləndirilir. Məncə, düzgün dəyərləndirmədir. Çünki bu situasiyada mutasiyaya uğramış meymunçiçəyi geniş ərazidə yayıla bilər. Meymunçiçəyi virusu meymunlarda ilk dəfə olduğundan bu cür adlanır. Amma bu virusla əsasən gəmiricilər xəstələnir. Onlardan da insana transfer olunub. Həm gəmiricilərdən, həm də insandan insana virusun keçməsi mümkündür. Əsas təmas da insandan insanadır. Çünki insanlar bir-biri ilə kontaktda olurlar. Yaxın məsafədən, dəridən dəriyə virusun yoluxması mümkündür. Amma yoluxmuş gəmiricilərin dişləməsi, bədəni cırması, onların mayesi yoluxma mənbəyi ola bilər. Adətən virus yüksək hərarət, bədəndə ağrılar, bel, baş, əzələ ağırları ilə müşayiət olunur. Xəstələrdə əzginlik, halsızlıq müşahidə edilir. Ağ və sarı rəngdə qabarcıqlar (içi maye ilə dolu) əmələ gəlir. Bu onun spesifik əlamətidir. Xəstəliyin spesifik seroloji testi yoxdur. Narahatlıq doğuran da odur. Təqribən 21 günə qədər olan gizli dövrdə ancaq yüksək hərarət və dəridəki əlamətlərlə xəstəlik təsdiq edilir. Ona görə də xəstəlik yayıldığı dövrdə ciddi bir karantin tədbirləri görülməlidir. Giriş-çıxış ora qadağan edilməlidir. Artıq hansı ölkələrdə varsa, orada mütləq tədbirlər görülməlidir. Hesab edirəm ki, virusun yayılmasının qarşısı hər bir vasitə ilə alınmalıdır. Virusun dərmanları təbii çiçəyə uyğun dərmanlardır. Bir də təbii çiçək zamanı olan vaksinasiya burada tətbiq edilə bilər. Təbii çiçək dörd karantin infeksiyadan biridir. Vəba, taun, təbii çiçək və sarı qızdırma kimi dörd karantin infeksiyasından biridir. Təbii çiçək 80-ci illərdə vaksinasiya nəticəsində sona çatdırılıb. Bu virus 10 milyona yaxın insanın tələfatına gətirib çıxarıb, bunu da nəzərə almalıyıq".

Gülnarə Əhmədova 

İnfeksionist Gülnarə Əhmədova da mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a fikirlərini bildirib: “Dünyada hazırda müxtəlif virusların yayıldığı dövrdə daha da diqqətli olmalıyıq. Nəzərə alsaq ki, ölkəmizdə Formula 1 və digər vacib tədbirlər olacaq, insanları bilgili olmalıdır. Bu, nəfəs yolu ilə keçən infeksiyadır, odur ki, məsafə saxlamalıyıq. Gigiyena qaydalarına riayət edilməlidir. Əllər yuyulmadan heç bir qida qəbul etməmək vacibdir. Sovetin dövründə ölkələrin bir-birinə gediş-gəlişi yox idi. İnfeksiyalar yayılmırdı. Amma müasir dünyada hər cür infeksiyaları görə bilirik. Ona görə bizdə də heç kim sığortalanmayıb ki, hər hansı virus o turistlərlə ölkəyə daxil olmayacaq. İnkubasiya dövründə olan infeksiya özünü göstərməyə bilər. Onun daşıyıcısı rahat şəkildə bir ölkədən başqa ölkəyə yaya bilər. Bu baxımdan bütün ictimai yerlərdə, "Mall"larda, əyləncə yerlərində, restoranlarda, hətta dəniz kənarında daşıyıcılar ola bilər. Gigiyena və məsafənin qorunub saxlanması vacib amillərdəndir".       

Qeyd edək ki, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) meymunçiçəyi virusu ilə bağlı fövqəladə vəziyyət elan edib. Məsələ Afrikada ictimai səhiyyə sistemində xəstəliklə bağlı fövqəladə vəziyyətin elan edilməsindən sonra gündəmə gəlib. Hətta Afrika qitəsindən kənarda - İsveçdə meymunçiçəyi virusunun mutasiyasına ilk yoluxma halı da qeydə alınıb. Virus ilk dəfə insanlarda 50 ildən də uzun bir vaxtda Konqo Demokratik Respublikasında aşkar edilib və onilliklər ərzində orada endemik hesab olunur. Konqoda yayılan “Clade I”  variantının yeni qolu olan “Clade Ib” ölkənin şərq bölgələrində və əvvəllər təsirə məruz qalmayan qonşu ölkələrdə yayılır.

Əvvəlcə onu qeyd etmək lazımdır ki, dünya səhiyyə rəsmiləri artıq meymunçiçəyi terminindən qeyri-dəqiq hesab olunduğu üçün istifadə etmirlər. Virus hazırda “Mpox” adlandırılır.

“Mpox” zoonoz (heyvanlardan insanlara və insanlardan heyvanlara keçə bilən, həm insanlarda, həm də heyvanlarda müşahidə edilən yoluxucu xəstəliklər) virusdur və qripə bənzər simptomlara, ağrılı lezyonlarla səpgilərə, bədən hərarətinin artmasına, baş və bel ağrılarına səbəb olur.

Avropa Xəstəliklərin Qarşısının Alınması və Nəzarəti Mərkəzinə (ECDC) görə, “Mpox”dan ölüm nisbətləri epidemiyalar arasında dəyişir. İİV-ə yoluxmuş və müalicə olunmamış insanlar da daxil olmaqla, immun sistemi zəif olan uşaqlar və insanlar şiddətli xəstəlik və simptomlar üçün yüksək risk qrupu sayılırlar. Məlumata görə, “Mpox” virusu xüsusi müalicəyə ehtiyac olmadan öz-özünə yox olur və simptomlar adətən iki ilə dörd həftə davam edir. İnsanlar yaxından üz-üzə təmasda olduqda virus tənəffüs vasitəsilə də ötürülə bilər. Bəzi insanlar simptomlar inkişaf etməzdən əvvəl “Mpox” yoluxdura bilər və risk onların səpgiləri sağalana və yeni bir dəri təbəqəsi yaranana qədər davam edir. Simptomlar adətən 6 ilə 13 gün, bəzən isə 21 gün ərzində özünü büruzə verir.

Afaq MİRAYİQ,
“Yeni Müsavat”