Onlayn ictimai-siyasi qəzet
Ağ Evin yeni sahibi təyin olundu: O, ABŞ-ı artıq qeyri-rəsmi idarə edir
ABŞ-da keçiriləcək prezident seçkiləri ərəfəsində yaranmış vəziyyət Qərb ölkələrini yeni dönəmə hazırlaşmaq ehtiyacı ilə üzləşdirib, çünki yeni prezidentin məhz Donald Tramp olacağına şübhə etmirlər... Bəzi Avropa liderləri ABŞ-a səfərlərini Bayden administrasiyası deyil, Ağ Evin qeyri-rəsmi sahibi ilə görüşmək məqsədi üzərində planlaşdırırlar, dünyanın ən böhranlı problemlərini onunla müzakirə edirlər...
Dünya ABŞ-da keçiriləcək növbəti prezident seçkilərinə hazırlaşır. Hətta Qərbdə bu seçkilərin ehtimal olunan nəticələri ilə bağlı konkret addımlar da atılmağa başlayıb. Xüsusilə də, Avropa Birliyi ölkələri ABŞ-da keçiriləcək prezident seçkiləri ilə bağlı ciddi narahatlıq və çaşqınlıq içərisində olduqlarını qətiyyən gizlətmirlər. Üstəlik, “qoca qitə”də həmin seçkilərin mümkün nəticələrini elə indidən proqnozlaşdırmağa çalışırlar. Və bu, hazırda dünyada cərəyan edən qlobal proseslərə birbaşa təsir etməyə başlayıb.
Məsələ ondadır ki, Qərb siyasi dairələri keçmiş prezident Donald Trampın yenidən Ağ Evə sahiblənmək şanslarını yüksək qiymətləndirirlər. Onların fikrincə, Donald Trampın ABŞ respublikaçılarının vahid namizədinə çevrilməsi Bayden administrasiyasının təkrar qələbə ehtimalını ciddi şəkildə zəiflədib. Bu səbəbdən də Avropa Birliyi ölkələri ABŞ-da Donald Tramp dövrünün dünyaya mümkün təsirlərinə olduqca pessimist yanaşırlar. Və əksər ehtimallar beynəlxalq məkanda total dağıdıcı dəyişikliklərin ola biləcəyi ilə birbaşa bağlıdır.
Hazırda Qərb siyasi dairələri əsasən iki istiqamət üzrə ciddi narahatlıq keçirdiklərini açıq-aşkar biruzə verirlər. Qərbdə düşünürlər ki, əgər, ABŞ-da Donald Trampın hakimiyyətə gəlişinin qarşısı alınmazsa, bu dünya üçün kataklizmlər doğura bilər. Xüsusilə də, Ağ Evin keçmiş sahibinin NATO-ya neqativ münasibətdə Qərbdə qəbuledilməz hesab olunur. Və NATO-nun dağılma ehtimalı ilə bağlı iddialar daha da aktuallaşmış kimi görünür.
Əslində, Qərb siyasi dairələrində bu barədə əndişə qətiyyən boşuna yaranmayıb. Ağ Evin keçmiş sahibi hələ ilk prezidentliyi dövründə də NATO-nu əhəmiyyətsiz, vaxtını doldurmuş hərbi-siyasi alyans hesab etdiyini qətiyyən gizlətmirdi. Hətta Donald Tramp hər imkanda ABŞ-ın NATO-dan çıxmasının vacibliyini vurğulayırdı. Hələ də eyni fikirdə olduğu gizlətməyən Donal Tramp hesab edir ki, ABŞ-ın NATO-nu maliyyələşdirmək üçün sərf etdiyi fantastik maliyyə vəsaitləri ölkənin daxili ehtiyaclarına xərclənməlidir.
Ona görə də, əgər, Donald Tramp bu dəfə hakimiyyətə gələcəyi təqdirdə, ABŞ-ın NATO-nu tərk etməsinə nail olarsa, bu, dünyanın ən nəhəng hərbi-siyasi alyansının dağılması prosesinin başlanması anlamına gələ bilər. Çünki NATO məhz ABŞ-ın hərbi-siyasi patronajlığı altında öz mövcudluğunu qorumağa nail olur. Üstəlik, bu hərbi-siyasi alyansın maliyyə təminatı da məhz ABŞ-ın ayırdığı nəhəng məbləğlər sayəsində formalaşdırılır. Və ona görə də, ABŞ-ın NATO-nu tərk etməsi, eləcə də, Ağ Evin maliyyəsi kəsilərsə, bu hərbi-siyasi alyansın süquta uğraması qaçılmaz ola bilər.
Təbii ki, Avropa Birliyi ölkələri üçün NATO-nun dağılması hərbi-siyasi fəlakət anlamı daşıyır. Çünki “qoca qitə” ölkələri öz təhlükəsizlik mataqlarını məhz NATO-nun “təhlükəsizlik çətiri” altına sığınmaqla, təmin edirlər. Həmin dövlətlər hətta son onilliklərdə NATO-ya güvənərək, müdafiə xərclərini minimuma da endiriblər. Yəni, nə vaxtsa, NATO mövcudluğunu dayandırıarsa, Avropa məkanı demək olar ki, müdafiəsiz qala bilər.
Qərb ölkələrini qorxudan digər məsələ isə Donald Trampın Ukrayna savaşına tamamilə əks mövqedən yanaşmasıdır. Ağ Evin keçmiş sahibi ABŞ-ın Ukrayna savaşını maliyyələşdirməsini tamamilə yolverilməz hesab edir. Prezident seçkilərində qalib gələcəyi təqdirdə, Ukraynaya hərbi dəstəyi tamamilə dayandıracağını, Rusiya ilə anlaşaraq, qısa müddətdə müharibəni sülh sazişi ilə yekunlaşdıracağını vurğulayır. Və bu, Qərbin Ukrayna savaşını uduzması anlamına gəlir.
Avropa Birliyi ölkələri hazırda Donald Trampın məhz bu planlarından qorxu keçirirlər. Çünki əgər, Ağ Evin keçmiş sahibinin Ukrayna savaşı ilə bağlı planları reallaşarsa, bu halda, Rusiyanın daha da güclənmə ehtimalı artmış olacaq. Üstəlik, Ukrayna savaşından güclənərək, çıxa biləcək Rusiyanın qarşısında elə bir ciddi əngəl də qalmayacaq. Yəni, Rusiya Avropa Birliyi ölkələrini daha asanlıqla hərbi müdaxilə ilə təhdid etmək imkanları qazanacaq. Və bu baxımdan, “qoca qitə”də Donald Trampın həm NATO, həm də Ukrayna savaşı ilə bağlı mövqeyinin xof yaratması o qədər də gözlənilməz deyil.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, ABŞ-da keçiriləcək prezident seçkiləri ərəfəsində yaranmış vəziyyət Qərb ölkələrini yeni dönəmə hazırlaşmaq ehtiyacı ilə üzləşdirib. İndi əksər Qərb ölkələri ABŞ-ın yeni prezidentinin məhz Donald Tramp olacağına şübhə etmirlər. Ona görə də, noyabrdan sonrakı planlarını və hədəflərini məhz bu ehtimalın üzərindən qurmağa üstünlük verirlər. Və bu baxımdan, Bayden administrasiyası artıq Avropa Birliyi ölkələri üçün önəm daşıyan siyasi tərəfdaş hesab olunmur.
Maraqlıdır ki, Avropa məkanında Donald Trampın əleyhdarları ilə yanaşı, qatı tərəfdarları da mövcuddur. Belə ki, Avropa Birliyinin Rusiyaya qarşı sanksiyalarına hər imkanda siyasi vasitələrlə müqavimət göstərməyə çalışan Macarıstan ABŞ-da hakimiyyət dəyişikliyini böyük səbrsizliklə gözləyir. Macarıstanın baş naziri Viktor Orban hətta məhz prezidentliyə namizəd Donald Trampla görüşmək üçün ABŞ-a səfər də edib. Və bu, o deməkdir ki, Avropa məkanında ABŞ-ın yeni prezidentinin kim olacağı ilə bağlı hər hansı şübhə yeri qalmayıb.
Hər halda, Macarıstan baş naziri Viktor Orbanın gələcək Ağ Ev sahibi kimi gördüyü Donald Trampla görüşmək üçün ABŞ-a səfər etməsi Bayden administarsiyasının onsuz da yüksək olmayan nüfuzunu daha da sarsıdıb. Çünki Macarıstan baş naziri bu səfər çərçivəsində dünyanın bir çox problemlərinin, o cümlədən də Ukrayna savaşının nizamlanması yollarını hazırda hakimiyyətdə olan Bayden administrasiyası ilə deyil, məhz onun müxalif siyasi rəqibi Donald Trampla müzakirə etməyə üstünlük verib. Bu isə o deməkdir ki, ABŞ-da hakimiyyət dəyişikliyinin qaçılmazlığı artıq Qərb siyasi dairələrində ciddi qəbul olunur.
Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
“Yeni Müsavat” Media Qrupu
ƏLAQƏLİ XƏBƏRLƏR
XƏBƏR LENTİ
22 Noyabr 2024
21 Noyabr 2024
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ