Avropa Birliyi indi ya Tramp adminstrasiyasının təhdidləri qarşısında geri çəkilərək, ABŞ-a təslim olacaq, ya da Ağ Evin davranışlarına adekvat reaksiya ilə müqavimət göstərmək qərarı verəcək... Halbuki, hər iki variant "qoca qitə" ölkələrinə sarsıdıcı zərbələr vəd edir, deməli, ABŞ-Avropa Birliyi qlobal ortaqlığı sona çatmaq üzrədir və artıq kəskin ziddiyyətlərə bağlı beynəlxalq rəqabət daha ön plana keçir...

Dünyada ənənəvi müttəfiqlərin amansız rəqibə çevrilməyə başladığı dövrə start verilib. Prezident Donald Tramp hələ seçki təbliğatı dönəmində Avropa Birliyinə qarşı siyasi hücumlara başlamışdı. Elə o vaxtdan hesab olunurdu ki, Tramp administrasiyası dövründə ABŞ və Avropa Birliyi arasında kəskin ziddiyyətlərin baş verməsi qaçılmaz olacaq. Hətta Avropa Birliyi strateqləri prezident Donald Trampın amansız siyasi-iqtisadi hücumlarına hazırlaşmaq üçün xüsusi qrup da yaratmışdı. Və indi bu qarşıdurmanın rəsmən başlandığı açıq-aşkar müşahidə olunur.

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Tramp adminstrasiyası Avropa Birliyini açıq hədəfə çıxartmaq niyyətlərini artıq qətiyyən gizlətmirlər. Üstəlik, Ağ Evdən "qoca qitə"yə ilk birbaşa siyasi hücum da artıq reallaşdırılıb. Belə ki, əvvəlcə Avropa Birliyi Ukrayna savaşının dayandırılması ilə bağlı danışıqlarda oyundan kənar vəziyyətə salındı. Ardınca isə Avropa Birliyinə qarşı siyasi-ideoloji ittihamlar irəli sürülməyə başladı. Və "qoca qitə"nin bütün dünyaya "doğru yolu" göstərmək missiyasını öz üzərinə götürmüş Avropa Birliyi isə ABŞ-ın hücumları qarşısında hazırlıqsız yaxalanıb.

Məsələ ondadır ki, ABŞ-ın vitse-prezidenti Ceyms Devid Vens Avropa Birliyini sərt şəkildə tənqid edib. O, buna vərdişli olmayan "qoca qitə" siyasi dairələrini real düşməni doğru müəyyən etməməkdə suçlayıb. Ağ Ev təmsilçisi hesab edir ki, Avropa Birliyi üçün əsas real təhlükə xaricdən, Rusiyadan və ya Cindən qaynaqlanmır. Avropa Birliyinə qarşı təhlükəli təhdidlərin əsas mənbəyini məhz bu qurumun daxilində axtarmaq lazımdır. Çünki Avropa Birliyi ABŞ-la ortaq şəkildə dəstəklədiyi bəzi təməl dəyərlərdən imtina edib. Və Avropa demokratiyası indi formal xarakter daşıyır.

ABŞ-ın vitse-prezidenti bildirib ki, ortodoksal olmayan fikir mərkəzlərini senzura ilə qapatmaqla, əks mövqedə olan siyasi rəqibləri həbs etməklə, Avropa demokratiyanı müdafiə etmiş olmur. Əksinə, bu, demokratiyanı məhv etmək üçün ən doğru metoddur. Ona görə də, Avropanın siyasi liderləri yanlış fəaliyyətə qarşı tənqidləri qəbul etməyi bacarmalıdırlar. Və Ağ Ev təmsilçisinin bu ittihamları Avropa Birliyinin siyasi elitasında şok effekti yaradıb.

Təbii ki, ABŞ vitse-prezidenti Ceyms Devid Vensin bu ittihamları Avropa Birliyinə sarsıdıcı siyasi zərbə olaraq dəyərləndirilir. Bəzi Avropa liderləri Ağ Ev rəsmisinin bu ittihamlarını təhqiramiz, qəbuledilməz və bütün "qırmızı cizgiləri" aşan yanaşma tərzi hesab edirlər. Avropa siyasi dairələri ABŞ-ın "qoca qitə"ni diktaturaya doğru yönəlməkdə suçladığını vurğulayırlar. Onların fikrincə, ABŞ-ın Avropa Birliyinə qarşı siyasi hücumlar edəcəyi qətiyyən istisna olunmurdu. Ancaq Ağ Evin bu qurumu demokratiyadan imtina edərək, diktaturaya üz tutmaqda suçlaması gözlənilməz xarakter daşıyır. Və bu, Avropa Birliyinin təməl prinsiplərinə vurula biləcək ən sarsıdıcı zərbə hesab olunur.

Belə anlaşılır ki, ABŞ-Avropa Birliyi arasında ehtimal olunan siyasi savaş artıq başlayıb. Tramp adminstrasiyası Avropa məkanına qarşı total hücuma keçmiş kimi görünür. Üstəlik, yaxın vaxtlarda bu siyasi savaşın tədricən iqtisadi-ticari müharibəyə çevrilmə ehtimalı da kifayət qədər yüksəkdir. Hər halda, prezident Donald Trampın Avropa Birliyinə qarşı bu mövzuda sərt xəbərdarlıq mesajları belə düşünməyə tamamilə əsas verir. Və bu baxımdan, yaxın vaxtlarda ABŞ-Avropa Birliyi ziddiyyətlərinin kəskinləşəcəyi qətiyyən istisna deyil.

Maraqlıdır ki, Brüsseldə Ağ Evin Avropa Birliyi əleyhinə davranışlarına müqavimət mexanizmləri tapmaqda çətinlik çəkirlər. Xüsusilə də, prezident Donald Trampın Avropa dövlətlərini ABŞ-la iqtisadi-ticari münasibətlərdə yeni gömrük rüsumları ilə təhdid etməsi Brüsseldə ciddi əndişə yaratmaqdır. Ona görə də, hazırda əsasən iki variant üzərində seçim üzrə müzakirələr davam etməkdədir. Və bu seçimin istənilən halda, Avropa Birliyini ciddi itkilərə məruz qoya biləcəyi isə qətiyyən şübhə doğurmur.

Məsələ ondadır ki, Ağ Ev Avropa Birliyindən ABŞ enerji resurslarının idxalını maksimum səviyyədə artırmağı tələb edir. Əks halda, ABŞ və bu quruma üzv ölkələr arasında ticarət dövriyyəsinə daha yüksək gömrük rüsumlarının tətbiq olunacağı ilə hədələyir. Yəni, Ağ Ev Avropa Birliyini ABŞ-dan daha çox enerji resursları idxal etməyə məcbur buraxmağa çalışır. Üstəlik, ABŞ enerji resurslarının alternativ qaynaqların məhsullarından daha baha başa gələcəyi də inkaredilməz reallıqdır. Və bu, Avropa Birliyi üçün əlavə maliyyə itkiləri anlamı daşıyır.

Ona görə də, Brüsseldə Ağ Evin təhdidlərinə eyni müqavimət faktorları ilə reaksiya verilməsinin tərəfdarları da kifayət qədərdir. Belə ki, Ağ Evlə qarşıdurmadan çəkinməyin əleyhdarları hesab edirlər ki, ABŞ-dan enerji resursları idxal edilməyəcəyi təqdirdə, tətbiq oluna biləcək gömrük resurslarının maliyyə itkiləri bahalı ticarətə adekvat ola bilər. Bu baxımdan, Avropa Birliyinin ABŞ-ın siyasi-iqtisadi iradəsinə təslim olunması yolverilməzdir. Və ona görə də, bu qurumun müstəqilliyini qorumaq üçün Avropa Birliyinin ABŞ-a analoji gömrük rüsumlarının tətbiqi ilə cavab verməsi daha doğru strateji seçim hesab olunur.

Göründüyü kimi, Avropa Birliyi hazırda tale yüklü seçim qarşısında qalıb. İndi bu qurum ya Ağ Evin təhdidləri qarşısında geri çəkilərək, ABŞ-a təslim olacaq. Ya da Ağ Evin təhdidlərinə adekvat davranaraq, müqavimət göstərmək qərarı verəcək. Bu haldasa, ABŞ və Avropa Birliyi arasında ənənəvi qlobal ortaqlıq sona çatmış olacaq və kəskin ziddiyyətlərə bağlı beynəlxalq rəqabət ön plana keçəcək. Və Avropa Birliyinin belə radikal müqavimət mərhələsinə hansı səviyyədə hazır olması isə bu qurumun gələcək taleyini müəyyən edəcək əsas faktorlardan birinə çevrilə bilər.

Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
"Yeni Müsavat" Media Qrupu