Onlayn ictimai-siyasi qəzet
“Владимир, остановись!”
Tramp deyir ki, Rusiya böyük güzəştlərə razılaşıb, “bütün Ukraynanı tutmaqdan vaz keçib”; Zelenski isə velosiped kimidir, dayansa, yıxılacaq...
Donald Trampın Rusiya prezidentinə “Vladimir, dayan!” çağırışını dünya mediası ön səhifələrində verdi. Bütün dillərdə bu çağırış səsli olaraq qulağa xoş gəlir, çünki Tramp bəlkə fərqində olmasa da, həm savaşı durdurmaq, həm günahsız mülki şəxslərin, həm də “hər gün 5 min əsgərin öldürülməsinin” qarşısını almaq üçün bəşəri müraciət edib. Onun Rusiya prezidentinə “Vladimir” deməsi müraciətin “doza”sını azaldır. Əvvala, bu cür müraciət Putinə yaxınlığa işarə edir, hətta əzizləmə təəssüratı da yaradır. Tramp Putindən bir neçə bayram böyükdür, ərk də edə bilər bu cür müraciətlə. Ola bilsin, müraciətin bu cür formasında amerikalı ədası da var, xəbərdarlıq da. Çünki Tramp sosial şəbəkə üzərindən qısa yazılı müraciətində tərəfləri danışıqlara səsləyib, o biri Vla(o)dimirin şəxsinə yönlənmədən həm də.
Kreml Trampa hələ reaksiya verməyib, çünki bu “dayan!” müraciəti müharibədən bəri ilk dəfə olaraq paytaxt Kiyevi və bir neçə yaxın şəhərləri ən şiddətli bombardmana görə səslənib. “Rusiyanın Vladimiri”nin, yoxsa “Ukraynanın Vlodimiri”nin danışıqlar masasına oturmaq istəməməsi aydındır. İkisi də nə oturmaq, nə dayanmaq istəyir. Putin dayanması üçün şərtləri aşağı-yuxarı bəllidir. Tramp deyir ki, ümumiyyətlə Rusiya böyük güzəştlərə razılaşıb. Jurnalistlər də dərhal soruşublar ki, söhbət hansı güzəştlərdən gedir. Tramp “bütün Ukraynanı tutmaqdan vaz keçib” dedi.
Zelenskinin durumu isə velosipedi xatırladır- yəni dayanması yıxılmaq deməkdir. Putin indi müharibənin “pedalını”ona görə daha sürətlə çevirir ki, qarşıdan 9 may gəlir, amma “SVO”dedikləri müharibədə Rusiya öz elan etdiyi məqsədinə çatma bilməyib, üstəlik İkinci Dünya müharibəsindən ötən 80 ildə ilk dəfə ərazisində(Kurskda) kənar dövlətin əsgərləri var, heç olmazsa, onları təmizləmək üçün tələsir. Ona görə “pasxa atəşkəs”indən sonra daha şiddətli hücumlar edir.
Tramp və komandasının səbirlərinin tükəndiyi, sülh danışıqlarını dayandıracağı xəbərdarlığının arxasında nə var, indidən demək çətindir. Danışıqlardan çəkilərlərsə, nə edəcəklər? Bu savaşı görməzdənmi gələcəklər? Bəlkə Ukraynaya hərbi yardımı dayandıracaqlarını elan edəcəklər? Bəs, Rusiyanın etdiklərinə göz yumacaqlarmı, danışıqlar olmasa, Putini dayandırmaq üçün plan nə?
Tramp hakimiyyətə gələndən yarımçıq iş görür. Vergilərlə bağlı qərarını verdi, sonra üç aylıq fasilə götürdü. Yəmən husilərini bombalayır, amma məqsədi nədir, bəlli deyil. İranı hədələdi, sonra bu məsələdə də fasilə götürdü, diplomatlar danışır, amma yenə də qərarsız kimi görünür. Bu əslində Trampın suçu deyil, Amerikanın siyasi yapısı on illiklərdir belə işləyir.
Hərdən adam düşünür ki, ABŞ-ın strategiyası yanlış siyasət üzərində qurulur ki, sonradan onu düzəltmək üçün cəhdlər etsin. İkinci Dünya müharibəsindən sonra ABŞ dünya hegemonluğu kursunu yeritməyə çalışsa da, Sovet İttifaqı buna mane oldu. Sonra ABŞ strategiyasını dəyişdi, SSRİ-nin müttəfiqlərini və dost ölkələrini sıradan çıxarmağa başladı. ABŞ-ın əsas tarixi uğuru SSRİ-ni və Varşava Müqaviləsi adlı hərbi ittifaqı dağıtması oldu. İndi demək olar ki, bütün Varşava Müqaviləsi ölkələri NATO-ya qoşulub. Hətta keçmiş SSRİ respublikalarından da NATO blokuna olanlar var. Amma strategiyada ciddi yanlış hesablamalar yenə də özünü göstərdi. Məsələn, 1982-ci ildən Çin Amerika ilə yaxınlaşma kursunu müəyyənləşdirdi. ABŞ və bəzi başqa ölkələrdən yüksək texnologiyalar, investisiyalar alan Çin dünyanın superdövləti səviyyəsinə yüksəldi. Üstəlik Çin nəinki Rusiyanın düşməni, əksinə, dost və müttəfiqi oldu. Birləşmiş Ştatlar Asiya və Afrikaya diktə etmək istəyərkən, yenə yanlış strateji nəticəsində təkcə İran, Suriya, Şimali Koreyayaya deyil, qitədəki qonşuları Venesuela, Kuba və Nikaraquaya tamamilə nəzarət əldən verib. Bayden hakimiyyəti ABŞ-ı Ukraynanı Rusiyaya qarşı müharibəyə sürükləməklə də ciddi strateteji yanlış etdiyini hələ də qəbullanmış deyil. Ukraynada yandırılmış fitil Avropaya sıçrayıb, indi bütün “qoca qitə” bu savaşın etkisi(təsiri) altındadır. ABŞ-ın əlaltısı kimi təqdim edilən Avropa İttifaqı indi Vaşinqtonla üz-üzə gəlir.
Bəs Trampın sülh layihəsi haqda nə demək olar? Krım 10 ildən çoxdur Risiyanın ərazisidir, onun rəsmən tanımaq təklifinin sülh planın şərtləri sırasına düşməsi təəccüblü deyil. Tramp Krımın anneksiyasını dünyanın tanımasını təklifini ona görə gündəmə gətirir ki, ABŞ “Dempartiya”sından Barak Obamanın dövründə baş verdiyi tez-tez xatırlansın, Baydenlə bərabər onun atası Hüseyni də söysünlər. Tramp Ağ Evdə açıqlamasında dedi ki, Ukrayna Krımı bir güllə atmaqdan təhvil verib. Azərbaycan iki Qarabağ müharibəsində bir kəndini belə güllə atmaqdan tərk etməyib. Amma bizə də elə Amerika alçaldıcı sülh müqaviləsi təklif edirdilər. Demək, söhbət güllə atmaqda deyil, cənab Tramp...
Nazim SABİROĞLU,
Musavat. Com
XƏBƏR LENTİ
25 Aprel 2025
ŞƏRHLƏRŞƏRH YAZ