Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Dövlət katibinin alnındakı xaç: dini, yoxsa siyasi mesaj?
Azər Hüseynov: “Bu, qlobal siyasi fəlsəfənin dəyişdiyini göstərən bir siqnaldır və...”
ABŞ-ın dövlət katibi Marko Rubio alnında xaç işarəsi ilə “Fox News”? televiziya kanalının canlı yayımına qatılıb. Rubio müsahibəsində Ukraynadakı son hadisələr, Yaxın Şərqdə artan böhran və Donald Trampın Konqresə son müraciəti kimi əsas mövzulara toxunub.
Rubionun alnında xaç işarəsi olmasının səbəbi müsahibədən bir gün öncə qeyd olunan Kül Çərşənbəsi ilə əlaqələndirilir. Kül Çərşənbəsi xristian katolikləri üçün mühüm gündür. Bu günə inananlar, müqəddəs hesab edilən palma budaqlarının külündən hazırlanmış xaç işarəsini alında qəbul edirlər.
Lakin Rubionun bu dini simvolla ekranda görünməsi sosial mediada müxtəlif reaksiyalar doğurub. Bəzi istifadəçilər bunu onun dəyərlərinə və açıq inancına hörmət əlaməti kimi dəyərləndirərək dəstəkləyiblər. Digərləri isə bu addımın siyasi məqsəd daşıdığını, hətta Rusiyaya simpatiya və ya “dini müharibə” çağırışı ola biləcəyini iddia ediblər. Bir sosial media istifadəçisi “Bizim valideynlərimiz də uşaq vaxtı pis davrandığımızda alınımıza xaç çəkirdilər” kimi ironik şərh yazıb.
Bu hadisə, şəxsi inancın dövlət idarəçiliyi ilə necə kəsişdiyi məsələsini gündəmə gətirərək müxtəlif platformalarda geniş müzakirələrə səbəb olub.
Qeyd edək ki, Tramp administrasiyasının yeni dövrdə dini simvolları ön plana çıxarmağa çalışdığı bildirilir. Dövlət katibinin alnındakı xaçın siyasi anlamı varmı, varsa mesaj kimədir? Xatırladaq ki, prezident seçilməsi ərəfəsində (24 oktyabr, 2024) Donald Tramp öz sosial media platformasında yazdığı mesajda siyasi rəqibi, vitse-prezident Kamala Harrisi Qarabağın erməni əhalisinin çıxması ilə bağlı əməli addım atmamaqda günahlandırmışdı. Siyasi analitik Azər Hüseynov mövzunu “Yeni Müsavat”a şərh edərkən deyib ki, ABŞ-ın dövlət katibi Marko Rubionun alnında xaç işarəsi ilə etdiyi hərəkət, sadəcə şəxsi inancın ifadəsi deyil, həm də qlobal siyasi fəlsəfənin dəyişdiyini göstərən bir siqnal idi: “Belə bir addımın atılması ABŞ kimi böyük bir dövlətin siyasi dilindəki ənənəvi sərhədləri aşaraq dini elementlərin ön plana çıxmasına səbəb olub. XIX əsrdə başlayan sekulyarizm, dünya siyasətini bürümüşdü, amma bu günlərdə həmin sərhədlərin bulanıqlığı daha da artıb. Bu, Rubionun alnında xaç işarəsini daşıyan çıxışı ilə özünü açıq şəkildə göstərdi. Sekulyarizmin yerini dini motivli yanaşmalara verilməsi ABŞ-ın xarici siyasətində böyük bir dəyişiklik olduğuna işarə edir.
Rubionun çıxışı əvvəllər yalnız teokratik dövlətlərin istifadə etdiyi dini simvolları, demokratik və dünyəvi dövlətin yüksək vəzifəli nümayəndəsinin tətbiq etməsi ilə yeni bir siyasi müstəvi yaradıldı. Bu, qlobal diplomatik münasibətlərin dəyişdiyini və siyasi fəlsəfənin artıq daha çox “dindar” və “ideoloji” bir çərçivəyə çəkildiyini göstərir. Hətta əvvəllər dinin dövlətdəki rolunu minimuma endirən ABŞ və Avropa kimi güclü dövlətlər bu dövrdə daha “dini” bir yanaşma sərgiləməyə başlayıblar. Bu isə dünya siyasətindəki qlobal güc balanslarının dəyişəcəyinin bir göstəricisidir. ABŞ-ın dövlət katibinin dini simvollarla çıxış etməsi yalnız dini inancını ifadə etmək deyil, həm də ABŞ-ın xarici siyasətində yeni bir dövrün başladığını göstərir.
Siyasi şərhçi əlavə edib ki, Trampın yeni administrasiyası, xüsusilə Yaxın Şərqdə dini bir yanaşma tətbiq edərək, İslamçı və assimetrik hərbiləşmiş qruplara qarşı yeni bir siyasət formalaşdıra bilər: “Bu, ABŞ-ın "dindar" xarici siyasətinin genişlənməsi kimi görünə bilər, amma Avropada bu yanaşmanın tətbiqi mənasızdır. ABŞ Avropa ilə münasibətlərində daha çox kapitalist və praqmatik yanaşmalarla hərəkət edəcək, çünki burada iqtisadi və strateji maraqlar daha çox önəm daşıyır. Rusiya ilə olan münasibətlərdə isə ABŞ daha praqmatik bir yanaşma izləyəcək, çünki burada əsas olan güc balansıdır. Avropa, Rusiya təhlükəsindən qorunmaq üçün ABŞ-ın dəstəyinə ehtiyac duyacaq və bu da Avropa ilə ABŞ arasındakı münasibətləri gücləndirəcək. Çünki Avropa hər nə qədər desə də, ABŞ olmadan özünü Rusiyadan qoruya bilməz.
Azərbaycanla olan münasibətlərə gəldikdə isə, burada vəziyyət daha mürəkkəbdir. Azərbaycan Trampın hakimiyyətə gəlməsi ilə daha fərqli və praqmatik bir xarici siyasət gözləyir. Azərbaycan Bayden administrasiyasının səhvlərini təkrarlamamasını və daha müstəqil bir xarici siyasət izləməsini ümid edir. ABŞ-ın Azərbaycanla münasibətlərində strateji maraqlar əsas rol oynayacaq və bu, Azərbaycan üçün böyük bir fürsət yaratmış olacaq. Azərbaycanın Cənubi Qafqazdakı strateji mövqeyi və enerji resursları ABŞ üçün vacibdir. Bununla belə, ABŞ daxilindəki erməni diasporunun təsiri, xüsusən də ABŞ-ın Konqresindəki mövqeyi bu münasibətləri çətinləşdirə bilər. Amma belə bir vəziyyətdə ABŞ-ın Azərbaycanla münasibətlərində dini motivlərin önə çıxması ehtimalı azdır".
Azər Hüseynov
Azər Hüseynov qeyd edib ki, Azərbaycan ABŞ-la olan münasibətlərdə öz strateji maraqlarını qoruyaraq, daha çox iqtisadi və siyasi əməkdaşlığa yönələcəkdir: “ABŞ-ın regional müttəfiqi olan İsraillə Azərbaycanın yaxın əməkdaşlığı da bu münasibətlərin möhkəmlənməsinə xidmət edir. Tramp isə xarizmatik liderlərə önəm verdiyini göstərib və Azərbaycanın dövlət başçısı İlham Əliyev dünya liderləri arasında ən təsirli şəxsiyyətlərdən biri kimi qəbul edilir. Onun regional və qlobal proseslərə təsiri, xüsusilə də Putin və Ərdoğanla olan əlaqələri ABŞ-ın bu bölgədəki siyasətini formalaşdırır. Bu, Paşinyan kimi daha zəif liderlərlə müqayisədə Azərbaycanla olan münasibətlərin daha güclü və strateji olmasını təmin edə bilər. Trampın da bu reallığı nəzərə alaraq, Azərbaycana qarşı daha "dini" və “ideoloji” yanaşması mümkün olmaya bilər.
Nəticə olaraq, ABŞ-ın yeni administrasiyasının siyasi fəlsəfəsindəki dəyişikliklər yalnız Yaxın Şərqdə deyil, həm də qlobal və regional siyasətdə ciddi təsir göstərir. Lakin Azərbaycanın strateji mövqeyi və Trampın xarizmatik liderlərə olan xüsusi münasibəti, Azərbaycanla ABŞ arasında dini motivlərlə əlaqəli siyasi qərarların önəmini azaldır. Bu da Azərbaycan üçün ciddi bir üstünlükdür. Hər halda, ABŞ-ın Azərbaycanla münasibətlərində daha çox pragmatik və strateji yanaşmaların üstünlük təşkil edəcəyini gözləmək olar".
Afaq MİRAYİQ,
“Yeni Müsavat”
XƏBƏR LENTİ
04 Aprel 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ