Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Bişkekin Rusiyaya köməyi, ABŞ-ın Qırğızıstana “kötəyi”
Çin, Avropa İttifaqı, Türkiyə və digər ölkələrdən Rusiyaya yüklərin tranziti Qırğızıstandan keçir. O, sanksiyaya məruz qalan malların Rusiya Federasiyasına ötürülməsi üçün mərkəzə çevrilir. ABŞ Bişkekin sanksiya məhdudiyyətlərinə əməl etməməsindən narahatdır.
Bu günlərdə Qırğızıstan hakimiyyətinə qarşı bu ittihamlari ABŞ Senatının Xarici Əlaqələr Komitəsinin sədri Robert Menendes səsləndirib. Prezident Sadır Japarov bunu Qırğızıstana təzyiq cəhdi adlandırıb.
Gerçəklik budur ki, Qırğızıstan logistika bumu yaşayır. Çindən Mərkəzi Asiya ölkələrinə və ilk növbədə Qırğızıstana malların tədarükünün qlobal şəbəkəsi bu ölkədə yaradılır. 2023-cü ilin yanvar-aprel aylarında Qırğızıstanın xarici və qarşılıqlı ticarətinin həcmi 3 milyard 885,5 milyon dollar təşkil edib.
Tazabek.kg iqtisad nəşri statistik məlumatlara istinadən xəbər verir ki, bu müddət ərzində respublika 616,4 milyon dollarlıq mal və məhsul ixrac edib. Malların çoxu Çindən Qırğızıstana gəlir. Artıq bu gün “Toruqart” və “İrkeştan” iki buraxılış məntəqəsinin (keçid məntəqəsinin) təcili olaraq genişləndirilməsi tələb olunur.
Yükdaşıma şirkətləri milyarderə çevriliblər. Ekspert Qriqori Mixaylovun dediyinə görə, malların tranziti hazırda bu bizneslə məşğul olanlar üçün qızıl mədənidir: “Malların tranziti ilk növbədə Çindən Rusiyaya, Aİ-dən Rusiya Federasiyasına, Türkiyədən eyni yerə və s. Rəsmi olaraq nə Qırğızıstan, nə də Qazaxıstan sanksiyaya məruz qalan malların tranzitinə icazə vermir. Üstəlik, onlar təkrar ixracla mübarizəyə hazır olduqlarını bildirirlər. Bəs o zaman Bişkek yaxınlığında yüklərin saxlanması və daşınması üçün nəzərdə tutulmuş onlarla logistika kompleksinin tikintisini necə izah etmək olar.
“Yerli məhsul istehsal etmək üçün fabriklər, fabriklər, kiçik miqyaslı elektronika, məişət texnikası, qida məhsulları və daha çox şeylər açılır. Üstəlik, çox güman ki, sentyabrın 1-dən Aİ ölkələri sanksiya tətbiq olunan malların Rusiya ərazisindən keçməklə Mərkəzi Asiya ölkələrinə tranzitini tamamilə qadağan edə bilər”, - Mixaylov bildirib.
Onun sözlərinə görə, reallıq ABŞ-ın ittihamlarının əsassız olmadığını göstərir: “Amma Rusiya və Qırğızıstan üçün bu yaxşıdır. Yeri gəlmişkən, Bişkek maliyyə problemi üzündən həyata keçirilməsinə böyük ləngimə ilə başlanılan Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan dəmiryolu ilə yüklərin tranziti üçün də əhəmiyyətli faiz alacaq”.
Ona görə də məntiqlidir ki, Ukraynada müharibə başladıqdan sonra Qırğızıstan və Rusiya arasında idxal-ixrac əməliyyatlarının əhəmiyyətli dərəcədə artması Qərbdə narahatlıq yaratmağa başlayıb. Senator Menendesin məktubunda deyilir ki, Qırğızıstan hakimiyyəti bu cür ticarəti tənzimləmir, Rusiya ilə faktiki olaraq şərik olur, o, qeyri-qanuni olaraq müdafiə vasitələri, o cümlədən pilotsuz təyyarələr, təyyarə hissələri, silah hissələri və mikrosxemlər idxal edir. O, Qırğızıstan hökumətini sanksiyalardan yayınma ilə bağlı bu ciddi iddiaları dərhal araşdırmağa və respublika ərazisindən qeyri-qanuni mal axınının qarşısını almaq üçün daha sərt prosedurlar qurmağa çağırıb.
Menendes narahatlığını ifadə edib ki, Qırğızıstanın Rusiyaya qarşı beynəlxalq sanksiyalara əməl etməməsi... ölkədə demokratiyadan geri çəkilmənin davam etməsinin və geniş yayılmış insan hüquqlarının pozulmasının bir əlamətidir. Senator xatırladıb ki, indiki hökumət dəfələrlə jurnalistlərin və müstəqil medianın hüquqlarını pozub, hüquq müdafiəçilərini təqib edib və vətəndaş cəmiyyəti nümayəndələrinə məhdudiyyətlər qoyub.
“Bir vaxtlar Mərkəzi Asiyada demokratiyanın əlamətdar nöqtəsi olan Qırğızıstan avtokratiyaya doğru təhlükəli yoldadır. Mən sizi müstəqil media və jurnalistlərə qoyulan bütün məhdudiyyətləri aradan qaldırmağa, həbsdə olan insan haqları müdafiəçilərini azad etməyə və birləşmək azadlığı kimi fundamental azadlıqları məhdudlaşdıran tədbirləri ləğv etməyə çağırıram”, - Menendes əlavə edib.
Amerikalı senatorun sözləri indi Bişkekin də sanksiya təzyiqi altında olacağı anlamına gəlir. Düzdür, Qırğızıstanın Çin, Qazaxıstan və Rusiya bazarları ilə sıx əlaqələrini nəzərə alınarsa, ticarət-iqtisadi xarakterli hər hansı sanksiyaları həyata keçirmək asan olmayacaq. Ekspertlər etiraf edirlər ki, sanksiyalar tətbiq olunarsa, bu, yalnız nöqtəli və özəl şirkətlərə münasibətdə olacaq.
A.Altaylı, Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
05 Oktyabr 2024
04 Oktyabr 2024
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ