Onlayn ictimai-siyasi qəzet
3D çap edilmiş silahlar trendə çevrilir – İlk qətlə yetirilən ABŞ sığorta şirkətinin rəhbəri oldu
3D çap edilmiş silahlar bütün dünyada cinayətkarlar üçün “seçim silahına” çevrilmək üzrədir. Ötən ilin dekabrında Amerika tibbi sığorta şirkəti UnitedHealthcare-in rəhbəri Brayan Tomsonun qətlində 3D çap silahdan isttifadə olunmuşdu.
Brayan Tomson 2024-cü il dekabrın 4-də Manhettendə güllələnərək öldürülüb. Qətl səhər tezdən Nyu York Hilton Midtown otelinin qarşısında baş verib. Brayn Tomson qətlindən bir müddət əvvəl rəhbərlik etdiyi şirkətin sığorta iddialarını yerinə yetirməkdən imtina etdiyinə görə tənqid olunmuşdu. Qətldən 5 gün sonra, 9 dekabr 2024-cü ildə Pensilvaniya ştatının Altoona şəhərində 26 yaşlı Luici Mangioneni həbs olundu. Onun üzərindən Brayn Tomsonun qətlində istifadə olunan 3D çap edilmiş silah aşkarlandı.
Bu cinayət 3D çap edilmiş silahla törədilən səs-küylü işlərdən biridir. Artıq bütün dünyada cinayətkarlar bu əldəqayırma, daha doğrusu printerdə çap olunan silahlara meyllənirlər.
3 D silah barədə ilk məlumat 12 il öncə yayılmışdı. 2013-cü ildə ABŞ vətəndaşı 25 yaşlı Cody Wilson 3D printer ilə hazırlanan dünyada ilk plastik tapança olan Liberator-u yaratdı.
Liberatorun yeganə metal hissəsi adi mismardan hazırlanmış atəş sancağı idi. Silahın bütün digər elementləri FDM (fsed deposition modeling) istifadə edərək qat-qat ərimiş plastikdən 3D kompüter modelləri əsasında yaradılmışdı. Bu, son dərəcə sadə, tək atışlı silah idi və onlarla atışdan sonra yararsız hala düşdü. Amma hətta plastik tapançadan atılan bir atış da çox səs-küy salmağa kifayət etdi. Öz ideyalarını təbliğ etmək üçün silahların sərbəst satışını müdafiə edən anarxist Cody Wilson Defense Distributed şirkətini qurdu. Sonra o, silahın 3D modelini ictimaiyyətə təqdim etdi.
Plastik silah planları 2 gün ərzində 100 min dəfədən çox yükləndikdən sonra ABŞ Dövlət Departamenti Defense Distributed-u Beynəlxalq Silah Alveri Qaydalarını (İTAR) pozmaqda günahlandırdı və onlardan 3D modelin yayılmasını dayandırmağı tələb etdi. Lakin bu proses artıq qarşısıalınmaz idi.
FDM çapı silah istehsalı üçün uyğun deyil. Ucuz 3D printerlərdə istifadə olunan plastik möhkəmlik baxımından alüminiumdan daha aşağıdır və qəliblənmişlərdən daha kövrəkdir. Liberatorun lüləsi bir neçə atışdan sonra deformasiyaya uğradı və silah tezliklə atıcı üçün təhlükəli oldu. Amma plastik ucuzdur və 3D printer işin çoxunu avtomatik görür. Beləliklə, dünyanın hər yerindən həvəskarlar bu ideyaya əl atdılar və texnologiyanın çatışmazlıqlarını aradan qaldırmağın yollarını axtarmağa başladılar. Plastik silahların etibarlılığını artırmaq üçün görülən ilk şey lülələrin sayını artırmaq idi. Artıq 2014-cü ilin yazında Yaponiya sakini Yoşitomo İmura ardıcıl altı atəş aça bilən plastik .38 kalibrli bibər qutusu revolveri olan Zig Zag yaratdığına görə həbs edildi və sonradan məhkum olundu.
Zig Zag ən azı ölçüsünə görə həqiqətən təhlükəli silah adlandırıla bilməz, lakin revolver dizaynında istifadə edilməmiş potensial var idi. Növbəti il mexanika mühəndisliyi tələbəsi James R. Patrick YouTube-a 3D çap edilmiş PM522 Washbear-ın video nümayişini yüklədi.
Patrick daha təkmil dizayn yaratmağa müvəffəq olmuşdu. İkiqat hərəkətli revolver, burada tətiyi çəkəndə silindr fırlanır və atəş açılır.
Revolverin barabanıl elə qurulmuşdu ki, istifadəsiz olan zaman atəş sancağı qapaqla üst-üstə düşmür. Buna görə də, evdə hazırlanmış revolver təsadüfən yerə düşsə, atəş aça bilməzdi və Liberator-dan əhəmiyyətli dərəcədə təhlükəsiz idi.
James Patrick Washbear-da 6 atışlı plastik .22LR baraban və ya metal boru qırıntılarından hazırlanmış əlavələrlə gücləndirilmiş 8 atışlı baraban istifadə etməyi təklif etdi. Bu gün onun təklif etdiyi 8 atışlı baraban daha çox istifadə olunur.
Az əriyən plastikdən etibarlı silah hazırlamaq demək olar ki, mümkün deyil. Yaylar, sancaqlar, vintlər və digər oxşar hissələr olmadan bunu etmək də olduqca çətindir. Buna görə də 3D çap edilmiş silahlarda metal elementlərin sayı zamanla artıb. Onlar daha mürəkkəb silahlar hazırlamağa imkan verdilər. 2016-cı ildə Dervud təxəllüsü ilə həvəskar silah ustası ilk 3D çaplı 9 mm yarı avtomatik tapança olan Shuty-MP1-i nümayiş etdirdi. Derwood tamamilə metal hissələri olmadan işləməyə çalışmadı və alınmış Glock tapança lüləsi, bolt və bir neçə yüksək keyfiyyətli yaydan istifadə etdi. Nəticədə Shuty-MP1-in texniki atəş sürəti dəqiqədə 48 mərmiyə çatdı. Bununla belə, konstruktor qeyd edib ki, güllə darağını dəyişməzdən əvvəl silahın soyumasına icazə vermək lazımdır, əks halda onun ətrafındakı plastik əriməyə başlayacaq.
Bir il sonra Dervud öz silahının yenilənmiş versiyası olan Shuty AP-9-u daha etibarlı mexanika ilə təqdim etdi.
Növbəti il həvəskarlar seriyalı silahlar üçün müxtəlif plastik hissələr yaratdılar, lakin yeni orijinal dizaynlar görünmədi. Daha bir mühüm hadisə 2018-ci ilin sonunda baş verdi. Cody Wilsonun şirkəti silahların 3D modellərini sərbəst yaymaq hüququ üçün ABŞ hökumətini məhkəməyə verməkdə davam edərkən, bir neçə hobbi silah ustası Deterrence Dispensed bayrağı altında birləşməyə qərar verdi. Onlar yeni 3D çap edilmiş silahların hazırlanmasını hökumətin nəzarətindən kənarda təşkil etmək istəyirdilər. Deterrence Dispensed qrupu, hər hansı bir hardware mağazasında lisenziyasız satılan plastik komponentlərdən və asanlıqla əldə edilə bilən metal hissələrdən silahlar yaratmağa diqqət yetirdi. Bu gündünyada sosial şəbəkələr üzərindən 3D çap olunmuş silahların satışı həyata keçirilir.
Elşən MƏMMƏDƏLİYEV,
Musavat.com
XƏBƏR LENTİ
25 Iyun 2025
24 Iyun 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ