Onlayn ictimai-siyasi qəzet
İranın vurulacağı yeni tarix - “Tehran ya güzəştə gedəcək, ya da...”
“İrana qarşı mümkün hücum Amerika, İsrail və ya onların hər ikisi tərəfindən birgə həyata keçirilə bilər”.
Bu barədə İsrailin Kanal-14 televizyası məlumat yayıb (Axar.az).
“İsrail və ABŞ misli görünməmiş zərbə vurmaqla təkcə İranın nüvə proqramını yox, həm də SEPAH-ı iflic vəziyyətə salmaq niyyətindədir, bu zərbə İslam respublikasının ciddi zəifləməsinə və hətta süqutuna səbəb ola bilər”, - məlumatda bildirilib.
Kanal əlavə edib ki, Trampın son təhdidləri ilə yanaşı, İsrail hərbi hava qüvvələrinin intensiv təlimləri İranın nüvə obyektlərinə belə bir hücuma hazırlığın ciddi əlamətləridir.
İsrailli politoloq Mixail Pellivertə görə isə İran ABŞ-ın şərtləri ilə razılaşmalı olacaq, əks halda, hərbi eskalasiya qaçılmaz görünür. “Müharibə ehtimalı, təəssüf ki, çox yüksəkdir. İndi çox şey İrandan, onun nüvə proqramının inkişafı ilə bağlı siyasətini nə qədər yumşaltmağa hazır olacağından asılı olacaq. Çünki İranın bu istiqamətdə böyük irəliləyiş əldə etdiyi hər kəsə aydındır. İndi ondan tələb olunan tək şey nüvə tədqiqatını dayandırmaq və Yaxın Şərqdəki anti-Qərb, anti-İsrail qüvvələrdən dəstəyi kəsməkdir”, - politoloq Minval.az-a müsahibəsində qeyd edib. Bu gözləntilər və xəbərdarlıqlar nə dərəcədə əsaslıdır? İrana zərbə hazırlığı indi hansı mərhələdədir? Dinc danışıqlar limiti doğrudanmı bitir? Trampın 100 günü bitənədək (mayın 1) İran vurula bilərmi?
Siyasi şərhçi Şəhla Cəlilzadə “Yeni Müsavat”a deyib ki, vaxtilə ABŞ necə Talibanı yaratmış, daha sonra onu məhv etməyə çalışmış, lakin buna nail olmadığı üçün ən sonda müəyyən şərtlər altında varlığına razılaşmışdısa, eləcə də İranın nüvə siyasətinin 1950-ci illərdə formalaşdırılması ABŞ ilə əlaqədardır: “ABŞ-ın dəstəyi ilə 1967-ci ildə Tehran Universitetində keçirilən sınaqla 5 meqavat gücündə nüvə reaktoru təsis olunmuş və uran 93 faiz zənginləşdirilmişdi. 1970-ci illərdəki İslam İnqilabından sonra ABŞ İranın nüvə tədqiqatlarına nəzarəti itirdiyinə görə təzyiq siyasətinə keçid etdi. Lakin on illərlə (46 il) davam edən iqtisadi sanksiyalar heç bir nəticə vermədi. İran nüvə tədqiqatlarına davam etməklə yanaşı, Yaxın Şərqdə proksi güclərə hərbi dəstək verməklə bölgədə ABŞ və İsrailin maraqlarına təhdid yaratmağa başladı. Bu təhdid HƏMAS-ın 7 oktyabr 2023-cü ildə İsrailə hücumu ilə letal hal aldıqdan sonra ABŞ İran siyasətini daha da sərtləşdirmək qərarı aldı. Düzdür, ABŞ-ın İranın nüvə təsislərinə hücum etməklə bağlı iddiaları hələ Trampın birinci prezidentlik dövrünün sonlarında da vardı. Lakin 2020-ci ildə Tramp hakimiyyətdən getdi”.
Siyasi şərhçi deyir ki, indi isə Tramp ikinci prezidentliyi dönəmində yenidən İrana təhdidləri gündəmə gətirib: “Bu təhdidlərə görə bir tərəfdən İran XİN-in rəhbəri Abbas Araqçi diplomatiya alətləri ilə gərginliyi azaltmağa çalışaraq deyir ki, İranın nüvə silahı əldə etmək niyyəti yoxdur və 2015-ci ildə imzalanan 5+1 sazişindən ABŞ 2018-ci ildə çıxsa da, indiyədək İranın vədinə əməl etməməsi barədə hər hansı sübut-fakt təqdim edə bilməyib. Bununla yanaşı, aydındır ki, İran nüvə silahı əldə etməyin bir addımlığındadır. Buna görə də İranın Ali dini lideri Xameneyi Trampın təhdidlərinə cavab olaraq iddia edir ki, əgər hücum baş verərsə, İranın nüvə silahı əldə etməkdən başqa "çıxış yolu" qalmayacaq. Xameneyinin baş müşaviri, yəni İrandakı dini sistemin təməl daşlarından biri olan Ali Laricani isə deyib ki, ABŞ və İsrailin hücumu İranın nüvə silahını yaratma prosesinin qarşısını ala bilməz, çünki yetəri qədər güclü təhlükəsizlik sistemi ilə təchiz olunub. Burada iki ssenari var: ABŞ və İsrailin hücumuna məruz qalarsa, İran nüvə silahı yaratdığını dünyaya elan edəcək, lakin bu halda onu “Şimali Koreyalaşma” gözləyir. Bu, İran üçün əbədi sanksiya, həmçinin region üçün daimi gərginlik deməkdir. Elə buna görə də İranın vurulacağı ilə bağlı artan xəbərlər fonunda İran Prezidenti Pezeşkian Azərbaycana səfər edərək regional təhlükəsizlik təminatları ilə bağlı Azərbaycan Prezidenti ilə danışıqlar aparacaq. Həmçinin BMT müvafiq bəyanat yayıb tərəfləri danışıq masasına dəvət edib, MAQATE rəhbəri gərginliyi azaltmaq üçün İrana səfər edəcək. İkinci ssenari isə İranın ABŞ və İsraillə razılaşmasıdır. Bu halda İran Yaxın Şərqdəki proksi gücləri dəstəkləməkdən imtina etməlidir. Lakin bu, İranın regional gücünün sonlanması deməkdir ki, İranın dövlət adamlarının buna getməyəcəyi aydındır. Odur ki, yaxın vaxtlarda hərbi qarşıdurma ssenarisinin reallaşacağı gözlənilir. İran hücum təhdidlərinə cavab olaraq artıq bəyan edib ki, ABŞ hərbi bazalarını vuracaq. İran birbaşa olaraq İsraili, Amerika hərbi bazalarını, hətta ABŞ-ın regiondakı ərəb müttəfiqlərini belə hədəf ala bilər, həmçinin proksiləri olan Bab əl-Məndəb və Hörmüz keçidlərini bağlayaraq, qlobal nəqliyyat infrastrukturunun fəaliyyətini ləngidə bilər. Başqa ifadə ilə, bu müharibənin nəticələrini, sadəcə, tərəflər deyil, çoxları hiss edə bilər".
Siyasi şərhçi bildirib ki, hətta Qərb ekspertləri İranın ABŞ və İsrailin hücumları qarşısında məğlub olacağını ehtimal etmirlər: “Əksinə, qarşıdurmanın sonunda ABŞ-la İranın razılaşmaya gələcəyini təxmin edirlər”.
E.MƏMMƏDƏLIYEV,
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
04 Aprel 2025
03 Aprel 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ