Böyük Britaniyanın tanınmış jurnalist-politoloqu Neil Vatson Bakıda keçirilən COP29 tədbiri, bu və digər məsələlər ilə bağlı Musavat.com-un suallarını cavablandırıb.

Müsahibəni təqdim edirik:

- Bu gün Bakıda keçirilən möhtəşəm COP29 konfransının 8-ci günüdür. Bu konfransla bağlı fikirləriniz necədir?

- Mənim fikrimcə, Bakı şəhərində keçirilən COP29-un ilk həftəsi son dərəcə uğurlu oldu, baxmayaraq ki, son qərarların və razılaşmaların yekunlaşdırılması hələ də ikinci həftəyə qalıb. Birinci növbədə, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev 96 ölkədən 72 000 iştirakçının bu tədbirdə iştirak etdiyini açıqladı. O, Azərbaycanın regional enerji sahəsində və hidrokarbonlardan asılı olmayan enerji keçidində mühüm rolunu davam etdirdiyini vurğuladı.

Prezident İlham Əliyev həmçinin Azərbaycanın ən zəif vəziyyətdə olan ölkələrin, xüsusən də yüksələn dəniz səviyyəsi və ətraf mühitin tərsliklərindən əziyyət çəkən kiçik ada dövlətlərinin problemlərinə necə diqqət yetirdiyini qeyd etdi. Prezident Azərbaycanın inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında, Şimal və Cənub arasında ortaq bir anlayışın tapılmasına kömək edəcəyini vəd etdi. Həmçinin, Azərbaycanın bank sektorunun 2030-cu ilə qədər yaşıllaşdırma layihələrinə 1,2 milyard dollar vəsait ayıracağını bildirdi.

BMT baş katibi Antonio Quterreş isə COP29-un iqlim maliyyəsinə qarşı olan maneələri aşmağını tələb edərək, G20 ölkələrinin istixana qazlarının 80%-nə cavabdeh olduğunu, lakin ən kasıb ölkələrin bu problemdən ən çox təsirləndiyini bildirdi. O, “2030-cu ilə qədər istixana qazı istehsalının 2019-cu il səviyyəsindən 43% azaldılmalı, bərpa olunan enerji tutumu üç dəfə artırılmalı, hidrokarbon istehsalı 30% azaldılmalı və meşə örtüyünün məhv olunması dayandırılmalıdır”, dedi.

Zərər və Ziyan Fondu yaradılması COP29-un əsas prioritetlərindəndir. Bu, vədlərin gerçək dəstəklə əvəzlənməsinə imkan verəcək.

COP29-un prezidenti Muxtar Babayev bu barədə şərh edərək “Bu irəliləyişlər nəticəsində biz nəhayət ki, vədləri real dəstəyə çevirə biləcəyik. Bu irəliləyişin real insanlar üçün nə demək olduğunu düşünməliyik. Bu, evlərin yenidən tikilməsi, insanların yenidən yerləşdirilməsi, həyatların və dolanışığın qorunması deməkdir”, deyə bildirdi.

Hazırda əsas məsələ inkişaf edən ölkələrin illik iqlim maliyyəsi üçün 1,3 trilyon dollar tələb etməsi, inkişaf etmiş ölkələrin isə 215-383 milyard dollar arasında Milli Adaptasiya Planı tələb etməsidir. Müqavilələr hazırda davam edir. Bakı bu konfransa rəhbərlik edib, sülh, yardım və bərpa üçün Bakı İqlim Fəaliyyəti Çağırışını elan edib, Beynəlxalq Bərpa Olunan Enerji Agentliyi (IRENA) ilə enerji keçidi investisiya forumu keçirib, iqlim və sülh mövzusunda panel müzakirələri təşkil edib, COP29-un Fəaliyyət Gündəmini inkişaf etdirib.

Eyni zamanda, Bakı İqlim Maliyyəsi, İnvestisiya və Ticarət Dialoqu təşəbbüsü başlatdı. Şənbə günü COP tarixində ilk dəfə olaraq rəqəmsallaşma günü keçirildi. Bu, iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizədə rəqəmsal alətlərdən istifadəyə, rəqəmsal infrastrukturda iqlim dayanıqlılığını inteqrasiya etməyə, rəqəmsallaşmanın ətraf mühitə təsirini azaltmağa və məlumat əsaslı qərar qəbul etmə proseslərini dəstəkləməyə yönəlmiş yaşıl rəqəmsal hərəkata dair bəyanat üzərində dayandı. Həmçinin, dünya kosmos liderləri sammiti keçirildi. Bu sammit kosmos əsaslı iqlim idarəetməsi və fəlakətlərin qarşısını alma mövzularına həsr olunub. Bu gün isə COP tarixində ilk dəfə insan inkişafı və iqlim dayanıqlılığı mövzusunda tədbir keçirilir. Bu tədbirdə uşaqların və gənclərin aşağı karbonlu, davamlı gələcək qurulmasında rolu müzakirə edilir.

- Baş nazir səviyyəsində Böyük Britaniya rəsmisinin COP29 konfransında iştirakını necə dəyərləndirirsiniz?

- Böyük Britaniyanın baş naziri cənab Kir Starmerin COP29-a qatılması və aktiv iştirakı çox əhəmiyyətlidir. Birincisi, bu, Böyük Britaniya ilə Azərbaycan arasında mövcud olan mükəmməl ikitərəfli əlaqələrin davamlılığını göstərir. “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasının 30-cu ildönümündə bu, münasibətlərimizin yalnız neft və qaz üzərində qurulmadığını, eyni zamanda dünyanın daha davamlı gələcəyə doğru keçidi zamanı Azərbaycanın və Böyük Britaniyanın bir-birini dəstəklədiyini, birlikdə işlədiyini nümayiş etdirir. Bu həm də Böyük Britaniyanın iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə ciddi olduğunu göstərdi. Cənab Kir Starmer Böyük Britaniyanın 2035-ci ilə qədər istixana qazı emissiyalarını 81% azaldacağını açıqladı.

- Hələ də bəzi anti-Azərbaycan qüvvələr, təşkilatlar COP29 günlərində dövlətimiz əleyhinə fikirlər səsləndirir, bu konfransı boykot etməyə çağırır. Hər kəsə məlumdur ki, bu, BMT-nin tədbiridir, sizcə, niyə onlar Azərbaycan əleyhinə kampaniya aparırlar?

- Makron COP29-a gəlmədi. Fransanın iqlim naziri tədbirdə iştirak etmişdi, amma sonra Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Fransanın neokolonializm ilə bağlı ətraf mühit aspektlərini qeyd etməsindən sonra Parisə qayıtdı. Həmçinin, bəzi media mənbələri anti-Azərbaycan mövqedən çıxış edərək, Prezident İlham Əliyevin dediklərini kontekstdən çıxararaq yanlış təqdimat etdilər. Fikrimcə, burada 4 əsas məsələ var. Birincisi, solçulardan olan bir çox medianın “neft dövlətləri”nin COP təşkil etməsi ilə bağlı qısqanclığı. İkincisi, Ermənistanı, erməni diasporunu və dini sağçıları razı salmaq istəyinin olması, Ermənistana Fransa, ABŞ, Avropa İttifaqı tərəfindən Cənubi Qafqazda avanqard olaraq yer verilməsi və Rusiyaya qarşı ikinci cəbhə olaraq baxılması. Üçüncüsü, erməni diasporunun mediada və beynəlxalq təşkilatlarda rolunun olması. Dördüncüsü, ABŞ prezidenti seçilmiş Donald Trampın iqlim dəyişikliyini inkar etməsi və gələcəkdə Trampın rəhbərlik etdiyi Amerika ilə əməkdaşlıq etmək istəyən ölkələrin - məsələn, Argentinanın bu tədbirə ya gəlməməsi, ya da onu zəiflətməyə cəhd etməsidir.

Xalidə Gəray
Musavat.com