Onlayn ictimai-siyasi qəzet
İran üçün 2 pis ssenari - “SSRİ kimi süqut edəcək” və...
Nüvə mütəxəssisi: “İranın vurulması o halda fəlakətli vəziyyət yaradacaq ki...”
“İran Sovet İttifaqı kimi süqut edəcək”. Bu barədə Tehran Universitetinin təqaüddə olan siyasi elmlər üzrə professoru Əhməd Nəqibzadə “Euronews” saytına müsahibəsində deyib. Onun fikrincə, Qərb xüsusilə ABŞ və İsrail böyük və klassik bir müharibəyə girmək əvəzinə mərhələli, ağıllı və hədəfli bir strategiya izləyir. O, yaxın gələcəkdə İran rejiminin tam çıxılmaz vəziyyətə düşəcəyini proqnozlaşdırıb.
Britaniyanın “Daily Express” qəzeti isə prezident Donald Trampın administrasiyasına yaxın mənbəyə istinadən yazıb ki, İran ABŞ-ın tələblərini yerinə yetirərək nüvə silahı yaratmaq planlarından əl çəkməsə, sentyabr ayına qədər mövcudluğunu dayandıracaq. İsrail hökumətindəki mənbə isə nəşrə təsdiqləyib ki, Tehran nüvə sazişi üzrə danışıqları bərpa etməsə, İsrail və ABŞ onun nüvə obyektlərinə zərbələr endirəcək. “Dəqiq olan odur ki, İran öz mövqeyini kəskin şəkildə dəyişməkdən imtina edərsə, zərbə endiriləcək. Yeganə sual belə bir zərbənin nə vaxt baş verəcəyidir”, - mənbə The Daily Express-ə bildirib.
Öz növbəsində Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin açıqladığı bəyanatda İrana qarşı hərbi gücdən istifadənin yolverilməzliyi və ölkənin nüvə enerjisi infrastrukturunu bombalamaq üçün kənardan təhdidlərin qəbuledilməzliyi vurğulanır. “İranın nüvə enerjisi infrastrukturunun bombalanması bütün Yaxın Şərq regionu və bütün dünya üçün genişmiqyaslı və geriyə dönməz radioloji və humanitar nəticələrə gətirib çıxaracaq”, - açıqlamada bildirilir.
Belədirmi?
:1200.jpg)
Adil Qəribov
Kimya elmləri doktoru, Radiasiya Problemləri İnstitutunun yaradıcısı, uzun illər “Milli Nüvə Tədqiqatları Mərkəzi”nin sədri olmuş akademik Adil Qəribov “Yeni Müsavat”a deyib ki, İranın mümkün nüvə obyektləri, uranın zənginləşdirilməsi mərkəzləri, sentrifuqaları bu ölkənin ərazisindəki 5-6 yerdə qurulub: “Orada artıq 25-30 faizə qədər zənginləşməyə nail olublar. Amerikada birinci növbədə həmin obyektləri vuracaq. ABŞ-ın dinc atomu vurmağa ixtiyarı yoxdur. Çünki BMT-nin xüsusi qərarı var və MAQATE bu məsələyə cavabdehdir. Ona görə də mən inanmıram ki, ABŞ, İsrail İrandakı atom elektrik stansiyasını vursun. Allah eləməsin, elə bir şey olsa, mütləq bu bölgə üçün elə bil Çernobıl hadisəsi olacaq. Belə bir zərbənin fəlakətli nəticələri Azərbaycana çox çatmasa da, o regionda yaşayan bizim bacı-qardaşlarımız var, orada xalq var. Belə bir zərbə halında böyük təhlükəli vəziyyət yaranacaq. Məncə, ABŞ heç zaman buna getməz”.
Akademik hesab edir ki, ABŞ İranın hərbi-nüvə obyektlərinə zərbələr endirəcək və bu zərbələr isə fəlakətli nəticələrə səbəb olmayacaq: “İranın hərbi nüvə obyektlərinin vurulması halında lokal xarakterli çirklənmələr ola bilər. Rusiya XİN Rusiyanın öz siyasi xəttindən dolayı narahatlığını ifadə edir. Ona görə də deyir ki, İranın nüvə obyektləri vurulsa, katostrofik vəziyyət yaşanacaq. Əgər ABŞ və İsrail İranın dinc nüvə obyektlərinə dəyməsə, vəziyyət deyildiyi qədər fəlakətli olmayacaq. İranın uran saflaşdırma obyektlərinin hamısı İsrailə də, Amerikaya da məlumdur”.
Ekspertin sözlərinə görə, İranın hərbi nüvə obyektlərində böyük miqdarda nüvə materialı yoxdur: “Orada söhbət 1-2 ton belə nüvə materiallarından gedir. Nüvə başlıqları üçün Uran-235-in zənginləşmə dərəcəsi 90-95 faiz olmalıdır. Həm də nüvə materialı çox olmalıdır ki, o başlıqları düzəldə bilsinlər. İranda elə də çox nüvə materialı yoxdur və bizim Azərbaycanın və yaxın ətraf dövlətlər üçün heç bir narahatçılıq yoxdur. İstənilən halda bu arzuolunmaz hadisə olacaq. Az da olsa, hansısa əraziyə hava ilə radioaktiv çirklənmə gələ bilər, amma onun elə böyük təhlükəsi yoxdur”.
Nüvə mütəxəssisinə görə, taktiki nüvə silahlarının təsiretmə radiusu təqribən 30-40 kilometr, ən maksimum 50 kilometrdir: “Strateji nüvə sailahının təsir dairəsi 200 kilometrə çatır. Mən inanmıram ki, ABŞ və İsrail İranın hərbi nüvə obyektlərini nüvə silahı ilə vursunlar. Ora adi silahlarla vurulacaq, onun da təsir sahəsi maksimum 3-4 kilometrdir. MEGATE ekspertlərinin hesablamalarına görə, İran haradasa 200 kiloya yaxın 25 faiz zənginləşmiş Uran-235 əldə edib. İrandakı sentrafuqalar da daimi işləyir və onun köməyi ilə Uran-235-in alınması daim artmaqdadır. Bilirsiniz, İrana o sentrafuqaları elə Amerika satıb, Yaponiya verib. Bu sahədə inkişaf yüksək sürətlə gedir və güclü texnologiya sahəsində İran nüvə silahı düzəldə bilər. Bu gün İranda maksimum yarım ton Uran -235 ola bilər, bunun da ətraf dövlətlər və bizim üçün də heç bir qorxusu yoxdur. Amma belə bir hadisə olsa, qardaş İran xalqı, İran dövləti üçün də arzuolunmaz bir şeydir, orada milyonlarla azərbaycanlarımız yaşayır”.
Akademik deyib ki, Çernobılda patlayan ikinci blokda təqribən 30 tona yaxın 5 faizli zənginləşmiş uran olub: “Orada nüvə patlayışı olmayıb, hidrogen patlayışı olub, yüksək temperatur yaranıb və onun radioaktiv təsiri 100-200 kilometr məsafəyə qədər gedib, hətta Skandinaviya adasına qədər, Xəzər dənizinin sahilinə qədər də gəlib çıxıb. İrandakı nüvə obyektlər vurularsa, nəticələr Çernobılla müqayisə olunmaz dərəcədə kiçik olacaq. Maksimum halda 10 kilometr məsafəni çirklənə bilər”.
Ekspert Tehranın illərdir nüvə silahı əldə edə bilməməsinin səbəbini də açıqlayıb: “Nüvə silahı üçün materialları zənginləşdirməsindən ötrü böyük, müasir texnologiya olmalıdır. Bu texnologiya təkcə sentrafuqadan ibarət deyil. Bu gün Uran-235-in zənginləşdilməsinin müxtəlif metodları var. İrana nüvə materiallarını zənginləşdirməsi üçün böyük, müasir texnologiyalar verilmir. Yoxsa İran çoxdan nüvə dövləti idi. ABŞ İrana uranın zənginlədirilməsi üçün avadanlığın verilməsini yasaqlayıb. İrana sanksiyalar qoyub. Ona görə də İran köhnə texnologiya ilə uranı zənginləşdirir.
Nüvə silahı üçün 99.5 faizli təmiz Uran-235 olmalıdır. Bu da çox uzun texnoloji prosesdir. Bu gün İranda nüvə materialları yoxdur. İranda tədqiqat nüvə reaktoru var. İndi onlar Plutonium üzərində işləyirlər. Çünki tədqiqat nüvə reaktorunda Uran-238-i şüalandırırlar. Bu zaman Plutonium-239 alınır. Plutonium-239 da çox yüksək parçalanma əmsalına malikdir. Ona görə də ola bilsin ki, yaxın vaxtlarda İran Uran-235-dən yox, Plutoniumdan silah almaq imkanına nail olacaq. İranda 20-25 meqavatlıq tədqiqat nüvə reaktoru var və tədqiqat nüvə reaktorunda onlar o tsikli apara bilərlər".
Sonda mütəxəssis qeyd edib ki, ABŞ və İsrail İranın Uran-235-i zənginləşdirməsinin qarşısını almağa tələsir: “Çalışırlar ki, Uran-235-dən silah istehsalının qarşısını alsınlar. Kim deyərdi ki, Koreya atom bombası düzəldə bilər? Onda bu imkan var? Şimali Koreyaya Rusiya bütün texnologiyanı verdi, Cənubi Koreyaya da ABŞ dəstək verdi, onlar da nüvə silahı düzəldə bildilər. Ola bilsin ki, İran da özünə bu cür öz strategiya dostunu tapıb. Mümkündür ki, bu, Rusiya olsun. Bundan başqa Çin də ola bilər. Çünki İran Çinə külli miqdarda qaz-neft verir. Mümkündür ki, İran belə dostlarının hesabına nüvə silahı əldə etmək üçün hansısa texnologiyaları mənimsəyib ki, son zamanlar çox yuxarıdan danışırlar. Amma bu yuxarıdan danışmağın da bir zərəri olacaq ki, İsrail gözünü yumub ABŞ silahını İranın ərazisinə atacaq. Bundan əziyyət çəkən isə siyasətçilər deyil, əsasən İran xalqı olcaq”.
E.MƏMMƏDƏLİYEV,
“Yeni Müsavat”
XƏBƏR LENTİ
05 Aprel 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ